Zmiana waloryzacji emerytur w zw. z COVID-19

Ze względu na sytuację związaną ze stanem epidemicznym COVID-19 w Polsce doszło do zmian w waloryzacji emerytur. Nowe zasady obowiązujące od 2020 r. eliminują niekorzystne waloryzacje czerwcowych emerytur, dzięki dodatkowej waloryzacji kwartalnej. Ustalanie wysokości emerytury w czerwcu 2020 r. odbywa się korzystniej dla ubezpieczonych, zgodnie z ustawą DziałOsłSARSCoV2U.

Tematyka: waloryzacja emerytur, COVID-19, zmiany legislacyjne, FUS, wydatki, prognozy, DziałOsłSARSCoV2U

Ze względu na sytuacją związaną ze stanem epidemicznym panującym w Polsce z powodu choroby COVID-
19 doszło do wielu zmian legislacyjnych, w tym na gruncie zasad waloryzacji emerytur. Już nie będzie
obowiązywała zasada, że osoby, które składały wniosek o emeryturę w czerwcu danego roku, otrzymywały
świadczenie niższe, niż gdyby wystąpiły z takim wnioskiem w maju lub lipcu. W 2020 r. obowiązują nowe
zasady.
1. Możliwość zmiany waloryzacji została wprowadzona w ustawie z 14.5.2020 r. o zmianie niektórych ustaw
w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r.
poz. 875, dalej jako: DziałOsłSARSCoV2U).
2. Zmiana dotyczy waloryzacji składek z art. 25a ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 53 ze zm., dalej jako: EmRentyFUSU) i wynika m.in.
z tego, że jedynie na miesiąc czerwiec przypada waloryzacja roczna. W innych miesiącach do waloryzacji
rocznej doliczana jest także waloryzacja kwartalna, zatem w 2020 r. nie będzie niekorzystnej waloryzacji
czerwcowych emerytur.
3. W konsekwencji, będzie miała zastosowanie dodatkowa waloryzacja kwartalna, która według zasad
ogólnych nie przysługuje przy ustalaniu emerytury w czerwcu każdego roku.
Ustalenie emerytury w czerwcu 2020
W przypadku ustalania w czerwcu 2020 r. wysokości emerytury na podstawie EmRentyFUSU, waloryzacji składek,
o której mowa w art. 25a EmRentyFUSU, dokonuje się w taki sam sposób jak przy ustalaniu wysokości emerytury
w maju 2020 r., jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego. Powyższe stosuje się również do ubezpieczonego,
który wiek uprawniający do emerytury osiągnął po dniu 31.5.2020 r. Zatem ze względu na COVID-19 sytuacja
prawna ubezpieczonych, uprawnionych do emerytury mogła ulec znacznej poprawie, ponieważ w ubiegłych latach
osoby, które składały wniosek o emeryturę w czerwcu, otrzymywały świadczenie niższe, niż gdyby wystąpiły z takim
wnioskiem w maju lub lipcu. Wynika to z tego, że jedynie na miesiąc czerwiec przypada waloryzacja roczna.
W innych miesiącach do waloryzacji rocznej doliczana jest także waloryzacja kwartalna, zatem w 2020 roku nie
będzie niekorzystnej waloryzacji czerwcowych emerytur (bez uwzględnienia waloryzacji kwartalnych). W czerwcu
2020 r. będzie zatem miała zastosowanie dodatkowa waloryzacja kwartalna. Niniejsze uprawnienie, zostało
wprowadzone w art. 53 ust. 1 i 2 DziałOsłSARSCoV2U.
Waloryzacja emerytury
Dokonując waloryzacji należy odnieść się do art. 25a EmRentyFUSU, zatem sytuacji, w której przy ustalaniu
wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie
ubezpieczonego po dniu 31.1. roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, jest waloryzowana
kwartalnie.
Jak wygląda to jednak w przypadku ustalania wysokości emerytury:
a) w pierwszym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał
poprzedniego roku;
b) w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał
poprzedniego roku;
c) w trzecim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego
roku;
d) w czwartym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego
roku.
Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca
kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich
waloryzacji kwartalnych. Waloryzacja kwartalna składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na
koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan
konta nie może ulec obniżeniu.
Zasady wymiaru emerytury

Z EmRentyFUSU jak i ogólnych zasad wynika, że e merytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem
podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 EmRentyFUSU przez średnie dalsze
trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Podstawą
obliczenia jest suma kwot zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na
koncie ubezpieczonego po dniu 31.12.1998 r. i kapitału początkowego, obliczonego za okres ubezpieczenia
przed 1999 r.
Istotne jest to, że do podstawy obliczenia emerytury dla osoby, która była członkiem otwartego funduszu
emerytalnego, wlicza się ponadto zwaloryzowane środki zewidencjonowane na tzw. subkoncie. Czynnikiem,
który determinuje wysokość emerytury – oprócz wydłużenia aktywności zawodowej – jest sposób waloryzacji składek
emerytalnych oraz kapitału początkowego, stanowiących podstawę obliczenia emerytury.
Uzasadnienie zmian ustawowych
Z uzasadnienia do wprowadzenia art. 53 ust. 1 i 2 DziałOsłSARSCoV2U, wynika że: „Waloryzację przeprowadza się
systemem rocznym do czasu, gdy ubezpieczony zgłosi wniosek o emeryturę. W przypadku ustalania wysokości
emerytury w okresie od stycznia do maja i od lipca do grudnia danego roku składki zapisane na koncie
ubezpieczonego po dniu 31.1. roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną, podlegają dodatkowo
również waloryzacjom kwartalnym. Natomiast w przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu danego roku,
kwota składek poddana ostatniej waloryzacji rocznej nie podlega dodatkowym waloryzacjom kwartalnym, gdyż
została już zwaloryzowana rocznie za poprzedni rok od dnia 1 czerwca roku, w którym zgłoszono wniosek
o emeryturę. Wskaźnik waloryzacji składek za I kwartał danego roku jest zwykle wyższy niż roczny wskaźnik
waloryzacji składek. W konsekwencji przejście na emeryturę w czerwcu może być mniej korzystne niż w pozostałych
miesiącach II kwartału danego roku (...).
W ostatnich dwóch latach liczba osób przechodzących w czerwcu na emeryturę stanowi ok. 1% ogółu
przyznanych w danym roku emerytur (w 2019 r. 2,7 tys. na 295,4 tys.). Zmiany na rynku pracy będące
konsekwencją epidemii COVID-19 mogą spowodować, że osoby, które osiągnęły wiek emerytalny i zamierzały
jeszcze kontynuować aktywność zawodową, będą musiały podjąć, dużo wcześniej niż zamierzały, decyzję
o przejściu na emeryturę, między innymi również w czerwcu 2020 r. W związku z tym, aby decyzja
o konieczności skorzystania z prawa do emerytury w czerwcu 2020 r., spowodowana sytuacją na rynku pracy
w związku z epidemią COVID-19, nie wpłynęła niekorzystnie na wysokość pobieranej emerytury, proponuje
się wprowadzenie zasad ustalania wysokości emerytury w czerwcu 2020 r. w taki sam sposób, jak przy
ustalaniu wysokości emerytury w maju bieżącego roku, jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego.
Celem proponowanej regulacji jest, aby podstawa wymiaru emerytury ustalona na dzień 1.6.2020 r. nie była
niższa od ustalonej na dzień 31.5.2020, ze względu na inny sposób waloryzacji kapitału zewidencjonowanego
na koncie ubezpieczonego".
Zwiększenie kosztów dla budżetu
W przypadku ustalenia wysokości emerytury w czerwcu 2020 r., ze względu na zmiany ustawowe wzrosną wydatki
FUS na emerytury, bowiem dojdzie do zwiększenia emerytur, ze względu na dodatkowe waloryzacje kwartalne
(analogicznej jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju 2020 r.).
Prognozowane zwiększenie wydatków na emerytury z FUS ze względu na proponowane zmiany – kwoty
nominalne, kształtują się następująco w danych latach: 2020 r. - zwiększenie wydatków 2,1 mln zł; 2021 r. -
zwiększenie wydatków 3,6 mln zł; 2022 r. - zwiększenie wydatków 3,7 mln zł; 2023 r. - zwiększenie wydatków 3,8 mln
zł; 2024 r. - zwiększenie wydatków 3,8 mln zł; 2025 r. - zwiększenie wydatków 3,9 mln zł; 2026 r. - zwiększenie
wydatków 4,0 mln zł; 2027 r. - zwiększenie wydatków 4,0 mln zł; 2028 r. - zwiększenie wydatków 4,1 mln zł; 2029 r. -
zwiększenie wydatków 4,2 mln zł; 2030 r. - zwiększenie wydatków 4,2 mln zł.

Zmiany legislacyjne wprowadzające dodatkową waloryzację kwartalną emerytur w czerwcu 2020 r. zwiększą wydatki FUS na emerytury. Prognozy wskazują na wzrost kosztów od 2,1 mln zł w 2020 r. do 4,2 mln zł w 2029 r. Zmiany mają na celu uniknięcie niekorzystnego wpływu epidemii COVID-19 na wysokość emerytur.