Tarcza antykryzysowa, przestój oraz praca zdalna w obliczu pandemii – SARS-CoV-2

Minister Zdrowia ogłosił stan zagrożenia epidemicznego w związku z SARS-CoV-2, co wpłynęło na pracowników i przedsiębiorców. Wprowadzono tarczę antykryzysową oraz rozporządzenia ograniczające działalność biznesową. Pojawiły się także wątpliwości dotyczące pracy zdalnej i przestoju wynagrodzenia.

Tematyka: tarcza antykryzysowa, SARS-CoV-2, stan zagrożenia epidemicznego, praca zdalna, przestój, wynagrodzenie przestojowe, ograniczenia funkcjonowania, telepraca, COVID-19, Minister Zdrowia

Minister Zdrowia ogłosił od 14.3.2020 r. do odwołania na obszarze RP stan zagrożenia epidemicznego
w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2. Ustawa z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach
związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz
wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374, dalej jako: KoronawirusU) przewiduje
regulacje prawne przyznające pracownikom ochronę, jednak z drugiej strony obowiązuje rozporządzenie
z 13.3.2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego
(Dz.U. z 2020 r. poz. 433, dalej jako: rozporządzenie), które przewiduje szereg ograniczeń dla
przedsiębiorców.
• W ogłoszonych przez Premiera i Prezydenta RP, w dniu 18.3.2020 r. 5 filarach rządowego pakietu osłony dla
przedsiębiorców – tzw. tarcza antykryzysowa/ społeczno-gospodarcza, państwo ma poświęcić 212 miliardów
zł na bezpieczeństwo finansowe pracowników, finansowanie firm, ochronę zdrowia, wzmocnienie finansów
i inwestycji publicznych. Program ma być gotowy w tym tygodniu – do 22.3.2020 r. i ma być uszczegółowiony
w konkretnych ustawach.
• Sposób wykonywania pracy zdalnej nie jest tożsamy z definicją telepracy w rozumieniu art. 675 § 1 KP,
istnieją więc wątpliwości m.in. co do tego: gdzie praca zdalna może być wykonywana; w jakiej formie może
być polecone jej wykonywanie; przez jaki czas można pracować w tej formie – oraz czy może on być
wydłużany lub skracany; czy można odmówić jej wykonania i jakie konsekwencje prawne się z tym wiążą.
• Pracownicy i pracodawcy nie wiedzą również czy za okres ograniczenia funkcjonowania określonych
instytucji lub zakładów pracy, zgodnie z wytycznymi rozporządzenia, należy się tzw. wynagrodzenie
przestojowe – w zw. z art. 81 KP.
Ogólne założenia pakietu osłony dla przedsiębiorców - TARCZY ANTYKRYZYSOWEJ
W ogłoszonych 5 filarach rządowego pakietu osłony dla przedsiębiorców, tzw. tarczy antykryzysowej w dniu
18.3.2020 r. państwo ma poświęcić 212 miliardów zł na bezpieczeństwo finansowe pracowników,
finansowanie firm, ochronę zdrowia, wzmocnienie finansów i inwestycji publicznych. W zakresie tego
finansowanie będzie przewidziane dla: osób prowadzących działalność gospodarczą, tj. zasiłek w wysokości 80%
wartości minimalnego wynagrodzenia; w sytuacji przedłużenia okresu zamknięcia szkół, żłobków i podszkoli
rozważane jest przedłużenie możliwości pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego; państwo ma objąć ochroną
wynagrodzenie dla pracowników i osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych – rząd proponuje pokryć
do 40% wynagrodzenia w firmach z problemami ekonomicznymi, a pracodawca może obniżyć koszty osobowe
o 60% jeżeli nie będzie prowadził zwolnień pracowników; mikrofirmy zatrudniające do 9 osób mogą uzyskać
niskooperocentowaną pożyczkę z Funduszu Pracy do 5 tys. zł na 12 miesięcy; mają być ustanowione instrumenty na
rzecz poprawy płynności finansowej firm: leasing operacyjny dla sektora transportowego, w tym wsparcie
gwarancyjne oraz dopłaty do kredytów; udogodnienia w płatnościach podatków i składek ZUS jak i silna ochrona dla
służby zdrowia.
Ograniczenia funkcjonowania instytucji lub zakładów pracy
Rozporządzenie ogranicza swobodę działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia przez przedsiębiorców
poszczególnych rodzajów działalności. Zgodnie z rozporządzeniem, od 14.3.2020 r. do odwołania, całkowitemu
zakazowi podlegają działalności:
1. polegające na przygotowywaniu i podawaniu posiłków i napojów gościom siedzącym przy stołach lub gościom
dokonującym własnego wyboru potraw z wystawionego menu, spożywanych na miejscu – np. restauracje,
kawiarnie (z wyłączeniem dostaw czy zakupów na wynos);
2. zw. z organizacją, promocją lub zarządzaniem imprezami, tj. targi, wystawy, kongresy, konferencje, spotkania,
włączając działalności polegające na zarządzaniu i dostarczaniu pracowników do obsługi terenów i obiektów,
w których te imprezy mają miejsce;
3. twórcze zw. z wszelkimi zbiorowymi formami kultury i rozrywki, w tym kluby taneczne, kluby nocne, baseny,
siłownie, kluby fitness;

4. zw. z projekcją filmów lub nagrań wideo w kinach, na otwartym powietrzu lub w pozostałych miejscach oraz
działalności klubów filmowych;
5. zw. z konsumpcją i podawaniem napojów;
6. zw. z prowadzeniem obiektów noclegowych turystycznych i miejsc krótkotrwałego zakwaterowania;
7. zw. z prowadzeniem kasyn, z wyłączeniem kasyn internetowych;
8. bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostałej działalności zw. z kulturą.
Przestój i wynagrodzenie przestojowe
W zakresie powyższych ograniczeń i zakazów szereg osób, które nie mają możliwości wykonywania pracy zdalnej
straciło pracę, a pracodawcy popadają w coraz większe trudności ekonomiczne. Jakie są na chwilę obecną
uprawnienia pracownika w zakresie wynagrodzenia, który ma zawartą umowę o pracę w przypadku
zamknięcia zakładu pracy lub niemożności wykonywania pracy zdalnej z powodu SARS-CoV-2?
Art. 81 § 1 KP wskazuje, że p racownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej
wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie
wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki
składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60%
wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości
minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów. Prawny problem polega
jednak na tym, czy ustanowiony przez Ministra Zdrowia całkowity zakaz prowadzenia danego rodzaju działalności
mieści się w ustawowych przeszkodach zamknięcia zakładu pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy, skoro de
facto to nie pracodawca o tym zdecydował a władza wykonawcza. Z drugiej strony § 2 ww. przepisu wskazuje, że
wynagrodzenie, o którym mowa w § 1, przysługuje pracownikowi za czas niezawinionego przez niego
przestoju. Niewątpliwie winy pracownika brak.
Państwowa Inspekcja Pracy w swoim komunikacie wyjaśnia, że: „Należy bowiem uznać, że konieczność
zamknięcia zakładu pracy w celu przeciwdziałania COVID-19 będzie przyczyną dotyczącą pracodawcy -
mimo, że będzie to przyczyna niezawiniona przez pracodawcę (podobnie jak odcięcie prądu w mieście w tym
również w zakładzie pracy co uniemożliwia pracę, powódź która zalała zakład pracy itp.)”.
Praca zdalna a telepraca
KoronawirusU wskazuje, że przez „przeciwdziałanie COVID-19” rozumie się wszelkie czynności związane ze
zwalczaniem zakażenia, zapobieganiem rozprzestrzenianiu się, profilaktyką oraz zwalczaniem skutków choroby.
W ramach tego przeciwdziałania, pracodawcy mogą (nie muszą!) podjąć decyzję o pracy zdalnej. Decyzja ta leży
wprawdzie w gestii pracodawcy, jednak pracownicy mogą złożyć stosowny wniosek. Mimo tego, wniosek nie musi
być uwzględniony.
Pojęcie „praca zdalna” jest pojęciem szerszym niż pojęcie „telepracy”. Praca zdalna polega na wykonywaniu
pracy, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania - na
polecenie pracodawcy i w celu przeciwdziałania COVID-19. Telepracą jest wykonywanie pracy regularnie poza
zakładem pracy, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej. Telepracownikiem jest pracownik, który
wykonuje pracę w tych warunkach i przekazuje pracodawcy wyniki pracy, w szczególności za pośrednictwem
środków komunikacji elektronicznej. Praca zdalna nie musi być wykonywana na komputerze, a wynik pacy nie
musi być przesyłany pracodawcy pocztą elektroniczną.
Cel, miejsce, czas i polecenie pracy zdalnej
Istotne jest to, że pracownik jest zobowiązany stosować się do poleceń pracodawcy, również w zakresie pracy
zdalnej (chyba, że nie dotyczą one pracy; są sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę). Brak dostosowania
się do powyższego może spowodować nałożenie kary porządkowej czy też rozwiązanie umowy o pracę.
Praca zdalna może być powierzona przez pracodawcę w dowolnej formie, np. ustnej czy pisemnej,
ustawodawca bowiem nie zastrzega konkretnej formy. Co do czasu na jaki ten sposób pracy może być powierzony,
trzeba wskazać, że art. 3 KoronawirusU traci moc po upływie 180 dni od dnia wejścia w życie ustawy, tj. od
8.3.2020 r., wydaje się więc, że będzie to maksymalny okres przez jaki praca zdalna będzie obowiązywała na
podstawie omawianej ustawy. Należy jednak pamiętać, że ustawa nie reguluje szczegółowo tej problematyki,
zatem prawnie dopuszczalne będzie skrócenie jak i wydłużenie pierwotnie wskazanego przez pracodawcę
okresu świadczenia pracy zdalnej (z zastrzeżeniem okresu obowiązywania ustawy). Praca zdalna, może być
powierzona do wykonania w domu, jeżeli jednak istnieją okoliczności bezwzględnie uniemożliwiające wykonywanie
pracy w tej formie, pracodawca powinien wyznaczyć pracownikowi inne miejsce wykonywania pracy zdalnej.

Tarcza antykryzysowa ma zapewnić wsparcie finansowe pracownikom i firmom, lecz pojawiają się pytania o wynagrodzenie za przestój oraz zasady pracy zdalnej. Ograniczenia działalności gospodarczej budzą kontrowersje i wyzwania dla pracodawców.