Udowodnienie wykonywania pracy w szczególnych warunkach

Tematyka: emerytura pomostowa, praca w warunkach szczególnych, zaświadczenie o pracy, Sąd Apelacyjny, wniosek o emeryturę

Fakt, że płatnik składnik, mimo obowiązku nałożonego w art. 51 ustawy z 2008 r. o emeryturach
pomostowych, nie wystawia stosowanego zaświadczenia o okresach pracy w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze, nie uniemożliwia przyznania emerytury pomostowej – orzekł Sąd Apelacyjny we
Wrocławiu (III AUa 1200/19).
Opis stanu faktycznego
Powód W.B. złożył 11.3.2019 r. u strony pozwanej wniosek o emeryturę pomostową. Zaskarżoną następnie decyzją
ZUS odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury pomostowej, ponieważ uznał, że po 31.12.2008 r. nie wykonywał
prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nadto wskazano, że wnioskodawca nie spełnił
również alternatywnego wariantu przyznania prawa do emerytury pomostowej, gdyż na dzień 1.1.2009 r. nie
udowodnił okresu pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat.
Organ rentowy odmówił wnioskodawcy zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia
w (...) Sp. z o.o. od 20.8.2007 r. do 16.5.2009 r. – gdzie wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu
pracy na stanowisku zalewacz-formiarz – ponieważ w świadectwie pracy pracodawca nie określił charakteru
wykonywanej pracy ściśle zgodnie z wykazem działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów oraz nie określa czy
praca w szczególnych warunkach była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu. Nadto ZUS wskazał, że
wnioskodawca nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze. Powyższy zakład należał do przemysłu hutniczego, był odlewnią materiałów żeliwnych
i produkował elementy żeliwne różnego asortymentu na eksport. Wnioskodawca pracę wykonywał bezpośrednio przy
produkcji na oddziale odlewni, gdzie znajdowały się piece odlewnicze. Wnioskodawca przygotowywał masę do formy
zalewanej gorącym żeliwem. Następnie specjalnym kubłem podjeżdżał pod piec i nabierał ciekłe żeliwo przejeżdżał
pod formy i zalewał formy. Gdy formy ostygły były z nich zrywane odlewy, a masa odseparowywana i odkładana na
bok celem ponownego wykorzystania. Wykonywana przez niego praca była ciężka i uciążliwa z uwagi na jej
świadczenie w warunkach dużego zapylenia i wysokiej temperatury, przy wykorzystaniu znacznej siły fizycznej. W jej
trakcie pracownicy korzystali z ubrań roboczych, kasków i okularów, bowiem byli narażeni na szereg bezpośrednich
zagrożeń, w tym na oparzenia.
Stanowisko SO
Wyrokiem Sąd Okręgowy zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. i przyznał wnioskodawcy
W.B. prawo do emerytury pomostowej od 1.3.2019 r. SO przytaczając treść art. 4 EmPomU wskazał, że przedmiotem
postępowania było ustalenie czy w okresie od 20.8.2007 r. do 16.5.2009 r. wnioskodawca pracował w warunkach
szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu. Sąd pierwszej instancji stwierdził, że z zeznań wnioskodawcy
wynika, że w spornym okresie pracował tylko i wyłącznie w dziale odlewni, gdzie przygotowywał masę do formy
zalewanej gorącym żeliwem, następnie specjalnym kubłem podjeżdżał pod piec i nabierał ciekłe żeliwo przejeżdżał
pod formy i zalewałem formy. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że zakres czynności i wykonywanych prac ma
wiodące znaczenie dla uznania pracy za wykonywaną w warunkach szczególnych, natomiast zawarte
w świadectwie pracy nieścisłości, co do przyporządkowania wskazanego w nim stanowiska pracy nie są w tym
przypadku wiążące, chociażby z uwagi na często zdarzające się błędy pracowników kadrowych zakładu, występujące
przy wystawianiu dokumentów po ustaniu zatrudnienia.
Stanowisko SA
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu sprawy W.B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.
o emeryturę pomostową na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację. Przywołując
podstawę prawną wskazał, że warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową jest legitymowanie się
określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze oraz kontynuowanie pracy
w tych warunkach po wejściu w życie EmPomU, a więc po 1.1.2009 r. Ponowna analiza zgromadzonych w sprawie
dowodów, w tym przede wszystkim zeznań wnioskodawcy, doprowadziła Sąd drugiej instancji do przekonania, że
zaskarżone orzeczenie jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie ustalił stan faktyczny sprawy, właściwie
przeprowadził postępowanie dowodowe oraz dokonał jego trafnej i logicznej oceny, w żaden sposób nie uchybiając
przepisom prawa procesowego oraz prawa materialnego. Z zeznań wnioskodawcy jasno wynika jaki charakter miało
jego zatrudnienie w zakładzie pracy, gdzie wnioskodawca stale wykonywał swoje obowiązki zalewacza-formierza,
pracując z ciekłym żeliwem. Na tej podstawie słusznie uznano, że zatrudnienie wnioskodawcy odpowiadało pracom
bezpośrednio przy zalewaniu form odlewniczych, transportowaniu naczyń odlewniczych z płynnym, rozgrzanym
materiałem (żeliwo, staliwo, metale nieżelazne i ich stopy), o których mowa w punkcie 4 załącznika nr 1 (wykaz prac
w szczególnych warunkach) do EmPomU.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny wskazał, że dla uzyskania uprawnienia do emerytury pomostowej
istotne znaczenie ma wykazanie pracy w warunkach szczególnych. Fakt, że pracodawca nie wystawił
stosowanego zaświadczenia o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
nie uniemożliwia przyznania tego świadczenia.

Komentarz
Analizowany wyrok dotyczy kwestii spełnienia warunków ustawowych dla uzyskania emerytury pomostowej. Jednym
z kryteriów jest legitymowanie się stażem pracy w tzw. warunkach szczególnych. Problematyka w tym zakresie
sprowadza się do ustaleń faktycznych i kompletności materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu.
Wystąpienie z wnioskiem o emeryturę pomostową często oparte jest o niewłaściwie wystawione świadectwo pracy
bądź dotyczy okresów zatrudnienia w zakładach, które nie prowadziły pełnej dokumentacji pracowniczej, co utrudnia
wykazanie spełnienia przesłanek ustawowych. Słusznie jednak Sądy obu instancji uznały, że braki po stronie
pracodawcy nie mogą obciążać samego pracownika, który może wykazać pracę w szczególnych warunkach
innymi środkami dowodowymi – zeznaniami świadków (najczęściej innych członków załogi) bądź własnymi
zeznaniami. Nawet bowiem nieprzedłożenie przez pracodawcę deklaracji ZUS ZSWA z tytułu zgłoszenia danych
pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie może skutkować utratą
prawa do emerytury pomostowej, jeśli w danym okresie wykazano, iż pracownik faktycznie wykonywał pracę, która
takiemu zgłoszeniu podlegała.

Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 19.2.2020 r., III AUa 1200/19

Sąd Apelacyjny wskazał, że dla uzyskania uprawnienia do emerytury pomostowej istotne znaczenie ma wykazanie pracy w warunkach szczególnych. Fakt, że pracodawca nie wystawił stosowanego zaświadczenia o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie uniemożliwia przyznania tego świadczenia. Analizowany wyrok dotyczy kwestii spełnienia warunków ustawowych dla uzyskania emerytury pomostowej.