Zasady przyznania dodatku dla wybitnych sportowców
Państwo członkowskie nie może uzależniać przyznania dodatku ustanowionego na rzecz niektórych czołowych sportowców od posiadania obywatelstwa tego państwa. Artykuł analizuje przypadek U.B., który reprezentował Czechosłowację, a po zmianie państwa złożył wniosek o dodatek w Słowacji, jednakże został odrzucony z powodu braku obywatelstwa. Pytanie prejudycjalne dotyczy zgodności prawa słowackiego z przepisami UE w kontekście dyskryminacji ze względu na przynależność państwową.
Tematyka: dodatek dla sportowców, obywatelstwo, dyskryminacja, zabezpieczenie społeczne, równouprawnienie, migracja, prawo UE, TS, przywileje socjalne
Państwo członkowskie nie może uzależniać przyznania dodatku ustanowionego na rzecz niektórych czołowych sportowców od posiadania obywatelstwa tego państwa. Artykuł analizuje przypadek U.B., który reprezentował Czechosłowację, a po zmianie państwa złożył wniosek o dodatek w Słowacji, jednakże został odrzucony z powodu braku obywatelstwa. Pytanie prejudycjalne dotyczy zgodności prawa słowackiego z przepisami UE w kontekście dyskryminacji ze względu na przynależność państwową.
Państwo członkowskie nie może uzależniać przyznania dodatku ustanowionego na rzecz niektórych czołowych sportowców, którzy reprezentowali to państwo w międzynarodowych zawodach sportowych od warunku, aby wnioskodawca posiadał obywatelstwo tego państwa. Stan faktyczny U.B. zdobył w 1971 r. złoty medal na Mistrzostwach Europy w Hokeju na Lodzie i srebrny medal na Mistrzostwach Świata w Hokeju na Lodzie 1971 jako członek reprezentacji narodowej Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej. Po rozwiązaniu tego państwa w 1992 r., U.B. wybrał obywatelstwo czeskie, ale nadal zamieszkiwał na terytorium Słowacji. W 2015 r. U.B. złożył wniosek o przyznanie dodatku dla reprezentantów sportowych, przewidzianego w słowackiej ustawie Nr 112/2015. Po stwierdzeniu, że U.B. nie spełnia warunku posiadania obywatelstwa słowackiego, o którym mowa w tej ustawie, słowacki ZUS odrzucił ten wniosek. U.B. wniósł skargę na tę decyzję do sądu podnosząc, że zgodnie z prawem UE ustawodawstwo słowackie ma skutek dyskryminujący ze względu na przynależność państwową i nie uwzględnia faktu, że zamieszkiwał on na terytorium Słowacji od 52 lat. Pytanie prejudycjalne Czy wykładni art. 1 lit. w) oraz art. 4 i 5 rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.4.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. L z 2004 r. Nr 166, s. 1) w zw. z art. 34 ust. 1 i 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej należy dokonywać w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom państwa członkowskiego uzależniającym przyznanie dodatku niektórym czołowym sportowcom, którzy reprezentowali to państwo lub jego poprzedników prawnych w międzynarodowych zawodach sportowych między innymi od warunku, że wnioskodawca jest obywatelem tego państwa? Stanowisko TS Kwalifikacja jako świadczenie z tytułu zabezpieczenia społecznego Zgodnie z orzecznictwem rozróżnienie między świadczeniami objętymi zakresem stosowania rozporządzenia Nr 883/2004, a świadczeniami wyłączonymi z tego zakresu opiera się zasadniczo na elementach konstytutywnych każdego świadczenia, w szczególności jego celach i warunkach przyznania, a nie na okoliczności, czy ustawodawstwo krajowe kwalifikuje świadczenie jako świadczenie z tytułu zabezpieczenia społecznego (wyrok A (pomoc dla osoby niepełnosprawnej), C-679/16, pkt 31). Tym samym świadczenie można zakwalifikować jako świadczenie z tytułu zabezpieczenia społecznego, jeżeli po pierwsze, jest przyznawane uprawnionym bez jakiejkolwiek indywidualnej i uznaniowej oceny potrzeb osobistych, w oparciu o sytuację określoną prawnie, oraz jeżeli po drugie, dotyczy ono jednego z rodzajów ryzyka, wyraźnie wymienionych w art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr 883/2004. Trybunał wskazał, że obie ww. przesłanki mają charakter łączny, zatem niespełnienie jednej z nich powoduje, że dane świadczenie nie jest objęte zakresem stosowania rozporządzenia Nr 883/2004. W rozpatrywanym przypadku TS stwierdził, że nawet jeśli jednym z celów dodatku dla reprezentantów sportowych jest „zapewnienie wsparcia finansowego sportowcowi”, to ratio legis tego dodatku jest głównie uznanie niektórych wybitnych wyników osiągniętych przez bardzo ograniczoną liczbę czołowych sportowców. Trybunał podkreślił, że zasadniczym celem tego dodatku jest zatem nagradzanie beneficjentów tego dodatku za wyczyny, jakich dokonali w dziedzinie sportu, reprezentując swój kraj. Ponadto nawet jeśli maksymalna kwota rozpatrywanego dodatku jest ograniczona poprzez odniesienie do ewentualnej emerytury, którą beneficjent miałby otrzymywać z innego źródła, wypłata tego dodatku nie jest uzależniona od prawa beneficjenta do pobierania takiej emerytury, lecz jedynie od złożenia przez niego stosownego wniosku. W ocenie TS rozpatrywany dodatek ten nie obejmuje żadnego z rodzajów ryzyka związanych z działami zabezpieczenia społecznego, o których mowa w art. 3 ust. 1 rozporządzenia Nr 883/2004, ponieważ nie ma on wyłącznie na celu zapewnienia szczególnej ochrony osób niepełnosprawnych oraz nie został wymieniony w załączniku X do tego rozporządzenia. Ponadto, nie można go również zakwalifikować jako specjalnego nieskładkowego świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 70 tego rozporządzenia. W związku z powyższym TS uznał, że rozpatrywany dodatek nie jest objęty zakresem stosowania rozporządzenia Nr 883/2004. Zasada równego traktowania Postanowienie art. 45 ust. 2 TFUE stanowi, że swoboda przepływu pracowników obejmuje zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami państw członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy (wyrok Depesme i in., od C-401/15 do C-403/15, pkt 34). Ponadto art. 7 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 492/2011 z 5.4.2011 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii (Dz.Urz. L z 2011 r. Nr 141, s. 1) stanowi w obszarze przywilejów socjalnych wyraz zasady równego traktowania, ustanowionej w art. 45 ust. 2 TFUE, w związku z czym powinien być interpretowany w ten sam sposób (wyrok Depesme i in., pkt 35). Tymczasem stosownie do art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011 pracownik będący obywatelem państwa członkowskiego korzysta, na terytorium pozostałych państw członkowskich, z takich samych przywilejów socjalnych i podatkowych jak pracownicy krajowi. Z orzecznictwa TS wynika, że przepis ten przynosi korzyści zarówno pracownikom migrującym zamieszkującym w przyjmującym państwie członkowskim, jak i pracownikom przygranicznym, którzy wykonując pracę najemną w tym ostatnim państwie członkowskim, zamieszkują w innym państwie członkowskim (wyrok Aubriet, C-410/18, pkt 24). Przepis art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 1612/68 ma zastosowanie w odniesieniu do obywateli czeskich od 1.5.2004 r. (wyrok Lopes da Veiga, pkt 9). Wobec tego z art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011 czerpie korzyści również pracownik, taki jak UB, który mimo że nie przeniósł miejsca swego zamieszkania, znalazł się w sytuacji pracownika migrującego w związku z przystąpieniem do Unii państwa, którego jest obywatelem, oraz państwa, na którego terytorium ustanowił miejsce swego zamieszkania. Trybunał stwierdził, że pojęcie „przywilej socjalny”, zawarte w art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011, nie może być interpretowane w sposób zawężający (wyrok Reed, 59/85, pkt 25.). Z celu, do którego osiągnięcia dąży art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011, polegającego na wdrożeniu zasady równego traktowania wynika, że to pojęcie rozszerzone przez ten przepis na pracowników będących obywatelami innych państw członkowskich obejmuje wszelkie przywileje związane lub niezwiązane z umową o pracę, z jakich korzystają zwykle pracownicy krajowi, głównie z powodu tego, że są pracownikami albo po prostu z racji zamieszkiwania na terytorium krajowym. Celem rozpatrywanego dodatku jest nagradzanie czołowych sportowców, którzy reprezentowali przyjmujące państwo członkowskie lub jego poprzedników prawnych w międzynarodowych zawodach sportowych i osiągnęli wybitne wyniki. W szczególności skutkiem tego dodatku jest nie tylko zapewnienie beneficjentom bezpieczeństwa finansowego mającego na celu, w szczególności, zrekompensowanie braku pełnej integracji na rynku pracy w latach poświęconych uprawianiu sportu na wysokim poziomie, ale również i przede wszystkim przyznanie im szczególnego prestiżu społecznego ze względu na wyniki sportowe, jakie osiągnęli w kontekście takiej reprezentacji. Fakt, że pracownik migrujący korzysta z tego prestiżu, z którego korzystają również obywatele przyjmującego państwa członkowskiego, którzy znajdują się w takiej samej sytuacji lub którzy nawet zdobyli medale w tej samej drużynie w ramach zbiorowych zawodów sportowych, może ułatwić integrację takich pracowników migrujących ze społeczeństwem tego państwa. Co więcej, Trybunał podkreślił już odzwierciedlone w art. 165 TFUE istotne znaczenie społeczne sportu w Unii, w szczególności sportu amatorskiego, a także rolę tego sportu jako czynnika integracji w społeczeństwie przyjmującego państwa członkowskiego (wyrok TopFit i Biffi, C-22/18, pkt 33). Zdaniem TS z powyższego wynika z tego, że dodatek, taki jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, wchodzi w zakres pojęcia „przywileju socjalnego” w rozumieniu art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011, a tym samym państwo członkowskie, które przyznaje taki dodatek swoim pracownikom krajowym, nie może odmówić go pracownikom będącym obywatelami innych państw członkowskich, nie dopuszczając się przy tym zakazanej przez ten przepis dyskryminacji ze względu na przynależność państwową. Reasumując TS orzekł, że wykładni art. 3 ust. 1 lit. d) rozporządzenia Nr 883/2004 należy dokonywać w ten sposób, że dodatek wypłacany niektórym czołowym sportowcom, którzy reprezentowali państwo członkowskie lub jego poprzedników prawnych na międzynarodowych zawodach sportowych, nie wchodzi w zakres pojęcia „świadczenia z tytułu starości” w rozumieniu tego przepisu, a zatem jest wyłączony z zakresu stosowania tego rozporządzenia. Natomiast wykładni art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011 należy dokonywać w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom państwa członkowskiego, które uzależniają przyznanie dodatku ustanowionego na rzecz niektórych czołowych sportowców, którzy reprezentowali to państwo członkowskie lub jego poprzedników prawnych w międzynarodowych zawodach sportowych, w szczególności od warunku, aby wnioskodawca posiadał obywatelstwo tego państwa członkowskiego. W niniejszym wyroku TS dokonał wykładni pojęcia „przywilej socjalny” w rozumieniu art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011. Warto zwrócić uwagę, że mimo iż sąd odsyłający zwrócił się formalnie jedynie z pytaniem o wykładnię rozporządzenia Nr 883/2004, to TS uznał, że aby udzielić temu sądowi pomocnej odpowiedzi konieczne jest dokonanie również interpretacji przepisów rozporządzenia Nr 492/2011. Wyrok TS z 19.12.2019 r., Generálny riaditeľ Sociálnej poisťovne Bratislava, C-447/18
Trybunał stwierdził, że dodatek dla czołowych sportowców nie jest świadczeniem z tytułu zabezpieczenia społecznego i nie podlega rozporządzeniu Nr 883/2004. Zasada równego traktowania pracowników z innych państw członkowskich w zakresie przywilejów socjalnych jest kluczowa. Wyrok TS ma istotne znaczenie dla integracji pracowników migrujących w UE.