Odmienne traktowanie ze względu na wiek
TSUE w wyroku z 2.4.2020 r. stwierdził, że uregulowanie krajowe zakazujące podmiotom administracji publicznej powierzania zadań związanych z badaniem i doradztwem osobom emerytowanym może prowadzić do dyskryminacji ze względu na wiek. Pytanie prejudycjalne dotyczyło zgodności takiego zakazu z dyrektywą 2000/78/UE. TSUE wskazał, że odmienne traktowanie pośrednie ze względu na wiek jest dopuszczalne, pod warunkiem obiektywnej i racjonalnej uzasadnienia zgodnie z celami polityki zatrudnienia i rynku pracy.
Tematyka: TSUE, wyrok, dyrektywa 2000/78/UE, zakaz, dyskryminacja, wiek, polityka zatrudnienia, rynku pracy, decyzja sądu krajowego, zgodność, prawo włoskie, interpretacja
TSUE w wyroku z 2.4.2020 r. stwierdził, że uregulowanie krajowe zakazujące podmiotom administracji publicznej powierzania zadań związanych z badaniem i doradztwem osobom emerytowanym może prowadzić do dyskryminacji ze względu na wiek. Pytanie prejudycjalne dotyczyło zgodności takiego zakazu z dyrektywą 2000/78/UE. TSUE wskazał, że odmienne traktowanie pośrednie ze względu na wiek jest dopuszczalne, pod warunkiem obiektywnej i racjonalnej uzasadnienia zgodnie z celami polityki zatrudnienia i rynku pracy.
TSUE w wyroku z 2.4.2020 r. (C.O. przeciwko Comune di Gesturi, C-670/18) stwierdził, że dyrektywę Rady 2000/78/WE z 27.11.2000 r. ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz.Urz. UE L z 2000 r. Nr 303, s. 16, dalej jako: dyrektywa 2000/78/UE) a w szczególności jej art. 2 ust. 2, art. 3 ust. 1 i art. 6 ust. 1, należy interpretować w ten sposób, że nie stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które zakazuje podmiotom administracji publicznej powierzania zadań związanych z badaniem i doradztwem osobom emerytowanym, w zakresie, w jakim: 1) uregulowanie to zmierza do zgodnego z prawem celu polityki zatrudnienia i rynku pracy, 2) wdrożone środki służące realizacji tego celu są właściwe i konieczne. Stan faktyczny sprawy W sprawie doszło do sporu pomiędzy C.O. a Comune di Gesturi (gminą we Włoszech) w zakresie zaproszenia do zgłaszania kandydatur dotyczącego zadania związanego z badaniem i doradztwem w odniesieniu do gminnego centrum recyklingu, jednak wyłączającego z udziału osoby emerytowane. Zaproszenie zawierało klauzulę, że: „Osoba zainteresowana nie może być emerytowanym pracownikiem sektora prywatnego lub publicznego”. C.O. spełniał wszystkie przesłanki, jednak był emerytem sektora publicznego. C.O. wniósł skargę na rozpatrywane w postępowaniu głównym zaproszenie do zgłaszania kandydatur do regionalnego sądu administracyjnego twierdząc, że klauzula wyłączająca z zakresu podmiotowego kandydatów, będących osobami na emeryturze, stanowi pośrednią dyskryminację ze względu na wiek i należy ją w związku z tym uznać za niezgodną z prawem czy też za nieważną. Prawo włoskie Zgodnie z prawem włoskim, tzw. dekret z mocą ustawy nr 95/2012 w art. 5 ust. 9 reguluje powierzanie zadań związanych z badaniem i doradztwem przez podmioty administracji publicznej, zakazując im w szczególności powierzania takich zadań osobom emerytowanym sektora prywatnego i publicznego. Powyższe należy więc odnosić do przedmiotowej sprawy. Pytanie prejudycjalne Regionalny sąd administracyjny zawiesił postępowanie i zwrócił się do TSUE z następującym pytaniem prejudycjalnym: „Czy zasada niedyskryminacji, o której mowa w art. 1 i 2 dyrektywy 2000/78/UE, stoi na przeszkodzie przepisowi art. 5 ust. 9 dekretu z mocą ustawy nr 95/2012, który zakazuje organom administracji publicznej powierzania stanowisk związanych z badaniem i doradztwem osobom będącym emerytowanymi już pracownikami sektora prywatnego lub publicznego?”. Zadaniem TSUE w przedmiotowej sprawie było ustalenie, czy dyrektywę 2000/78/UE należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu (prawu włoskiemu), które zakazuje podmiotom administracji publicznej powierzania osobom emerytowanym zadań związanych z badaniem i doradztwem. Zatem, a contrario czy zgodne z dyrektywą 2000/78/UE są uregulowania w prawie krajowym i pewne odstępstwa od zasady równego traktowania i niedyskryminacji w zatrudnieniu, w sytuacji gdy unormowanie to zmierza do zgodnego z prawem celu polityki zatrudnienia i rynku pracy a wdrożone środki służące realizacji tego celu są właściwe i konieczne. Wyrok TSUE TSUE wskazał, że uregulowanie prawa włoskiego w dekrecie, które w sposób ogólny zakazuje podmiotom administracji publicznej powierzania zadań związanych z badaniem i doradztwem osobom pochodzącym zarówno z sektora prywatnego, jak i z sektora publicznego na tej podstawie, że są one na emeryturze, prowadzi do wykluczenia możliwości rekrutacji lub zatrudnienia tych osób. W konsekwencji dyrektywa 2000/78/UE znajduje zastosowanie do wszystkich osób, zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego, m.in. w odniesieniu do warunków dostępu do zatrudnienia, kryteriów selekcji i warunków rekrutacji; warunków zatrudnienia i pracy. TSUE wskazuje, że uregulowanie krajowe ustanawia dyskryminację pośrednią ze względu na wiek danej osoby, bowiem uregulowanie ustanawia odmienne traktowanie pośrednio ze względu na wiek w rozumieniu art. 1 w związku z art. 2 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2000/78/UE. W sprawie należało jednak rozważyć czy to odmienne traktowanie może być uzasadnione w świetle art. 6 dyrektywy 2000/78/UE, który wskazuje, że niezależnie od przepisów art. 2 ust. 2 (dot. pojęć dyskryminacji), Państwa Członkowskie mogą uznać, że odmienne traktowanie ze względu na wiek nie stanowi dyskryminacji, jeżeli w ramach prawa krajowego zostanie to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem, w szczególności celami polityki zatrudnienia, rynku pracy i kształcenia zawodowego, i jeżeli środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i konieczne. Takie odmienne traktowanie może polegać między innymi na: a) wprowadzeniu specjalnych warunków dostępu do zatrudnienia i kształcenia zawodowego, zatrudnienia i pracy, włącznie z warunkami zwalniania i wynagradzania, dla ludzi młodych, pracowników starszych i osób mających na utrzymaniu inne osoby, w celu wspierania ich integracji zawodowej lub zapewnienia im ochrony; b) określeniu warunków dolnej granicy wieku, doświadczenia zawodowego lub stażu pracy, wymaganego do zatrudnienia lub niektórych korzyści związanych z zatrudnieniem; c) określenia górnej granicy wieku przy rekrutacji, z uwzględnieniem wykształcenia wymaganego na danym stanowisku lub potrzeby racjonalnego okresu zatrudnienia przed przejściem na emeryturę. W konsekwencji, TSUE uznał, że cele polityki zatrudnienia realizowane przez uregulowanie krajowe należy co do zasady uznać za mogące obiektywnie i racjonalnie uzasadnić odmienne traktowanie ze względu na wiek. TSUE zbadał, czy art. 5 dekretu z mocą ustawy nr 95/2012 pozwala osiągnąć ww. cele polityki zatrudnienia wytyczone przez ustawodawcę, nie naruszając tym samym intersów osób emerytowanych, które wskutek tego przepisu zostały pozbawione możliwości ponownego zatrudnienia. "I tak, co się tyczy zamierzonego celu polegającego ogólnie na zapewnieniu odmłodzenia zatrudnionej populacji czynnej zawodowo, można twierdzić, że taki cel nie wykracza poza to, co konieczne, ponieważ można rozsądnie przyjąć wyłączenie zatrudniania lub rekrutacji osób emerytowanych, które zakończyły życie zawodowe i które pobierają emeryturę, w celu wspierania pełnego zatrudniania populacji czynnej zawodowo lub ułatwienia najmłodszym osobom dostępu do rynku pracy. Nie jest pewne, czy środek rozpatrywany w postępowaniu głównym, polegający na zakazywaniu osobom emerytowanym udziału w zgłaszaniu kandydatur dla celów powierzenia zadań związanych z badaniem i doradztwem, rzeczywiście pozwala na zwiększenie szans najmłodszych osób na włączenie do aktywnego życia. Skoro bowiem wykonywanie zadań związanych z badaniem i doradztwem może okazać się delikatne i złożone, osoba starsza jest prawdopodobnie lepiej przygotowana, przy uwzględnieniu zdobytego przez nią doświadczenia, do wypełnienia powierzonego jej zadania. W związku z tym jej zatrudnienie jest korzystne zarówno dla podmiotu administracji publicznej ogłaszającego zaproszenie do zgłaszania kandydatur, jak i z uwagi na interes ogólny. O ile odmłodzenie personelu czynnego zawodowo może nastąpić w sytuacji, w której osoby posiadające już pewne doświadczenie wyrażają zainteresowanie wykonywaniem takich zadań, poprzez umożliwienie w ten sposób młodszym pracownikom, którzy zastąpią je na zwolnionym przez nie stanowisku, uzyskania dostępu do rynku pracy, o tyle konieczne jest jeszcze, aby te zadania związane z badaniem i doradztwem nie odpowiadały zatrudnianiu na czas określony na odosobnionych stanowiskach, nieoferujących żadnej możliwości późniejszego rozwoju zawodowego. Ponadto należałoby sprawdzić, czy zakaz rozpatrywany w postępowaniu głównym nie wykracza poza to, co konieczne do osiągnięcia zamierzonego celu, nadmiernie godząc w uzasadnione roszczenia osób emerytowanych, jako że jest on oparty wyłącznie na kryterium wieku umożliwiającym pobieranie emerytury i nie bierze pod uwagę okoliczności, czy poziom emerytury, z której korzystają zainteresowani po zakończeniu kariery zawodowej, ma charakter racjonalny, czy też nie. Wzięcie pod uwagę poziomu świadczenia emerytalnego, z którego mogą korzystać zainteresowane osoby, byłoby zaś istotne, ponieważ uregulowanie krajowe rozpatrywane w postępowaniu głównym pozwala tym osobom na zajmowanie stanowisk zarządczych i kierowniczych na czas określony i nieodpłatnie, zgodnie z względami natury budżetowej przywołanymi przez rząd włoski jednocześnie z celem polityki zatrudnienia dotyczącym odmłodzenia personelu czynnego zawodowo". Decyzja sądu krajowego TSUE podkreślił, że to do sądu krajowego, włoskiego sądu, jako w yłącznie właściwego do oceny okoliczności faktycznych rozpatrywanych w niniejszej sprawie oraz władnego do wykładni mających zastosowanie przepisów krajowych, należy zbadanie, czy nałożony na osoby emerytowane zakaz udziału w zgłaszaniu kandydatur dla celów powierzenia zadań związanych z badaniem i doradztwem, jest właściwy do zapewnienia realizacji wskazanego celu i rzeczywiście zmierza do jego osiągnięcia w sposób spójny i systematyczny. Zatem to sąd krajowy ma ocenić zasadność przepisów prawa włoskiego m.in. z art. 6 dyrektywy 2000/78/UE. TSUE nie wydał w sprawie jednoznacznego dla stron postępowania orzeczenia. Potwierdził jednak możliwość stosowania przez prawo krajowe odmiennego traktowania ze względu na wiek. Takie odmienne traktowanie nie będzie niezgodne z dyrektywą 2000/78/UE i nie będzie stanowiło dyskryminacji, jeżeli w ramach prawa krajowego zostanie obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem, w szczególności celami polityki zatrudnienia, rynku pracy i kształcenia zawodowego, i jeżeli środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i konieczne. W świetle powyższego, art. 2 ust. 2, art. 3 ust. 1 i art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78/UE należy interpretować w ten sposób, że z zastrzeżeniami przewidzianymi w dyrektywie 2000/78/UE, nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu - prawu włoskiemu, które zakazuje podmiotom administracji publicznej powierzania zadań związanych z badaniem i doradztwem osobom emerytowanym. Wyrok TSUE z 2.4.2020 r., C.O. przeciwko Comune di Gesturi, C-670/18
TSUE podkreślił, że decyzja w sprawie należy do sądu krajowego, który powinien ocenić zasadność zakazu udziału emerytów w zgłaszaniu kandydatur. Wyrok nie stanowił jednoznacznego orzeczenia, ale potwierdził możliwość odmiennego traktowania ze względu na wiek, jeśli jest uzasadnione celami polityki zatrudnienia. Zgodnie z decyzją TSUE, prawo włoskie zakazujące powierzania zadań osobom emerytowanym nie stoi w sprzeczności z dyrektywą 2000/78/UE.