Przymusowy zaległy urlop wypoczynkowy
Pracodawca będzie mógł udzielić zatrudnionemu przymusowego zaległego urlopu wypoczynkowego, z pominięciem planu urlopów, zgodnie z projektem ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19. Publikacja omawia również obowiązki pracodawcy związane z udzielaniem urlopu wypoczynkowego i zaległego urlopu w kontekście aktualnych regulacji prawa pracy.
Tematyka: przymusowy zaległy urlop wypoczynkowy, urlop wypoczynkowy, prawo pracy, tarcza antykryzysowa, COVID-19
Pracodawca będzie mógł udzielić zatrudnionemu przymusowego zaległego urlopu wypoczynkowego, z pominięciem planu urlopów, zgodnie z projektem ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19. Publikacja omawia również obowiązki pracodawcy związane z udzielaniem urlopu wypoczynkowego i zaległego urlopu w kontekście aktualnych regulacji prawa pracy.
Pracodawca będzie mógł udzielić zatrudnionemu przymusowego zaległego urlopu wypoczynkowego. Zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami taki urlop będzie udzielany bez zgody zatrudnionego, w terminie wskazanym przez pracodawcę i z pominięciem planu urlopów. Taką propozycję przewiduje skierowany do pierwszego czytania w Sejmie projekt ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 (tzw. tarcza antykryzysowa 4.0). Prawo do urlopu wypoczynkowego Zgodnie z obecnie obowiązującymi regułami przewidzianymi w prawie pracy - ustawie z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm., dalej: KP) pracodawca ma obowiązek udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku kalendarzowym, w którym uzyskał on do niego prawo (art. 161 KP). KP przewiduje jednak pewne odstępstwa od tej ogólnej zasady. Takie wyjątki znajdziemy w przepisach szczególnych, a mianowicie w: • art. 164 KP - przesunięcie urlopu na wniosek pracownika lub z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, • art. 165 KP - przesunięcie urlopu, gdy pracownik nie może go rozpocząć w planowanym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, • art. 166 KP - przerwanie urlopu z przyczyn określonych w tym przepisie, • art. 167 KP - odwołanie z urlopu. Zaległy urlop wypoczynkowy Stosownie do obecnie obowiązujących regulacji pracodawca jest obowiązany do udzielenia pracownikowi zaległego urlopu, rozumianego jako urlop wypoczynkowy niewykorzystany w tym roku kalendarzowym, w którym zostało nabyte prawo do niego, do końca września następnego roku kalendarzowego. Zgodnie z treścią art. 168 KP wskazującego najpóźniejszy termin wykorzystania dni wolnych, urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 KP (planowanie urlopów) należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego; nie dotyczy to części urlopu udzielanego zgodnie z art. 1672 KP. Oznacza to, że urlop ten powinien się rozpocząć nie później niż w ostatnim dniu września, w którym pracownik zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy miał wykonywać pracę, a termin ten jest dochowany, gdy pracownik rozpoczął urlop przed upływem września danego roku kalendarzowego, np. w dniu 30.9. Zgoda pracownika na udzielenie urlopu Kwestia uprawnień pracodawcy do wyznaczenia terminu wykorzystania zaległego urlopu we wrześniu następnego roku kalendarzowego wielokrotnie stanowiła przedmiot prac Sądu Najwyższego. Zgodnie ze stanowiskiem SN wyrażonym w orzeczeniu z 2.9.2003 r. (I PK 403/02), przepis art. 168 KP stanowi, że urlopu niewykorzystanego zgodnie z planem urlopów należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego (od 1.1.2012 r. do końca września następnego roku kalendarzowego). W takim przypadku pracodawca nie ma obowiązku uzgadniania z pracownikiem terminu wykorzystywania urlopu, lecz musi udzielić mu urlopu w terminie określonym w przywołanym przepisie. Udzielenie na podstawie art. 168 KP urlopu wypoczynkowego za poprzednie lata w pierwszym kwartale następnego roku (od 1.1.2012 r. do końca września następnego roku kalendarzowego) nie wymaga zgody pracownika także wówczas, gdy w tym czasie biegnie okres wypowiedzenia umowy o pracę. Zatem, w ocenie SN to pracodawcy przysługuje jednostronne prawo ustalenia terminu zaległego urlopu wypoczynkowego pracownika. Przymusowy zaległy urlop wypoczynkowy a COVID-19 Rządowy projekt ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw (tzw. tarcza antykryzysowa 4.0; druk nr 382) przewiduje szereg rozwiązań, w tym także z zakresu prawa pracy, mających na celu dostosowanie rynku pracy do wyzwań epidemii COVID-19, do których należy m.in.: czasowe zawieszenie obowiązku odbierania zaległych urlopów do 30 września 2020 r. Stosownie do treści art. 15gc powyższego projektu ustawy, pracodawca może udzielić pracownikowi, w terminie przez siebie wskazanym, bez uzyskania zgody pracownika i z pominięciem planu urlopów, urlopu wypoczynkowego niewykorzystanego przez pracownika w poprzednich latach kalendarzowych, w wymiarze do 30 dni urlopu. Jak wskazano w treści uzasadnienia powyższego projektu ustawy (dostępnego na stronie Sejmu pod adresem: https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=382), art. 15gc wprowadza możliwość udzielenia przez pracodawcę pracownikowi, w terminie wskazanym przez pracodawcę bez uzyskania zgody pracownika i z pominięciem planu urlopów, urlopu wypoczynkowego niewykorzystanego przez pracownika w poprzednich latach kalendarzowych, w wymiarze do 30 dni urlopu. Źródłem przyjęcia powyższego rozwiązania jest założenie ustawodawcy, iż w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii pracownicy wykazywać będą zmniejszone zainteresowanie wykorzystywaniem prawa do urlopu wypoczynkowego, co wynika bezpośrednio z wprowadzonych ograniczeń związanych z dystansowaniem społecznym oraz ograniczenia lub zawieszenia działalności obiektów i usług związanych z branżą turystyczną i hotelarską. W ocenie ustawodawcy, skutkiem tego może być kumulacja urlopów niewykorzystanych za zaległe lata oraz urlopów nabytych w bieżącym roku kalendarzowym. W związku z tym, w opinii ustawodawcy, nie ma uzasadnienia do utrzymywania rozwiązania prawnego, w którym odbieranie takich urlopów stanie się możliwe dopiero po 30 września bieżącego roku bądź w następnych lat kalendarzowych oraz skumuluje się z wykorzystywaniem przez pracowników prawa do urlopu za bieżący rok kalendarzowy, a pracodawcy należy jasno przyznać uprawnienie do „wysyłania” zatrudnionych na zaległe urlopy. W praktyce, projektowane rozwiązanie prawne przyznaje pracodawcom większą swobodę w dysponowaniu zaległym urlopem wypoczynkowym pracownika i umożliwia skorzystanie z tego rozwiązania m.in. w sytuacji przestoju ekonomicznego. Takie kształtowanie polityki kadrowej przez pracodawcę pozwala mu na optymalne wykorzystanie zasobów ludzkich a zatrudnionemu - na zachowanie wynagrodzenia w pełnej wysokości. Projektowane rozwiązanie modyfikuje zatem mechanizmy rynku pracy, zwiększając swobodę pracodawców i pracowników, pozwalając im na większą elastyczność w zakresie udzielania i korzystania z prawa do urlopu wypoczynkowego. Z drugiej zaś strony ma ono być odpowiedzią na aktualne oczekiwania i wyzwania rynku pracy. Etap legislacyjny Projekt ustawy wpłynął 22.5.2020 r. do Sejmu i został skierowany do pierwszego czytania.
Rządowy projekt tzw. tarczy antykryzysowej 4.0 przewiduje możliwość udzielenia przymusowego zaległego urlopu wypoczynkowego pracownikowi, bez jego zgody i z pominięciem planu urlopów, w ramach dostosowania rynku pracy do skutków epidemii COVID-19. Proponowane zmiany mają na celu zwiększenie elastyczności w udzielaniu urlopów oraz odpowiedź na oczekiwania rynku pracy.