Granice wysokości odszkodowania w przypadku bezprawnego wypowiedzenia umowy o pracę
Umowne wydłużenie okresu wypowiedzenia oraz odszkodowanie w wysokości umownie wydłużonego okresu wypowiedzenia, stanowią dwa niezależne od siebie uprawnienia pracownika. Sąd Najwyższy (III PK 150/18) orzekł, że umowny okres wypowiedzenia nie automatycznie skutkuje wyższym odszkodowaniem. Publikacja analizuje przypadek wypowiedzenia umowy o pracę z dłuższym okresem wypowiedzenia i przyznanym odszkodowaniem.
Tematyka: umowne wydłużenie okresu wypowiedzenia, odszkodowanie w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę, granice wysokości odszkodowania, Sąd Najwyższy, III PK 150/18, art. 471 KP, umowa o pracę
Umowne wydłużenie okresu wypowiedzenia oraz odszkodowanie w wysokości umownie wydłużonego okresu wypowiedzenia, stanowią dwa niezależne od siebie uprawnienia pracownika. Sąd Najwyższy (III PK 150/18) orzekł, że umowny okres wypowiedzenia nie automatycznie skutkuje wyższym odszkodowaniem. Publikacja analizuje przypadek wypowiedzenia umowy o pracę z dłuższym okresem wypowiedzenia i przyznanym odszkodowaniem.
Umowne wydłużenie okresu wypowiedzenia oraz odszkodowanie w wysokości umownie wydłużonego okresu wypowiedzenia, stanowią dwa niezależne od siebie uprawnienia pracownika. Przyznanie w umowie o pracę prawa do dłuższego niż ustawowy okresu wypowiedzenia, związane z koniecznością wypłacania pracownikowi przez dłuższy okres wynagrodzenia za pracę, nie oznacza bowiem zgody pracodawcy na wypłacenie w razie nieuzasadnionego rozwiązania stosunku pracy wyższego odszkodowania niż przewidziany w art. 471 KP – orzekł Sąd Najwyższy (III PK 150/18). Opis stanu faktycznego Powód zawarł z pozwaną umowę o pracę na czas nieokreślony, na podstawie której został zatrudniony na stanowisku dyrektora sprzedaży kanału agencyjnego. W umowie o pracę wskazano dla każdej ze stron od początku zatrudnienia trzymiesięczny okres wypowiedzenia z możliwością jego skrócenia za obustronnym pisemnym porozumieniem. Prezes pozwanej wręczył powodowi pisemne oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę, w którym podano, że przyczyną wypowiedzenia jest niewykonanie polecenia służbowego w zakresie przygotowania planu działania dla nowego kanału agencyjnego, co stanowi naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, tj. obowiązku stosowania się do poleceń przełożonych dotyczących pracy oraz obowiązku sumiennego i starannego wykonywania pracy. Wypowiedzenie umowy o pracę zostało podpisane przez A.P., która nie jest pracownikiem pozwanej spółki, a zatrudniona pozostaje w innym podmiocie prowadzącym obsługę spółek grupy kapitałowej; nie była wyznaczona do obsługi pozwanej i nie posiadała pisemnego upoważnienia do dokonywania w jej imieniu czynności z zakresu prawa pracy. W wyniku powyższego, D.B. skierował powództwo przeciwko G. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. o odszkodowanie w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę. Stanowisko SR i SO Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda odszkodowanie w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. Według SR powództwo było uzasadnione z uwagi na wadliwość formalną dokonanego wypowiedzenia, w tym brak wykazania zasadności wypowiedzenia. Pozwana nie udowodniła, że powód nie wywiązał się w terminie z prac, które powinien wykonać ani, że wykonany plan odbiegał w swym kształcie od wskazywanego przez pracodawcę. SR stwierdził, że zgodnie z art. 471 KP odszkodowanie, o jakim mowa w art. 45 § 1 KP przysługuje powodowi w wysokości wynagrodzenia za 3 miesiące, gdyż odpowiadało okresowi wypowiedzenia uzgodnionego w umowie o pracę (art. 36 § 1 KP). SR wskazał przy tym, że znane jest mu orzecznictwo Sądu Najwyższego, z którego wynika, iż art. 471 KP odwołuje się do okresów wypowiedzenia przewidzianych w ustawie, a nie w umowie o pracę, jednak orzecznictwo to odnosi się do spraw, gdy umowny okres wypowiedzenia był dłuższy od maksymalnego przewidzianego w KP, co nie wystąpiło w niniejszej sprawie. Długość okresu wypowiedzenia wskazana w umowie mieści się w granicach określonych w art. 471 KP, co dawało podstawy do zasądzenia na rzecz powoda odszkodowania w żądanej wysokości. W wyniku apelacji Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę odszkodowanie w wysokości miesięcznego wynagrodzenia. SO uznał, że jeżeli dłuższy niż ustawowy okres wypowiedzenia przewidziano w umowie o pracę, to odszkodowanie przysługuje tylko w wysokości wynagrodzenia za ustawowy okres wypowiedzenia, chyba że w umowie strony wyraźnie zastrzegły, że odszkodowanie będzie przysługiwało w wysokości wynagrodzenia za wydłużony okres wypowiedzenia. Stwierdził, że odszkodowanie z art. 471 KP w maksymalnej wysokości to wynagrodzenie za trzy miesiące, także w przypadku dłuższego okresu wypowiedzenia. Określenie w umowie o pracę dłuższego okresu wypowiedzenia niż określony w KP przy danym stażu zakładowym powinno być traktowane jako umowne wydłużenie okresu wypowiedzenia. W sytuacji, gdy umowne przedłużenie okresu wypowiedzenia nastąpiło bez wyraźnego rygoru przyznania odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za taki wydłużony okres wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia nie niższego niż za ustawowy okres wypowiedzenia. Stanowisko SN Sąd Najwyższy po rozpoznaniu skargi kasacyjnej powoda uchylił zaskarżony wyrok w punkcie I w części oddalającej powództwo oraz w punktach II i IV i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Uznał, że wykładnia językowa art. 47 1 KP wskazuje, że zasądzone przez sąd pracy odszkodowanie nie może być niższe niż za okres wypowiedzenia. Wprawdzie w unormowaniu tym nie zastrzeżono, że chodzi tylko o ustawowy okres wypowiedzenia, jednak wykładnia logiczna wskazuje, że ustawodawca w tym unormowaniu nie brał pod uwagę możliwości wydłużenia ustawowych okresów wypowiedzenia. Skoro odszkodowanie ma być nie niższe od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, to znaczy, że maksymalny okres wypowiedzenia, wynosi 3 miesiące. Unormowanie to nie dotyczy więc umownego wydłużenia okresów wypowiedzenia. Jednocześnie w ocenie Sądu Najwyższego, nic nie stoi na przeszkodzie uzgodnieniu w umowie o pracę albo w układzie zbiorowym pracy uprawnienia do odszkodowania w wysokości wydłużonego okresu wypowiedzenia, co jest zgodne z zasadą swobody umów z art. 11 KP. Jednakże przyznanie w umowie o pracę prawa do dłuższego niż ustawowy okresu wypowiedzenia, związane z koniecznością wypłacania pracownikowi przez dłuższy okres wynagrodzenia za pracę, nie oznacza zgody pracodawcy na wypłacenie w razie nieuzasadnionego rozwiązania stosunku pracy wyższego odszkodowania niż przewidziany w art. 471 KP. Zaprezentowana teza wyroku nie oddaje istoty samego rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego. Wbrew pozorom, główny wątek rozważań nie ogniskuje się wokół samej relacji wydłużonego okresu wypowiedzenia do wysokości odszkodowania w razie nieuzasadnionego wypowiedzenia umowy o pracę, chociaż temu zagadnieniu SN poświęca najwięcej uwagi i w zasadzie na nim opiera się całe uzasadnienie. Jednak tak naprawdę końcowa część uzasadnienia wyroku ukazuje nam powód rozstrzygnięcia kasatoryjnego. Zgodnie z art. 471 KP odszkodowanie, o którym mowa w art. 45 KP, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Artykuł ten przewiduje odszkodowanie ryczałtowe w określonych limitach. Z językowego brzmienia tego przepisu wynika, że jego minimum to wynagrodzenie za okres dwóch tygodni, aż do maksymalnego wynagrodzenia za okres trzech miesięcy. W tak ustalonych granicach sąd może miarkować wysokość odszkodowania, pod warunkiem, aby nie było ono niższe niż wynagrodzenie za okres wypowiedzenia. A zatem istotą rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego jest uznanie, że przywołany zwrot zakreśla granice swobody sądu w ustaleniu wysokości odszkodowania. Sąd rozpoznający sprawę ma zatem pewną swobodę, nie będąc związanym sztywno określoną wysokością odszkodowania przypisaną danemu okresowi wypowiedzenia. Wyrok SN z 14.11.2019 r., III PK 150/18
Sąd Najwyższy podkreślił, że maksymalne odszkodowanie z art. 471 KP to wynagrodzenie za trzy miesiące, nawet przy dłuższym okresie wypowiedzenia w umowie o pracę. Decyzja SN wyraźnie określa granice swobody sądu w ustalaniu wysokości odszkodowania. Publikacja analizuje implikacje umownego wydłużenia okresu wypowiedzenia na wysokość odszkodowania w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę.