Status spółdzielni socjalnych w zamówieniach publicznych

Ustawa o spółdzielniach socjalnych reguluje zasady zakładania i prowadzenia spółdzielni socjalnej oraz wprowadza specjalny status od 2021 roku. Zmiany w zamówieniach publicznych przewidują dodatkowe kryteria i rozszerzenie podmiotowego katalogu. Spółdzielnie socjalne odgrywają istotną rolę w społecznej i zawodowej reintegracji osób marginalizowanych społecznie.

Tematyka: spółdzielnie socjalne, zamówienia publiczne, reintegracja społeczna, reintegracja zawodowa, marginalizacja społeczna, zakłady pracy chronionej, osoby niepełnosprawne, bezrobotni, integracja społeczna, integracja zawodowa

Ustawa o spółdzielniach socjalnych z 27.4.2006 r. (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2085 ze zm.) reguluje zasady
zakładania, prowadzenia działalności, łączenia oraz likwidacji spółdzielni socjalnej. Od 1.1.2021 r.
spółdzielnie socjalne zyskały specjalny status na podstawie przepisów ustawy o zmianie ustawy o umowie
koncesyjnej na roboty budowlane lub usługi, ustawy – prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych
ustaw z 27.11.2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 2275).
• Istotą działania spółdzielni socjalnej jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę
członków oraz pracowników spółdzielni socjalnej.
• Od 1.1.2021 r. rola osób marginalizowanych społecznie i spółdzielni wzrosła w zamówieniach publicznych, ze
względu na wprowadzenie pewnych dodatkowych kryteriów i rozszerzenie katalogu podmiotowego. Zmiany dotyczą
też ustanowienia zasady efektywności.
• Zamawiający mogą kierować się nie tylko wymogiem zatrudnienia na podstawie stosunku pracy ale również np.
aspektami gospodarczymi, środowiskowymi, społecznymi, związanymi z innowacyjnością, zatrudnieniem lub
zachowaniem poufnego charakteru informacji przekazanych wykonawcy w toku realizacji zamówienia.
Spółdzielnia socjalna działa na rzecz:
1. Społecznej reintegracji jej członków oraz pracowników spółdzielni socjalnej, będących osobami (spełniającymi
kryteria ustawowe), przez co należy rozumieć działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie
umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy,
zamieszkania lub pobytu;
2. Zawodowej reintegracji jej członków oraz pracowników spółdzielni socjalnej, będących osobami (spełniającymi
kryteria ustawowe), przez co należy rozumieć działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie zdolności
do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy.
Co ważne, powyższe działania spółdzielni socjalnej, nie są wykonywane w ramach prowadzonej przez
spółdzielnię socjalną działalności gospodarczej.
Zmiany w zamówieniach publicznych
W ustawie z 11.9.2019 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 2019 ze zm., dalej: PrZamPubl)
wprowadzono zmiany w art. 94 ust. 2 PrZamPubl, które znacznie ułatwiają zamawiającemu przeprowadzenie
przetargu, ponieważ od 1.1.2021 r. zamawiający może żądać dokumentów lub oświadczeń potwierdzających:
1. status wykonawcy jako zakładu pracy chronionej lub spółdzielni socjalnej lub dokumentów
potwierdzających prowadzenie przez wykonawcę lub przez jego wyodrębnioną organizacyjnie jednostkę, która
będzie realizowała zamówienie, działalności, której głównym celem jest społeczna i zawodowa integracja osób
społecznie marginalizowanych;
2. procentowy wskaźnik zatrudnienia osób należących do jednej lub więcej kategorii, o których mowa w art.
94 ust.1 PrZamPubl, zatrudnionych przez zakłady pracy chronionej, spółdzielnie socjalne lub wykonawcę lub
jego wyodrębnioną organizacyjnie jednostkę, która będzie realizowała zamówienie.
W konsekwencji zamawiający, którzy zastrzegają w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia mogą
ubiegać się wyłącznie niżej wymienieni wykonawcy, nie muszą weryfikować szczegółowo we własnym zakresie
przesłanek dopuszczenia (tj. celu działalności podmiotu, wskaźnika zatrudnienia), ponieważ zamawiający
mogą żądać dokumentów lub oświadczeń potwierdzających powyższe.
Sytuacja dotyczy wykonawców mających status zakładu pracy chronionej, spółdzielni socjalnych oraz innych
wykonawców, których głównym celem lub głównym celem działalności ich wyodrębnionych organizacyjnie jednostek,
które będą realizowały zamówienie, jest społeczna i zawodowa integracja osób społecznie marginalizowanych,
w szczególności:
1. osób niepełnosprawnych;
2. bezrobotnych w rozumieniu ustawy z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U.
z 2020 r. poz. 1409 ze zm.);

3. osób poszukujących pracy, niepozostających w zatrudnieniu lub niewykonujących innej pracy zarobkowej,
w rozumieniu ww. ustawy;
4. osób usamodzielnianych, o których mowa w art. 140 ust. 1 i 2 ustawy z 9.6.2011 r. o wspieraniu rodziny
i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 821 ze zm.);
5. osób pozbawionych wolności lub zwalnianych z zakładów karnych, o których mowa w ustawie z 6.6.1997 r. -
Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 53) mających trudności w integracji ze środowiskiem;
6. osób z zaburzeniami psychicznymi w rozumieniu ustawy z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j.
Dz.U. z 2020 r. poz. 685);
7. osób bezdomnych w rozumieniu ustawy z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1876 ze
zm.);
8. osób, które uzyskały w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, o których mowa
w ustawie z 13.6.2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U.
z 2019 r. poz. 1666 ze zm.);
9. osób do 30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia, posiadających status osoby poszukującej pracy, bez
zatrudnienia,
10. osób będących członkami mniejszości znajdującej się w niekorzystnej sytuacji, w szczególności będących
członkami mniejszości narodowych i etnicznych w rozumieniu ustawy z 6.1.2005 r. o mniejszościach
narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 823);
- pod warunkiem, że procentowy wskaźnik zatrudnienia osób należących do jednej lub więcej kategorii,
o których mowa w pkt 1-10, jest nie mniejszy niż 30% osób zatrudnionych u wykonawcy albo w jego
jednostce, która będzie realizowała zamówienie.
Szerszy katalog osób marginalizowanych społecznie
Rozszerzono katalog osób społecznie marginalizowanych. Przepis art. 96 ust. 1 i 2 PrZamPubl dotyczą sytuacji,
w której z amawiający może określić w ogłoszeniu o zamówieniu lub dokumentach zamówienia inne niż określone
w art. 95 ust. 1 (wymóg zatrudnienia na podstawie umowy o pracę) wymagania związane z realizacją zamówienia,
które mogą obejmować aspekty gospodarcze, środowiskowe, społeczne, związane z innowacyjnością,
zatrudnieniem lub zachowaniem poufnego charakteru informacji przekazanych wykonawcy w toku realizacji
zamówienia. Wymagania, mogą dotyczyć w szczególności:
1. zastosowania określonych środków zarządzania środowiskowego;
2. zatrudnienia: bezrobotnych; osób poszukujących pracy, niepozostających w zatrudnieniu lub niewykonujących
innej pracy zarobkowej; osób usamodzielnianych; młodocianych, o których mowa w przepisach prawa pracy,
w celu przygotowania zawodowego; osób niepełnosprawnych; innych osób niż określone w wyżej, o których
mowa w ustawie z 13.6.2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 176) lub we właściwych
przepisach państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego czy też osób do
30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia, posiadających status osoby poszukującej pracy, bez
zatrudnienia.

Zmiany w ustawie o zamówieniach publicznych ułatwiają przeprowadzanie przetargów poprzez żądanie dokumentów potwierdzających status wykonawcy jako zakładu pracy chronionej lub spółdzielni socjalnej. Wprowadzenie szerszego katalogu osób marginalizowanych społecznie otwiera nowe możliwości integracji społecznej.