Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy funkcjonariusza Policji

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 25.6.2020 r. przedstawił stanowisko dotyczące ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy funkcjonariusza Policji, podkreślając konieczność faktycznego wykorzystania urlopu w celu regeneracji sił pracowników. Sprawa dotyczyła odmowy wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystane urlopy oraz czas wolny od służby. Wyrok WSA oparł się na interpretacji prawa do ekwiwalentu pieniężnego oraz konstytucyjnej gwarancji prawa do wypoczynku.

Tematyka: ekwiwalent za niewykorzystany urlop, funkcjonariusz Policji, Sąd Administracyjny, wyrok sądu, regeneracja sił pracowników, wypłata ekwiwalentu pieniężnego, prawo do wypoczynku, interpretacja prawa

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 25.6.2020 r. (III SA/Kr 33/20,
) zaprezentował
stanowisko, zgodnie z którym prawo do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu niewykorzystanego urlopu
wypoczynkowego lub dodatkowego jest nabywane wyłącznie w sytuacji zwolnienia ze służby, zaś
podstawową formą urzeczywistnienia przedmiotowego uprawnienia jest faktyczne wykorzystanie urlopu.
Organizacja pracy (służby w Policji) powinna zatem umożliwiać skorzystanie z niego tak, aby zrealizowany
był podstawowy cel prawa do wypoczynku, tj. regeneracja sił pracowników (funkcjonariuszy) potrzebna do
dalszego wykonywania pracy (służby).
Stan faktyczny sprawy
Przedmiotem kontroli WSA w Krakowie była w niniejszej sprawie decyzja Komendanta Wojewódzkiego Policji
z 20.11.2019 r. utrzymująca w mocy decyzję Komendanta Miejskiego Policji z 30.9.2019 r. odmawiającą Skarżącemu
wypłaty wyrównania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystane urlopy w związku ze zwolnieniem ze służby
w Policji oraz niewykorzystany czas wolny od służby.
Jak wynika z akt sprawy, Skarżący został zwolniony ze służby w Policji 20.2.2014 r. Natomiast 16.1.2014 r. Naczelnik
Wydziału Wspomagającego KMP sporządził „Zestawienie okresów nieprzerwanej służby zaliczonej do wysługi lat dla
wypłaty odprawy funkcjonariusza Policji zwolnionego ze służby w Policji”, na podstawie którego stwierdzono, że
Skarżący posiada do wykorzystania na dzień sporządzenia ww. zestawienia urlop wypoczynkowy i dodatkowy
w ilości 70 dni oraz 6 godzin nadliczbowych przepracowanych ponad normatywny czas służby. W konsekwencji
powyższego wypłacono Skarżącemu ekwiwalent pieniężny w łącznej kwocie 9.441,83 zł brutto, tj. za wszystkie dni
niewykorzystanych urlopów oraz kwocie 134,88 zł brutto, tj. za wszystkie godziny z tytułu niewykorzystanego czasu
pracy wolnego od służby, w oparciu o art. 115a ustawy z 6.4.1990 r. o Policji (t.j.: Dz.U. z 2020 r. poz. 360, dalej:
PolicjaU) w brzmieniu obowiązującym w dniu wypłaty. Zgodnie z tym przepisem ekwiwalent pieniężny za 1 dzień
niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego oraz za każde 8 godzin niewykorzystanego czasu
wolnego od służby przysługującego na podstawie art. 33 ust. 3 PolicjaU odpowiadał w wysokości 1/30 części
miesięcznego uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym należnego na ostatnio zajmowanym
stanowisku służbowym.
TK o ekwiwalencie pieniężnym
Wyrokiem TK z 30.10.2018 r. (K 7/15,
) orzeczono, iż: „art. 115a PolicjaU w zakresie, w jakim ustala wysokość
ekwiwalentu pieniężnego za 1 dzień niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego w wymiarze 1/30
części miesięcznego uposażenia, jest niezgodny z art. 66 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 zdanie drugie Konstytucji
RP”. Do chwili obecnej stwierdzony jako „niekonstytucyjny” ułamek 1/30 nie został zastąpiony ustawowo innym
ułamkiem – np. 1/22 (ew. 1/21), zastosowanym w innych ustawach dotyczących funkcjonariuszy innych służb
mundurowych. Ponadto prawo do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu niewykorzystanego urlopu
wypoczynkowego lub dodatkowego nabywane jest wyłącznie w sytuacji zwolnienia ze służby (na zasadach
art. 41 i art. 116 w zw. z art. 114 PolicjaU).
Istota sporu
Istota sporu w przedmiotowej sprawie sprowadza się zatem do odpowiedzi na pytanie, czy w chwili obecnej, przy
braku ustawowego zastąpienia „niekonstytucyjnego” ułamka 1/30 innym ułamkiem, można wyliczyć należną, a tym
samym – po odjęciu kwoty wypłaconej – brakującą i niewypłaconą Skarżącemu kwotę ekwiwalentu pieniężnego za
niewykorzystany urlop, jak chce tego Skarżący, czy też nie da się takiej kwoty wyliczyć, jak twierdzą to organy
administracyjne obu instancji.
Zarzuty skargi do WSA
Z powyższą decyzją Komendanta Wojewódzkiego Policji nie zgodził się B. G. (Skarżący), który pismem z 29.12.2019
r. wniósł skargę do WSA w Krakowie, domagając się jej uchylenia wraz z decyzją organu pierwszej instancji.
Zaskarżonej decyzji Skarżący zarzucił naruszenie m.in.: art. 145 § 1 KPA ze względu na to, że zagadnienie wstępne
zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydawaniu decyzji, tj.:
orzeczenie WSA w Gdańsku z 23.5.2019 r. (III SA/Gd 218/19,
), gdzie w przedmiocie wyrównania
ekwiwalentu za niewykorzystany urlop Sąd stwierdził, że organy Policji nie straciły ani podstawy, ani też możliwości
prawidłowego naliczenia tego świadczenia. Działanie takie było poprzedzone wydaniem stosownego orzeczenia TK,
co powinno skutkować wznowieniem postępowania.

W odpowiedzi na skargę organ podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i wniósł o oddalenie skargi.
Z uzasadnienia wyroku WSA w Krakowie
WSA w Krakowie, biorąc pod uwagę stan faktyczny i prawny sprawy, stwierdził, że rację ma Skarżący i pomimo
braku ustawowego zastąpienia ułamka 1/30 innym ułamkiem można wyliczyć należną, a więc - po odjęciu kwoty
wypłaconej - brakującą i niewypłaconą Skarżącemu kwotę ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop,
albowiem na sposób wyliczenia kwoty należnej wskazuje wprost uzasadnienie przytoczonego wyżej wyroku TK.
TK wskazał w uzasadnieniu omawianego wyroku, że „Ekwiwalent pieniężny przysługuje także za niewykorzystany
czas wolny od służby udzielany na podstawie art. 33 ust. 3 PolicjaU. Zgodnie z tym przepisem w zamian za czas
służby przekraczający 40 godzin w tygodniu, w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym, policjantowi udziela się czasu
wolnego od służby w tym samym wymiarze albo przyznaje rekompensatę pieniężną. Nie dotyczy to policjantów
uprawnionych do dodatku funkcyjnego. (...) Użycie przez ustawodawcę słowa „ekwiwalent” na oznaczenie
świadczenia pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy lub dodatkowy uzasadnia wniosek, że chodziło
o równowartość niewykorzystanych urlopów. Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy lub
dodatkowy jest „zastępczą formą” wykorzystania urlopu w sytuacji zwolnienia ze służby, która powoduje
prawną i faktyczną niemożliwość realizacji tych świadczeń w naturze. Innymi słowy, po ustaniu stosunku
służby, prawo do urlopu przekształca się w świadczenie pieniężne, będące, jak sama nazwa wskazuje, jego
ekwiwalentem. Obowiązek wypłaty obciąża Policję (pracodawcę), ponieważ w czasie służby w tej formacji
funkcjonariusz nabył powyższe uprawnienia, których z powodu wykonywania obowiązków służbowych nie mógł
zrealizować w naturze. Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane urlopy wypoczynkowe nie ma charakteru
uznaniowego. Prawo do ekwiwalentu wynika z ustawy o Policji i jego realizacja następuje w drodze czynności
materialno-technicznej, tj. poprzez wypłatę ekwiwalentu, natomiast odmowa jego wypłacenia – w drodze decyzji
administracyjnej (wyrok NSA z 15.4.2014 r. I OSK 542/13,
). Prawo do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu
niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego nabywane jest wyłącznie w sytuacji
zwolnienia ze służby. Ze względu na funkcję art. 66 ust. 2 Konstytucji RP (gwarancja prawa do wypoczynku) i jego
związek z ochroną zdrowia i życia pracownika, podstawową formą urzeczywistnienia przedmiotowego
uprawnienia jest faktyczne wykorzystanie urlopu. Organizacja służby w Policji powinna zatem umożliwiać
skorzystanie z niego tak, aby zrealizowany był podstawowy cel prawa do wypoczynku, tj. regeneracja sił
funkcjonariuszy potrzebna do dalszego wykonywania służby. Jednakże na skutek okoliczności niezależnych od
funkcjonariusza może niekiedy dojść do sytuacji, że nie zdołał on faktycznie wykorzystać urlopu przed ustaniem
stosunku pracy. Wówczas jedyną formą rekompensaty corocznego płatnego urlopu jest przewidziany przez
ustawodawcę ekwiwalent pieniężny. Świadczeniem ekwiwalentnym za przepracowany dzień urlopu jest
wynagrodzenie za jeden dzień roboczy. Taki sposób obliczania wartości jednego dnia urlopu wynika z faktu, że urlop
wypoczynkowy liczony jest wyłącznie w dniach roboczych. Interpretację taką wspiera także treść art. 121 ust. 1
PolicjaU, który ustala wysokość uposażenia przysługującego policjantowi w razie wykorzystania urlopu. Ekwiwalent
będący substytutem urlopu powinien więc odpowiadać wartości tego świadczenia w naturze.”
Wysokość świadczenia
Oznacza to, że w niniejszej sprawie należy po wyliczeniu ilości dni urlopu przysługującego Skarżącemu tę ilość
urlopu pomnożyć przez wysokość wynagrodzenia przysługującego mu za 1 dzień roboczy na dzień zwolnienia ze
służby, tj. 20.2.2014 r., obliczonego – zgodnie z uzasadnieniem TK – w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym (3
miesiące przed dniem zwolnienia ze służby). Inaczej mówiąc, należy ilość należnego i niewykorzystanego urlopu
pomnożyć przez „wycenę” ostatniego jednego dnia roboczego przysługującego Skarżącemu na dzień zwolnienia ze
służby.
Mając na względzie powyższy sposób wyliczenia, przyjęty przez TK, należy zdaniem WSA w Krakowie, podkreślić,
że całkowite wyliczenie należnego Skarżącemu na 20.2.2014 r. ekwiwalentu za niewykorzystany urlop nie powinno
powodować jakichkolwiek trudności, a tym bardziej wymagać regulacji ustawowej, skoro przyjmuje się, że
świadczeniem ekwiwalentnym za dzień niewykorzystanego urlopu funkcjonariusza jest wynagrodzenie za jeden dzień
roboczy. Ilość dni roboczych w każdym roku kalendarzowym jest okolicznością faktyczną, możliwą do ustalenia
w oparciu o kalendarz na dany rok oraz o przepisy ustawy z 18.1.1951 r. o dniach wolnych od pracy (t.j.: Dz.U.
z 2015 r. poz. 90), a nawet jest publikowana w internecie jako „wymiar czasu pracy” w każdym roku. Z kolei
pobierane przez funkcjonariusza wynagrodzenie w danym roku (miesiącu) kalendarzowym należy do danych
posiadanych przez organ policyjny.
Rozstrzygnięcie WSA w Krakowie
W tym stanie rzeczy WSA w Krakowie na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a w zw. z art. 135 ustawy z 30.8.2002 r.
Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.) oraz art. 15 zzs4 ust.
3 ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem
i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j.: Dz.U z 2020 r.

poz. 374 ze zm.), orzekł jak w sentencji wyroku - uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu
pierwszej instancji.

Komentarz
Stanowisko WSA w Krakowie zaprezentowane w omawianym wyroku odnosi się do charakteru ekwiwalentu za
niewykorzystany urlop wypoczynkowy lub dodatkowy funkcjonariusza Policji, także zasad jego wypłaty i metodologii
obliczania jego wartości. Pogląd Sądu został oparty m.in. na rozstrzygnięciu TK i nie budzi wątpliwości tak
w orzecznictwie, jak i doktrynie.

Wyrok WSA w Krakowie z 25.6.2020 r. III SA/Kr 33/20

Wyrokiem WSA w Krakowie uchylono decyzję Komendanta Wojewódzkiego Policji dotyczącą braku wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. Sąd przyjął, że ekwiwalent za urlop powinien być równowartością niewykorzystanego urlopu w naturze, a jego wysokość można obliczyć na podstawie wynagrodzenia za dzień roboczy. Stanowisko Sądu oparte jest na interpretacji TK oraz przepisów ustawy o Policji.