Zasiłek rehabilitacyjny a miejsce pracy i zamieszkania

Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że zasiłek rehabilitacyjny może być traktowany jako świadczenie z tytułu choroby zgodnie z rozporządzeniem Nr 883/2004. Sprawa dotyczyła C.W., która zawnioskowała o zasiłek po przeniesieniu się do Niemiec, gdzie nie była objęta austriackim systemem zabezpieczenia społecznego. Decyzja organu austriackiego została poddana wątpliwościom, co doprowadziło do pytania prejudycjalnego dla TSUE.

Tematyka: TSUE, zasiłek rehabilitacyjny, świadczenie z tytułu choroby, rozporządzenie Nr 883/2004, Austrii, Niemiec, system zabezpieczenia społecznego, organ austriacki, pytanie prejudycjalne, wyrok TSUE C-135/19

Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) w wyroku z 5.3.2020 r. (Pensionsversicherungsanstalt przeciwko CW,
C-135/19,
) uznał, że zgodnie z którym świadczenie takie jak zasiłek rehabilitacyjny stanowi
świadczenie z tytułu choroby w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) Nr 883/2004 z 29.4.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz.
UE L z 2004 r. Nr 166, s. 1, dalej jako: rozporządzenie Nr 883/2004). Osobie, która przestała być objęta
systemem zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego pochodzenia po zaprzestaniu tam
działalności zawodowej i przeniesieniu miejsca zamieszkania do innego państwa członkowskiego, gdzie
pracowała i uzyskała większą część swoich okresów ubezpieczenia, właściwa instytucja państwa
członkowskiego pochodzenia ma prawo odmowy wypłaty świadczenia takiego jak zasiłek rehabilitacyjny,
jeśli osoba ta podlega nie ustawodawstwu wspomnianego państwa pochodzenia, lecz ustawodawstwu
państwa członkowskiego, w którym znajduje się jej miejsce zamieszkania.
Okoliczności faktyczne
Na tle niniejszej sprawy doszło do sporu pomiędzy Pensionsversicherungsanstalt (zakładem ubezpieczenia
emerytalno-rentowego w Austrii, dalej jako: organ) a C.W., w przedmiocie przyznania zasiłku
rehabilitacyjnego. C.W. posiada austriackie obywatelstwo, jak i w Austrii pracowała i mieszkała. W 1990 C.W.
przeprowadziła się do Niemiec, gdzie prowadziła działalność zawodową do 2013 r. C.W. od momentu
przeniesienia się do Niemiec nie była już objęta austriackim ustawowym systemem zabezpieczenia
społecznego. Jednak ze względu na pracę w Niemczech i Austrii uzyskała w każdym z tych państw staż
ubezpieczeniowy, w tym pierwszym w wymiarze 235 miesięcy, a w drugim 59 miesięcy. W dniu 18.6.2015 r.,
C.W. zawnioskowała do austriackiego organu o przyznanie renty inwalidzkiej lub ewentualnie o objęcie
środkami rehabilitacji medycznej i przyznanie zasiłku rehabilitacyjnego, lub ewentualnie o objęcie środkami
rehabilitacji zawodowej.
Decyzja organu i wyroki sądów
Organ oddalił wiosek, ponieważ w jego ocenie C.W. nie była niezdolna do pracy, jak i nie była objęta austriackim
ustawowym systemem zabezpieczenia społecznego i nie wykazała wystarczająco bliskiego związku z tym systemem
(od 1990 C.W. mieszkała i pracowała bowiem w Niemczech).
C.W. odwołała się od powyższej decyzji do sądu okręgowego w Salzburgu w Austrii, podnosząc że jest
niezdolna do pracy, jest obywatelką Austrii, że mieszka w jej pobliżu, że uzyskała tam okresy ubezpieczenia, jak
i pozostaje w kontakcie z mieszkającymi tam członkami rodziny.
Sąd w wyroku stwierdził tymczasową niezdolność do pracy C.W. przez szacowany okres co najmniej sześciu
miesięcy i orzekł, że przysługują jej z austriackiego systemu zabezpieczenia społecznego środki rehabilitacji
medycznej i zasiłek rehabilitacyjny przez okres trwania tymczasowej niezdolności do pracy. Organ odwołał
się od tego wyroku, jednak sąd wyższej instancji w Linzu oddalił apelację. Organ ponownie nie zgadzając się
z wyrokiem, wniósł skargę rewizyjną do Sądu Najwyższego (SN), żądając oddalenia roszczenia C.W. w całości.
Pytanie prejudycjalne SN
Ze względu na fakt, że SN powziął wątpliwości w sprawie, postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do
TSUE z pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy na podstawie przepisów rozporządzenia Nr 883/2004 austriacki zasiłek rehabilitacyjny należy kwalifikować:
– jako świadczenie z tytułu choroby zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Nr 883/2004, czy
– jako świadczenie z tytułu inwalidztwa zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. c) rozporządzenia Nr 883/2004, czy
– jako świadczenie dla bezrobotnych zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. h) rozporządzenia Nr 883/2004?
2) Czy rozporządzenie Nr 883/2004 należy w świetle prawa pierwotnego interpretować w ten sposób, że państwo
członkowskie jako dawne państwo miejsca zamieszkania i zatrudnienia jest zobowiązane do wypłaty świadczeń
takich jak austriacki zasiłek rehabilitacyjny na rzecz osoby mającej miejsce zamieszkania w innym państwie
członkowskim, jeżeli osoba ta większość okresów ubezpieczenia z działów choroba oraz emerytury i renty ukończyła
jako pracownik najemny w tym innym państwie członkowskim (co nastąpiło po przeniesieniu tam przed laty miejsca
zamieszkania) i od tej pory nie pobierała żadnych świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego i emerytalno-rentowego
w byłym państwie miejsca zamieszkania i zatrudnienia?”.

Wyrok TSUE - zasiłek rehabilitacyjny jako świadczenie z tytułu choroby
TSUE uznał, że rozpatrywany w sprawie zasiłek rehabilitacyjny, o który wnioskowała C.W. stanowi
świadczenie z tytułu choroby, na gruncie art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Nr 883/2004, ponieważ obejmuje
ryzyko dotyczące stanu niepełnosprawności powodującego tymczasowe zaprzestanie działalności. Z kolei
świadczenie z tytułu inwalidztwa różni się, ponieważ ma co do zasady obejmować ryzyko niezdolności w określonym
stopniu, gdy jest prawdopodobne, że ta niezdolność będzie miała charakter stały lub długoterminowy. Natomiast
świadczenie dla bezrobotnych mieści w sobie ryzyko związane z utratą przez pracownika dochodu wskutek utraty
przez niego zatrudnienia, mimo że wciąż jest on zdolny do pracy. Co ważne, zasiłek rehabilitacyjny jest należny
danej osobie, bez względu na to czy zainteresowany wykonuje działalność zawodową, czy też nie, wobec czego nie
można zakwalifikować tego świadczenia jako zasiłku dla bezrobotnych. Uzasadniając powyższe, TSUE odniósł się
do innego orzeczenia z 30.5.2018 r. (Stefan Czerwiński przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Gdańsku, C-517/16,
), w myśl którego świadczenia z zabezpieczenia społecznego uznaje się za
posiadające taki sam charakter, niezależnie od cech właściwych różnym ustawodawstwom krajowym, gdy
ich cel, podstawa wyliczenia i warunki przyznania są identyczne. Natomiast cechy wyłącznie formalne nie
mogą być uznawane za elementy konstytutywne przy kwalifikacji świadczeń.
TSUE powołał się również na § 255b ASVG, w myśl którego zasiłek rehabilitacyjny jest wypłacany w przypadku
niezdolności do pracy trwającej przez przewidywany okres co najmniej sześciu miesięcy, gdy zainteresowany nie
spełnia przesłanek uzyskania emerytury, oraz na § 143a ust. 1 ASVG, zgodnie z którym dalsze trwanie tymczasowej
niezdolności do pracy podlega regularnej kontroli, a w razie ustalenia, że niezdolność przeminęła, prawo do zasiłku
rehabilitacyjnego zostaje zawieszone lub ustaje, zatem świadczenie takie jak zasiłek rehabilitacyjny ma na celu
objęcie swoim zakresem ryzyka tymczasowej niezdolności do pracy i w związku z tym należy je traktować
jako świadczenie z tytułu choroby w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Nr 883/2004, a nie jako
świadczenia w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. pkt c) czy h) rozporządzenia Nr 883/2004.
Odmowa przyznania świadczenia przez organ państwa pochodzenia ze względu na zmianę miejsca
zamieszkania i pracę w innym państwie członkowskim
Druga istota sporu dotyczyła interpretacji rozporządzenia Nr 883/2004 w zakresie zasadności odmowy
przyznania zasiłku rehabilitacyjnego C.W. od organu austriackiego. C.W. przestała być objęta systemem
zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego pochodzenia (Austrii) po zaprzestaniu tam
działalności zawodowej i przeniesieniu miejsca zamieszkania do innego państwa członkowskiego (Niemiec),
gdzie pracowała i uzyskała tam większą część swoich okresów ubezpieczenia, bo aż 235 miesięcy.
Zgodnie z art. 11 ust. 1 rozporządzenia Nr 883/2004 osoby, do których stosuje się to rozporządzenie Nr
883/2004, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego, przy czym ustawodawstwo to
określa się zgodnie z tytułem II rozporządzenia Nr 883/2004. Przepisy tytułu II rozporządzenia mają na celu nie
tylko uniknięcie jednoczesnego stosowania kilku ustawodawstw krajowych i mogących z tego wyniknąć komplikacji,
lecz także zapewnienie, by osoby objęte zakresem zastosowania rozporządzenia nie były pozbawione ochrony
w dziedzinie zabezpieczenia społecznego z uwagi na brak ustawodawstwa, jakie miałoby zastosowanie w ich
przypadku.
TSUE ustalił, że C.W. nie jest objęta ani szczególnymi zasadami przewidzianymi w art. 12-16 rozporządzenia
Nr 883/2004 ani żadną z sytuacji przewidzianych w art. 11 ust. 3 lit. a-d tego rozporządzenia Nr 883/2004. Tak
więc C.W. jest objęta zakresem stosowania art. 11 ust. 3 lit. e) rozporządzenia Nr 883/2004. Przepis ten odnosi
się do każdej innej osoby, do której nie mają zastosowania przepisy lit. a) do d), która podlega ustawodawstwu
Państwa Członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, bez uszczerbku dla innych przepisów niniejszego
rozporządzenia Nr 883/2004, gwarantujących jej świadczenia na podstawie ustawodawstwa jednego lub kilku innych
Państw Członkowskich. C.W. ma miejsce zamieszkania w Niemczech, nie w Austrii, stąd też należy
wnioskować, że podlega on niemieckiemu systemowi.
TSUE wskazał, że: „Z uwagi zaś na zasadę objęcia ustawodawstwem socjalnym jednego tylko państwa
członkowskiego, ustanowioną w art. 11 ust. 1 rozporządzenia Nr 883/2004 i przypomnianą w pkt 45 niniejszego
wyroku, oraz zasadę zawartą w art. 11 ust. 3 lit. e) tego rozporządzenia Nr 883/2004, zgodnie z którą osoba
niewykonująca pracy najemnej lub pracy na własny rachunek podlega jedynie ustawodawstwu socjalnemu państwa
członkowskiego miejsca zamieszkania (wyrok z 23.1.2019 r., Zyla, C-272/17, EU:C:2019:49, pkt 41), osoba
znajdująca się w sytuacji, w której – jak w sprawie rozpatrywanej w postępowaniu głównym – przestała być objęta
systemem zabezpieczenia społecznego danego państwa członkowskiego pochodzenia po zaprzestaniu tam
działalności zawodowej i przeniesieniu miejsca zamieszkania do innego państwa członkowskiego, nie podlega już
systemowi zabezpieczenia społecznego państwa pochodzenia”.
W przedmiotowej sprawie uznano, że świadczenie takie jak zasiłek rehabilitacyjny stanowi świadczenie
z tytułu choroby w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Nr 883/2004, a nie świadczenie z tytułu
inwalidztwa czy świadczenie dla bezrobotnych. Ponadto, C.W. przestała być objęta systemem zabezpieczenia

społecznego państwa członkowskiego pochodzenia (Austrii) po zaprzestaniu tam działalności zawodowej
i przeniesieniu miejsca zamieszkania do innego państwa członkowskiego (Niemiec), gdzie pracowała
i uzyskała większą część swoich okresów ubezpieczenia. Nie stoi więc w sprzeczności z rozporządzeniem Nr
883/2004 to, że właściwa instytucja państwa członkowskiego pochodzenia (organ Austrii) odmawia
świadczenia takiego jak zasiłek rehabilitacyjny, jeśli osoba podlega nie ustawodawstwu wspomnianego
państwa pochodzenia, lecz ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się jej miejsce
zamieszkania, tj. w tym przypadku Niemcy. W sprawie nie można było zarzucać organowi Austrii, że
bezzasadnie odmówił C.W. przyznania zasiłku rehabilitacyjnego, tym bardziej, że odmowa ta nie powodowała
pozbawienia C.W. ochrony w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, ponieważ nadal podlegała
ustawodawstwu niemieckiemu.
Orzeczenie TSUE z 5.3.2020 r., Pensionsversicherungsanstalt przeciwko CW, C-135/19

TSUE potwierdził, że zasiłek rehabilitacyjny jest świadczeniem z tytułu choroby, a nie inwalidztwa czy dla bezrobotnych. Odmowa przyznania świadczenia przez organ austriacki była uzasadniona, ponieważ C.W. podlegała niemieckiemu systemowi zabezpieczenia społecznego. Wyrok TSUE z 5.3.2020 r. stanowił rozstrzygnięcie w sprawie Pensionsversicherungsanstalt przeciwko CW, C-135/19.