Metoda obliczania liczby zwolnień grupowych
W celu oceny czy indywidualne zwolnienie stanowi część zwolnienia grupowego, okres 30 dni oblicza się z uwzględnieniem każdego okresu obejmującego to indywidualne zwolnienie oraz największą liczbę zwolnień przeprowadzoną przez pracodawcę. Sprawa dotyczyła sporu między pracowniczką a firmą, w której doszło do serii zwolnień. Sąd odsyłający rozważał trzy metody ustalania liczby zwolnień wymaganej przez dyrektywę 98/59/WE, a Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że kluczowe jest uwzględnienie każdego okresu 30 lub 90 kolejnych dni, podczas których doszło do zwolnień.
Tematyka: zwolnienia grupowe, Trybunał Sprawiedliwości UE, dyrektywa 98/59/WE, zwolnienie indywidualne, okres odniesienia
W celu oceny czy indywidualne zwolnienie stanowi część zwolnienia grupowego, okres 30 dni oblicza się z uwzględnieniem każdego okresu obejmującego to indywidualne zwolnienie oraz największą liczbę zwolnień przeprowadzoną przez pracodawcę. Sprawa dotyczyła sporu między pracowniczką a firmą, w której doszło do serii zwolnień. Sąd odsyłający rozważał trzy metody ustalania liczby zwolnień wymaganej przez dyrektywę 98/59/WE, a Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że kluczowe jest uwzględnienie każdego okresu 30 lub 90 kolejnych dni, podczas których doszło do zwolnień.
W celu dokonania oceny, czy indywidualne zwolnienie stanowi część zwolnienia grupowego okres 30 dni oblicza się z uwzględnieniem każdego obejmującego to indywidualne zwolnienie okresu podczas którego pracodawca przeprowadził największą liczbę zwolnień Stan faktyczny W 2016 r. UQ rozpoczęła pracę w charakterze kontrolera jakości w spółce MT. Dnia 28.5.2018 r. UQ uzyskała orzeczenie o czasowej niezdolności do pracy. W dniu 31.5.2018 r. MT doręczyła UQ decyzję o rozwiązaniu z nią umowy o pracę. Następnie MT przyznała, że było ono niezgodne z prawem i wypłaciła UQ odszkodowanie. UQ wniosła jednak do sądu powództwo z żądaniem unieważnienia rozwiązania umowy o pracę lub, tytułem żądania ewentualnego, stwierdzenia jego niezgodności z prawem. W okresie od 31 maja do 14.8.2018 r. na rzecz MT przestało pracować siedem osób: cztery z powodów niezależnych od pracownika, dwie rozwiązały umowy dobrowolnie, a ostatnia przestała pracować z powodu wygaśnięcia jej umowy o pracę na czas określony. W dniu 15.8.2018 r. 29 innych osób zatrudnionych przez MT przestało pracować na rzecz tej spółki, a MT całkowicie zaprzestała działalności. MT przedstawiła przed sądem dokumenty, zgodnie z którymi te 29 osób w dniu 26.7.2018 r. z własnej inicjatywy złożyło wypowiedzenia. UQ twierdziła, że ponieważ te wypowiedzenia złożono w tym samym czasie, a zainteresowani pracownicy nie mieli prawa do świadczeń z tytułu bezrobocia, w rzeczywistości było to ukryte zwolnienie grupowe. W związku z tym, zdaniem UQ, należałoby przyjąć, że jej zwolnienie jest nieważne na podstawie art. 122 ust. 2 ustawy Nr 36/2011 regulującej sądownictwo ds. społecznych. MT utrzymywała, że zwolnienie UQ było uzasadnione nie tylko zmniejszeniem rozmiarów działalności spółki, lecz również niewykonywaniem umowy o pracę z przyczyn, które można przypisać tej pracownicy. Pytanie prejudycjalne Czy art. 1 ust. 1 ak. 1 lit. a) dyrektywy Rady 98/59/WE z 20.7.1998 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych (Dz.Urz. UE L z 1998 r. Nr 225, s. 16) należy interpretować w ten sposób, że w celu dokonania oceny, czy sporne zwolnienie indywidualne stanowi część zwolnienia grupowego, przewidziany w tym przepisie okres odniesienia wynoszący 30 lub 90 dni należy obliczyć w taki sposób, aby: (i) uwzględnić jedynie okres poprzedzający to zwolnienie indywidualne, (ii) uwzględnić także okres następujący po zwolnieniu indywidualnym, niezależnie od tego, czy miały miejsce nadużycia, (iii) uwzględnić jakikolwiek okres 30 lub 90 dni, w którym doszło do zwolnienia indywidualnego? Stanowisko TS Zgodnie z art. 1 ust. 1 ak. 1 lit. a) dyrektywy 98/59/WE pojęcie „zwolnień grupowych” oznacza zwolnienia dokonywane przez pracodawcę z jednego lub więcej powodów niezwiązanych z poszczególnymi pracownikami, pod warunkiem że spełnione zostaną pewne warunki dotyczące liczby zwalnianych pracowników i okresów, w których dochodzi do zwolnień (wyroki TS: z 10.12.2009 r., Rodríguez Mayor i in., C-323/08, EU:C:2009:770, pkt 35; z 22.2.2018 r., Porras Guisado, C-103/16, EU:C:2018:99, pkt 42). Hiszpański ustawodawca przyjął okres odniesienia wynoszący 90 dni. Zgodnie z art. 1 ust. 1 ak. 1 lit. a) ppkt (ii) dyrektywy 98/59/WE aby stwierdzić, że doszło do zwolnienia grupowego w rozumieniu tej dyrektywy, liczba dokonanych zwolnień musi w okresie odniesienia wynieść co najmniej 20, niezależnie od liczby pracowników zwykle zatrudnionych w danych przedsiębiorstwach. Z orzecznictwa TS wynika, że dyrektywy 98/59/WE nie można interpretować w ten sposób, iż sposoby obliczania progów określonych w art. 1 ust. 1 ak. 1 lit. a) ppkt (i) i (ii) dyrektywy 98/59/WE są pozostawione do uznania państwom członkowskim, ponieważ taka interpretacja pozwoliłaby państwom wprowadzić zmiany w zakresie stosowania tej dyrektywy i pozbawić ją w ten sposób pełnej skuteczności (wyroki TS: z 18.1.2007 r., Confédération générale du travail i in., C-385/05, EU:C:2007:37, pkt 47; z 11.11.2015 r., Pujante Rivera, C-422/14, EU:C:2015:743, pkt 31). Sąd odsyłający rozważał trzy możliwe metody ustalania, czy osiągnięta została liczba zwolnień wymagana w art. 1 ust. 1 ak. 1 lit. a) dyrektywy 98/59/WE. Odwołuje się on w pierwszej kolejności do dwóch metod polegających, w sytuacji kwestionowania indywidualnego zwolnienia, na obliczeniu okresu odniesienia z uwzględnieniem albo wyłącznie okresu poprzedzającego to zwolnienie, albo również z uwzględnieniem okresu po tym zwolnieniu w przypadku nadużycia. W drugiej kolejności, zgodnie z trzecią metodą sugerowaną przez sąd odsyłający, okres odniesienia obejmuje jakikolwiek okres 30 lub 90 dni, w trakcie którego dokonano spornego indywidualnego zwolnienia, bez dokonywania rozróżnienia w zależności od tego, czy okres ten przypada przed zwolnieniem indywidualnym, czy po zwolnieniu, czy też częściowo przed zwolnieniem, a częściowo po nim. W ocenie TS ani pierwsza, ani druga metoda przedstawiona przez sąd odsyłający nie jest zgodna z dyrektywą 98/59/WE. Po pierwsze bowiem, sama treść art. 1 ust. 1 ak. 1 lit. a) tej dyrektywy nie zawiera żadnej regulacji na temat granicy czasowej przypadającej wyłącznie przed czy po spornym zwolnieniu indywidualnym w celu obliczenia liczby przeprowadzonych zwolnień. Po drugie zaś, zastosowanie dwóch pierwszych metod przedstawionych przez sąd odsyłający mogłoby przede wszystkim naruszyć cel dyrektywy 98/59/WE, którym jest, jak wynika z jej motywu 2, głównie wzmocnienie ochrony pracowników w wypadku zwolnień grupowych. Ograniczenie okresu odniesienia albo wyłącznie do okresu poprzedzającego indywidualne zwolnienie, albo również do okresu następującego po tym zwolnieniu w przypadku nadużycia, mogłoby bowiem ograniczyć prawa zainteresowanych pracowników, ponieważ obie te metody uniemożliwiają uwzględnienie zwolnień przeprowadzonych w okresie 30 lub 90 dni, ale poza takim okresem poprzedzającym zwolnienie indywidualne lub następującym po nim, nawet jeśli całkowita liczba zwolnień przekroczyła liczbę wymaganą w art. 1 ust. 1 ak. 1 lit. a) dyrektywy 98/59/WE. Rzecznik generalny w pkt 32 opinii stwierdził, z systematyki i celu tej dyrektywy wynika, że wymaga ona, aby taki okres był ciągły. Co się tyczy trzeciej metody przedstawionej przez sąd odsyłający, zgodnie z którą okres odniesienia obejmuje jakikolwiek okres 30 lub 90 dni, w trakcie których nastąpiło sporne indywidualne zwolnienie, TS uznał, że ta metoda wydaje się być jedyną, która jest zgodna celem tej dyrektywy i z poszanowaniem jej skuteczności (effet utile). Pełna skuteczność tej dyrektywy byłaby ograniczona, co stałoby w sprzeczności z zamierzonym przez nią celem, gdyby interpretować ją w ten sposób, że w celu ustalenia, czy doszło do zwolnienia grupowego w rozumieniu tej dyrektywy, sądy krajowe nie mogłyby uwzględnić zwolnień, które nastąpiły przed datą spornego indywidualnego zwolnienia albo po tej dacie. W konsekwencji TS stwierdził, że należy zbadać okres obejmujący sporne indywidualne zwolnienie, w którym pracodawca przeprowadził największą liczbę zwolnień z jednego lub więcej powodów niezwiązanych z poszczególnymi pracownikami w rozumieniu art. 1 ust. 1 ak. 1 lit. a) dyrektywy 98/59/WE. Reasumując TS orzekł art. 1 ust. 1 ak. 1 lit. a) dyrektywy 98/59/WE należy interpretować w ten sposób, że w celu dokonania oceny, czy sporne indywidualne zwolnienie stanowi część zwolnienia grupowego, okres odniesienia przewidziany w tym przepisie dla ustalenia, czy doszło do zwolnienia grupowego, oblicza się z uwzględnieniem każdego obejmującego to indywidualne zwolnienie okresu 30 lub 90 kolejnych dni, podczas którego pracodawca przeprowadził największą liczbę zwolnień z jednego lub więcej powodów niezwiązanych z poszczególnymi pracownikami w rozumieniu tego samego przepisu. Komentarz Zgodnie z dyrektywą 98/59/WE państwa członkowskie regulując pojęcie „zwolnienia grupowe” zgodnie z art. 1 dyrektywy 98/59/WE powinny uwzględnić przesłankę co do liczby zwolnień, jakie mają miejsce w danym okresie. Przepis ten pozostawia państwom członkowskim możliwość wyboru 30 lub 90 dni. W niniejszym wyroku TS odniósł się do metody ustalania, czy osiągnięta została liczba zwolnień wymagana w art. 1 ust. 1 ak. 1 lit. a) dyrektywy 98/59/WE. Przede wszystkim TS uznał, że sposób obliczania progów określonych w art. 1 ust. 1 ak. 1 lit. a) ppkt (i) i (ii) dyrektywy 98/59/WE powinien być jednolity w całej Unii, zatem państwa członkowskie nie mogą w tym zakresie wprowadzać odrębnych regulacji. Z niniejszego wyroku wynika, że okres odniesienia obejmuje każdy okres 30 lub 90 dni, w trakcie którego dokonano spornego indywidualnego zwolnienia, bez dokonywania rozróżnienia w zależności od tego, czy okres ten przypada przed zwolnieniem indywidualnym, czy po zwolnieniu, czy też częściowo przed zwolnieniem, a częściowo po nim. W uzasadnieniu wyroku TS przedstawiał szczegółową argumentację przemawiającą za takim stanowiskiem wynikającą z wykładni językowej, celowościowej oraz systemowej dyrektywy 98/59/WE. Odnośnie analizowanej kwestii polski ustawodawca zdecydował się na krótszy wariant, tj. 30 dniowy, Wobec powyższego w ten sam sposób należy interpretować okres, służący obliczeniu czy osiągnięta została liczba zwolnień, zawarty w art. 1 ust. 1 ZwGrupU. Przy czym polski ustawodawca przyjął okres odniesienia wynoszący 30 dni. Wyrok TS z 11.11.2020 r., Marclean Technologies, C-300/19
Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że okres odniesienia przewidziany w dyrektywie 98/59/WE dla ustalenia zwolnień grupowych powinien obejmować każdy okres 30 lub 90 dni, w trakcie którego pracodawca dokonał największej liczby zwolnień niezwiązanych z poszczególnymi pracownikami. Rozstrzygnięcie to ma istotne znaczenie dla interpretacji przepisów dotyczących zwolnień grupowych w państwach członkowskich.