Dodatek rodzinny przy więzi filiacyjnej

TSUE w wyroku z 2.4.2020 r. (Caisse pour l’avenir des enfants, C-802/18) orzekł, że dodatek rodzinny przy więzi filiacyjnej pracownika przygranicznego może obejmować dzieci współmałżonka, z którymi nie łączy ich więź filiacyjna. Sprawa dotyczyła odmowy przyznania dodatku rodzinnego na dziecko z pierwszego małżeństwa małżonki pracownika przygranicznego, co TSUE uznał za naruszenie zasad równego traktowania pracowników z różnych państw członkowskich UE.

Tematyka: TSUE, dodatek rodzinny, więź filiacyjna, pracownik przygraniczny, równość traktowania, przywilej socjalny, dzieci pracowników, miejsce zamieszkania, dyskryminacja, Caisse pour l’avenir des enfants, wyrok TSUE

TSUE w wyroku z 2.4.2020 r. (Caisse pour l’avenir des enfants, C-802/18, kasa na rzecz przyszłości dzieci
w Luksemburgu, dalej jako: CAE) przeciwko F.V. (pracownik przygraniczny) i G.W. (małżonka pracownika
przygranicznego), orzekł, że art. 45 TFUE i art. 7 ust. 2 rozporządzenia (WE) Nr 492/2011 Parlamentu
Europejskiego i Rady z 5.4.2011 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii (Dz.Urz. UE
L z 2011 r. Nr 141, s. 1, dalej jako: rozporządzenie Nr 492/2011) należy interpretować w ten sposób, że stoją
one na przeszkodzie obowiązywaniu przepisów państwa członkowskiego, na podstawie których pracownicy
przygraniczni mogą otrzymywać dodatek rodzinny powiązany z faktem wykonywania przez nich pracy
najemnej w tym państwie członkowskim jedynie na własne dzieci, z wyłączeniem dzieci ich współmałżonka,
z którymi nie łączy ich więź filiacyjna, jednak w których utrzymaniu uczestniczą, podczas gdy prawo do
pobierania tego dodatku przysługuje każdemu dziecku mającemu miejsce zamieszkania w tym państwie
członkowskim.
Stan faktyczny sprawy
Sprawa dotyczyła odmowy przyznania przez CAE dodatku rodzinnego na dziecko - H.Y. z pierwszego
małżeństwa G.W., które nie posiada więzi filiacyjnej z F.V., pracownikiem przygranicznym, mężem G.W.
Zatem H.Y. nie ma statusu „członka rodziny” w stosunku do F.V., który jest zatrudniony w Luksemburgu, ale
zamieszkuje we Francji. F.V. ma z G.W. dwoje dzieci. G.W. przysługuje wyłączna władza rodzicielska nad H.Y.,
a ojciec dziecka nie płaci alimentów. W konsekwencji F.V. uczestniczy w utrzymaniu trojga dzieci, w tym H.Y. G.W.
oraz F.V. prowadzili więc wspólne gospodarstwo domowe.
Ze względu na fakt, że F.V. posiada status pracownika migrującego, do 23.7.2016 r. jego gospodarstwo domowe
otrzymywało dodatek rodzinny na troje dzieci. Jednak od dnia wejścia w życie krajowej ustawy (nowelizującej
kodeks) wyłączono z zakresu pojęcia „członków rodziny”, dzieci współmałżonka lub partnera. W związku
z tym F.V. nie przysługiwało już świadczenie, na nie jego dziecko - H.Y. Pracownik przygraniczny odwołał się od
powyższej decyzji, twierdząc, że dziecko małżonka lub partnera uznawanego przez państwo członkowskie
przyjmujące pracownika przygranicznego mogą być traktowane jak dzieci tego pracownika na potrzeby umożliwienia
mu skorzystania z prawa do pomocy finansowej, np. na kontynuację ich studiów wyższych czy bieżącego utrzymania,
która to pomoc jest uznawana za przywilej socjalny. Inna sytuacja prowadzi zaś do nierównego traktowania
i naruszenia praw dziecka i pracownika migrującego.
Stanowisko rady arbitrażowej ds. zabezpieczenia społecznego
Odwołane F.V. zostało uwzględnione, a w ocenie rady arbitrażowej ds. zabezpieczenia społecznego:
• luksemburskie świadczenia rodzinne stanowią przywilej socjalny w rozumieniu art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr
492/2011 i są związane z wykonywaniem pracy najemnej, ponieważ aby otrzymywać je, F.V. musi być pracownikiem
podlegającym ustawodawstwu luksemburskiemu. Tak więc nie należy rozróżniać sytuacji, w której przywilej socjalny
przekłada się, tak jak w dziedzinie świadczeń rodzinnych, na prawo samego dziecka, ze względu na które przywilej
przysługuje, czy też na prawo do przyznania tych świadczeń F.V., który przyjmuje na siebie obowiązki związane
z dzieckiem i który podlega luksemburskiemu ustawodawstwu socjalnemu, niezależnie od tego, czy jest on
pracownikiem krajowym czy też nie;
• system ustanowiony w ustawie (nowelizującej kodeks) wprowadza różnicę w traktowaniu w zależności od miejsca
zamieszkania danego dziecka, ponieważ w zakresie przyznania przywilejów socjalnych uprawnionego do dodatku
rodzinnego traktuje się odmiennie w zależności od tego, czy chodzi o pracownika krajowego, w przypadku którego
pozostające na jego utrzymaniu dziecko współmałżonka ma miejsce zamieszkania w Luksemburgu, czy też
o pracownika przygranicznego, w przypadku którego pozostające na jego utrzymaniu dziecko współmałżonka nie ma
miejsca zamieszkania w Luksemburgu, lecz w państwie członkowskim pochodzenia wspomnianego pracownika
przygranicznego. Rada uznała, że taka sytuacja jest niezgodna z art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011.
Pomimo powyższego, CAE wniosła odwołanie. Na tle powyższego sporu wysoka rada ds. zabezpieczenia
społecznego zawiesiła postępowanie i zwróciła się do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi:
1. Czy luksemburski dodatek rodzinny przyznawany na podstawie art. 269 i 270 [kodeksu w brzmieniu
obowiązującym od dnia 1.8.2016 r.] może być uznany za przywilej socjalny w rozumieniu art. 45 TFUE oraz art.
7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011?
2. W razie takiego uznania definicja członka rodziny mająca zastosowanie na podstawie art. 1 lit. i) rozporządzenia
Nr 883/2004 stoi na przeszkodzie przyjęciu rozszerzonej definicji członka rodziny określonej w art. 2 pkt 2

dyrektywy [2004/38], mimo że ten ostatni przepis wyklucza wszelką autonomię państwa członkowskiego
w definiowaniu pojęcia członka rodziny, przeciwnie do tego, co wynika z rozporządzenia w sprawie koordynacji,
oraz posiłkowo wyklucza pojęcie głównego ciężaru utrzymania. Czy definicja członka rodziny w rozumieniu art. 1
lit. i) rozporządzenia Nr 883/2004 powinna zatem mieć pierwszeństwo ze względu na jej szczególny charakter
w ramach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a w szczególności, czy państwo członkowskie
zachowuje właściwość, aby definiować pojęcie członków rodziny dla celów przyznania prawa do dodatku
rodzinnego?
3. Czy w razie stosowania art. 2 pkt 2 dyrektywy 2004/38/UE do świadczeń rodzinnych, a ściślej do
luksemburskiego dodatku rodzinnego, wykluczenie dziecka współmałżonka z definicji członka rodziny może
zostać uznane za dyskryminację pośrednią, uzasadnioną w świetle krajowego celu państwa członkowskiego
związanego z ustanowieniem osobistego prawa dziecka oraz koniecznością ochrony administracji państwa
członkowskiego miejsca zatrudnienia w sytuacji, w której rozszerzenie zakresu podmiotowego stosowania
stanowiłoby nieracjonalne obciążenie dla luksemburskiego systemu świadczeń rodzinnych, który eksportuje
w szczególności niemal 48% wypłacanych przez to państwo świadczeń rodzinnych?.
Orzeczenie TSUE
TSUE orzekł, że:
1) Artykuł 45 TFUE i art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011 należy interpretować w ten sposób, że dodatek
rodzinny powiązany z wykonywaniem przez pracownika przygranicznego pracy najemnej w państwie
członkowskim stanowi przywilej socjalny w rozumieniu tych przepisów. Wynika to m.in. z tego, że swobodny
przepływ pracowników oznacza zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między
pracownikami państw członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy. Pojęcie
„przywileju socjalnego” obejmuje wszelkie przywileje związane lub niezwiązane z umową o pracę, zarówno dla
pracowników krajowych jak i przygranicznych (migrujących). Na tym tle nie może więc dochodzić do rozróżnień
pomiędzy dodatkami, jako świadczeniami socjalnymi.
2) Artykuł 1 lit. i) i art. 67 rozporządzenia Nr 883/2004 w zw. z art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011 należy
interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie obowiązywaniu przepisów państwa
członkowskiego, na podstawie których pracownicy przygraniczni mogą otrzymywać dodatek rodzinny
powiązany z faktem wykonywania przez nich pracy najemnej w tym państwie członkowskim jedynie na
własne dzieci, z wyłączeniem dzieci ich współmałżonka, z którymi nie łączy ich więź filiacyjna, jednak
w których utrzymaniu uczestniczą, podczas gdy prawo do pobierania tego dodatku przysługuje każdemu
dziecku mającemu miejsce zamieszkania w tym państwie członkowskim.
Członkowie rodziny pracownika migrującego są pośrednimi beneficjentami równego traktowania, z jakiego
korzysta ten pracownik na mocy art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011. Z kolei „członek rodziny” oznacza każdą
osobę określoną lub uznaną za członka rodziny lub określoną jako członek gospodarstwa domowego przez
ustawodawstwo, na mocy którego przyznawane są świadczenia.
TSUE wskazał, że interpretacji art. 45 TFUE i art. 7 ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011 należy dokonywać w ten
sposób, że przez dziecko pracownika przygranicznego, które może pośrednio korzystać z określonych w tym
ostatnim przepisie przywilejów socjalnych, rozumie się nie tylko dziecko posiadające więź filiacyjną z tym
pracownikiem, lecz również dziecko współmałżonka lub zarejestrowanego partnera tego pracownika,
w sytuacji gdy ten ostatni ma udział w utrzymaniu tego dziecka. „Trybunał stwierdził, że pojęcie „członka
rodziny” pracownika przygranicznego, który może pośrednio korzystać z równości traktowania na podstawie art. 7
ust. 2 rozporządzenia Nr 492/2011, stanowi odpowiednik pojęcia »członka rodziny« w rozumieniu art. 2 pkt 2
dyrektywy 2004/38/UE, które obejmuje współmałżonka lub partnera, z którym obywatel Unii zawarł zarejestrowany
związek partnerski, bezpośrednich zstępnych, którzy nie ukończyli dwudziestego pierwszego roku życia lub pozostają
na utrzymaniu, oraz tych współmałżonka lub partnera. Trybunał przy dokonywaniu tej wykładni uwzględnił
w szczególności motyw 1, art. 1 i art. 2 ust. 2 dyrektywy 2014/54/UE (zob. podobnie wyrok z 15.12.2016 r., Depesme
i in., od C-401/15 do C-403/15, EU:C:2016:955, pkt 52–54)”.

Komentarz
Na tle niniejsze sprawy należy dojść do przekonania, że dodatek rodzinny powiązany z wykonywaniem przez
pracownika przygranicznego pracy najemnej w państwie członkowskim stanowi przywilej socjalny w rozumieniu
przepisów dyrektywy, a ponadto, że każde dziecko mające miejsce zamieszkania w Luksemburgu może ubiegać się
o wspomniany dodatek rodzinny, co oznacza, że o ten sam dodatek mogą ubiegać się wszystkie dzieci będące
członkami gospodarstwa domowego pracownika mającego miejsce zamieszkania w Luksemburgu, w tym dzieci
współmałżonka tego pracownika. W sytuacji uznania, że pracownicy niebędący rezydentami mogą ubiegać się o ten
dodatek wyłącznie na rzecz własnych dzieci, z wyłączeniem dzieci ich współmałżonka, z którymi nie łączy ich więź
filiacyjna - należy uznać, że takie rozróżnienie oparte na miejscu zamieszkania, które może działać bardziej na

niekorzyść obywateli innych państw członkowskich, ponieważ nierezydentami są najczęściej obcokrajowcy, stanowi
dyskryminację pośrednią ze względu na przynależność państwową, która może być dopuszczalna tylko pod
warunkiem obiektywnego uzasadnienia.

Orzeczenie TSUE z 2.4.2020 r., Caisse pour l’avenir des enfants, C-802/18

TSUE potwierdził, że dodatek rodzinny powiązany z pracą najemną w danym państwie członkowskim stanowi przywilej socjalny, a dzieci pracowników mających miejsce zamieszkania w tym państwie mogą go otrzymywać, niezależnie od więzi filiacyjnej. Rozróżnianie w przyznawaniu świadczeń na podstawie miejsca zamieszkania dziecka zostało uznane za niedopuszczalną dyskryminację.