Faktyczna kontynuacja działalności zarobkowej a zasiłek chorobowy
Zasiłek chorobowy może być przyznany osobie niezdolnej do pracy, która faktycznie nie kontynuowała działalności zarobkowej. Sprawa omawia przypadek, gdzie ubezpieczony, będąc na zwolnieniu lekarskim, zawiesił swoją działalność gospodarczą z powodu pandemii i nie podejmował żadnych działań zarobkowych. Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych została podważona, a Sąd Rejonowy przyznał prawo do zasiłku chorobowego.
Tematyka: zasiłek chorobowy, działalność zarobkowa, zwolnienie lekarskie, Sąd Rejonowy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ustanie ubezpieczenia, brak kontynuacji
Zasiłek chorobowy może być przyznany osobie niezdolnej do pracy, która faktycznie nie kontynuowała działalności zarobkowej. Sprawa omawia przypadek, gdzie ubezpieczony, będąc na zwolnieniu lekarskim, zawiesił swoją działalność gospodarczą z powodu pandemii i nie podejmował żadnych działań zarobkowych. Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych została podważona, a Sąd Rejonowy przyznał prawo do zasiłku chorobowego.
Zasiłek chorobowy przysługuje za okres po ustaniu pracowniczego tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy faktycznie nie kontynuowała swojej działalności zarobkowej orzekł Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie w wyroku z 3.2.2021 r., IX U 520/20. Stan faktyczny Ubezpieczony zatrudniony był w spółce akcyjnej na umowie o pracę od 2005 r. do 30.4.2020 r., przy czym od 1993 r. prowadził także działalność gospodarczą w zakresie filmowania i fotografowania, nieprzerwanie do 30.4.2020 r., kiedy to ją zawiesił z powodu pandemii COVID-19. W tym czasie również spółka akcyjna postanowiła zakończyć działalność w Polsce i rozwiązać umowę z ubezpieczonym. W związku z tymi okolicznościami ubezpieczony leczył się na depresję i przebywał na zwolnieniu lekarskim od 29.4.2020 r. do 26.5.2020 r. Nie wykonywał wówczas żadnych czynności związanych ze swoją działalnością gospodarczą. Z uwagi na chorobę nie wychodził z domu. Początkowo ubezpieczony zgłosił zawieszenie działalności gospodarczej od 20.5.2020 r., bo dopiero wówczas wyszedł z domu. 1.6.2020 r. ubezpieczony podjął zatrudnienie u innego pracodawcy. We wrześniu 2020 r. ubezpieczony otrzymał od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzję, w której Zakład odmówił ubezpieczonemu prawa do zasiłku chorobowego za okres od 1.5.2020 r. do 26.5.2020 r.. W uzasadnieniu decyzji podano, że zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową. Według Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczony był objęty obowiązkowo ubezpieczeniem społecznym do 30.4.2020 r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, zaś po tym czasie, do 19.5.2020 r., kontynuował działalność gospodarczą. Ubezpieczony zgłosił się wówczas do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 1.5.2020 r. i złożył wniosek o przywrócenie terminu do opłacenia składki za ten miesiąc. Ostatecznie jednak składki nie opłacił. Wówczas ubezpieczony zdał sobie sprawę, że popełnił błąd zgłaszając zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej. Zamiast 20.5.2020 r. powinien zgłosić jej zawieszenie z datą 30.4.2020 r. Ubezpieczony udał się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i sprostował datę zawieszenia działalności gospodarczej, tak aby zgadzała się z okresem, kiedy faktycznie jej nie prowadził. Ubezpieczony, po dokonaniu sprostowania, zdecydował się na wniesienie odwołania od wspomnianej wyżej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W odwołaniu wskazał, że w okresie od 1.5.2020 r. do 26.5.2020 r. faktycznie nie prowadził działalności gospodarczej, ani nie zatrudniał żadnej osoby i przebywał wówczas na zwolnieniu lekarskim. Stan prawny Sprawa trafiła do Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie, który uznał skargę za zasadną i przyznał ubezpieczonemu prawo do zasiłku za okres od 1.5.2020 r. do 26.5.2020 r. Przepisy art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870 ze zm., dalej: ZasiłkiU) wyraźnie wskazują, że zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. Sąd podkreślił, że „prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia jest natomiast wyjątkiem od ogólnej zasady przysługiwania prawa do zasiłku chorobowego w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego”. Wspólną cechą wszystkich przyczyn wyłączających prawo do zasiłku wskazanych w art. 13 ZasiłkiU jest istnienie innych źródeł dochodów z ubezpieczenia społecznego (takich jak emerytura lub renta z tytułu niezdolności do pracy), z Funduszu Pracy (jak zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek lub świadczenie przedemerytalne) bądź z własnej kontynuowanej lub podjętej działalności zarobkowej. W wymienionych sytuacjach wypłata zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia byłaby nieuzasadniona, gdyż jego celem jest „dostarczenie środków utrzymania byłemu ubezpieczonemu, który z powodu ustania pracy zarobkowej traci dotychczasowe dochody, a któremu choroba przeszkodziła w znalezieniu i podjęciu nowej pracy zarobkowej, a tym samym nowego źródła dochodów”. Co ciekawe, choć ZasiłkiU posługuje się przesłankami odnoszącymi się do kontynuacji lub podjęcia działalności zarobkowej, nie definiuje samego pojęcia działalności zarobkowej. Co więcej, ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm., dalej: SysUbSpołU) również nie zawiera żadnej definicji działalności zarobkowej. Zdaniem Sądu Rejonowego, wykładnia przepisów art. 13 ust. 1 pkt 2 i art. 17 ust. 1 ZasiłkiU prowadzi do wniosku, że „zakres przedmiotowy pojęcia działalności zarobkowej jest szerszy od pojęcia praca zarobkowa i obejmuje różne formy prowadzenia działalności, w ramach której ubezpieczony uzyskuje dochód. Inaczej mówiąc, działalność zarobkowa to działalność stanowiąca źródło dochodu z tytułu własnej pracy, niezależnie od podstawy jej wykonywania. Należy przy tym przyjąć, że jest to tego rodzaju działalność zarobkowa, która stanowi tytuł do ubezpieczenia społecznego, a więc czyni zbędną ochronę ubezpieczeniową z tytułu poprzedniej, zakończonej działalności”. W omawianej sprawie niezdolność ubezpieczonego do pracy powstała na krótko przed ustaniem pracowniczego ubezpieczenia chorobowego (28.4.2020 r.) i trwała nadal po jego ustaniu (do 26.5.2020 r.). Ubezpieczony w spornym okresie nie wykonywał żadnej działalności gospodarczej ani innej działalności zarobkowej. Z powodu choroby nie miał także możliwości zarobkowania w ramach zarejestrowanej działalności gospodarczej w zakresie fotografowania i filmowania (uroczystości w czasie pandemii nie odbywały się). Jak już wspomniano wyżej ubezpieczony zawiesił działalność gospodarczą podczas choroby od 20.5.2020 r., prostując później ten termin, zgodnie z tym, że faktycznie jej nie prowadził od 30.4.2020 r. W związku z powyższym w ocenie Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie nie doszło, jak uważał Zakład Ubezpieczenia Społecznego, do spełnienia przesłanek z art. 13 ZasiłkiU, określających przesłanki wyłączenia prawa do zasiłku po ustaniu tytułu ubezpieczenia. Istotne jest tutaj ustalenie, że w spornym okresie ubezpieczony nie wykonywał żadnych czynności związanych z zarejestrowaną działalnością gospodarczą, nie zatrudniał przy prowadzeniu tej działalności żadnych osób. Ponadto w spornym okresie ubezpieczony nie osiągał również z tego tytułu (ani też z żadnego innego) żadnego dochodu. Ostatecznie również prawnie i z właściwą, czyli faktyczną, datą, ubezpieczony usankcjonował zawieszenie swojej działalności gospodarczej w CEiDG. W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie nie doszło zatem do spełnienia przesłanek z art. 13 ZasiłkiU. W związku z niezdolnością ubezpieczonego do pracy nie doszło do faktycznej kontynuacji działalności zarobkowej w rozumieniu art. 13 ZasiłkiU nie było podstaw do pozbawienia ubezpieczonego prawa do świadczeń na podstawie art. 13 ZasiłkiU. Komentarz Przy ustalaniu prawa ubezpieczonego do świadczeń w postaci zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia na podstawie ZasiłkiU należy przede wszystkim ustalić, czy faktycznie nie doszło do spełnienia przesłanek określonych w art. 13 ZasiłkiU. Tak jak w opisanej powyżej sprawie może dojść do sytuacji, gdy prawnie ubezpieczony niewłaściwie określi czas zawieszenia prowadzonej działalności gospodarczej, co z uwagi na chorobę wydaje się usprawiedliwione. Wyrok Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z 3.2.2021 r., IX U 520/20
Sąd podkreślił istotę faktycznego zaprzestania działalności zarobkowej przez osobę niezdolną do pracy. Wyjaśniono, że przepisy dotyczące zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia mają na celu zapewnienie środków utrzymania dla osób, które z powodu choroby nie mogą podjąć pracy zarobkowej. Brak kontynuacji działalności zarobkowej w tym przypadku usprawiedliwia przyznanie zasiłku.