Prawa pracownika i obowiązki pracodawców podczas upałów

W okresie upałów praca staje się uciążliwa i nawet niebezpieczna dla zdrowia pracowników. Publikacja omawia prawa pracownika oraz obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych warunków pracy i odpowiedniej temperatury w miejscu pracy. Rozporządzenie Ministerstwa pracy określa minimalne temperatury w pomieszczeniach w zależności od rodzaju wykonywanej pracy. Dodatkowo, publikacja porusza kwestię zapewnienia napojów dla pracowników w czasie upałów oraz możliwość skrócenia czasu pracy jako działanie profilaktyczne.

Tematyka: upały, prawa pracownika, obowiązki pracodawcy, bezpieczeństwo pracy, temperatury w miejscu pracy, napoje dla pracowników, skracanie czasu pracy, zagrożenia dla zdrowia, kara dla pracodawców, przepisy BHP

W okresie upałów wykonywanie pracy staje się uciążliwe, a w niektórych przypadkach nawet niebezpieczne
dla zdrowia i życia pracowników. Jakie prawa ma pracownik i o czym musi pamiętać pracodawca, aby praca
była bezpieczna pomimo wysokich temperatur?
Jaka temperatura w pomieszczeniach pracy
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650; dalej: OgPrzBHPR) określa ogólnie obowiązujące przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy, w tym dotyczące pomieszczeń pracy i terenu zakładów pracy.
W § 30 OgPrzBHPR określono, że w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju
wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14 o C, chyba że
względy technologiczne na to nie pozwalają. Natomiast w pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka
praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18 o C.
Przepisy prawa pracy niestety nie określają maksymalnej temperatury w pomieszczeniach pracy. W przepisach
znajduje się jednie regulacje odnoszące się do pracowników młodocianych, w przypadku których temperatura nie
może przekraczać 30°C, a wilgotność względna powietrza 65%.
Pomimo iż przepisy nie określają maksymalnej temperatury nie oznacza to, że pracodawca jest zwolniony od
obowiązków związanych z zapewnieniem bezpiecznej pracy. Zgodnie z art. 207 § 1 KP na pracodawcy spoczywa
odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Pracodawca ma obowiązek zapewniać
pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników.
Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Przepisy OgPrzBHPR stanowią, że w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne,
odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami
cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.
W pomieszczeniach pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia na przykład wysoka temperatura
powinny być zastosowane rozwiązania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się tych czynników do innych
pomieszczeń pracy oraz do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.
Napoje dla pracowników w czasie upałów
W art. 232 KP zapisano obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie
uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych.
Ponadto przepisy OgPrzBHPR stanowią, że pracodawca ma obowiązek zapewnić wszystkim pracownikom wodę
zdatną do picia lub inne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie
uciążliwych zapewnić oprócz wody, inne napoje. Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów powinny być dostosowane
do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych pracowników.
Szczegółowe zasady zaopatrzenia w napoje pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych
określa Rozporządzenie Rady Ministrów z 28.5.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. z 1996
r. Nr 60, poz. 279; dalej: PosiłkiRegenR). Zgodnie z przepisami PosiłkiRegenR pracodawca zapewnia pracownikom
zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnie napoje, których rodzaj i temperatura powinny być
dostosowane do warunków wykonywania pracy. Pracodawca zapewnia napoje pracownikom m. in. zatrudnionym:
• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25 o C,
• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28o C.
Napoje powinny być zapewnione pracownikom w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników i odpowiednio zimne.
Wydawane są one pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie i powinny być
dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej. Pracodawca ma obowiązek zapewnić zachowanie
odpowiednich warunków higieniczno-sanitarnych przygotowywania oraz spożywania napojów. Pracownikom nie
przysługuje natomiast ekwiwalent pieniężny za napoje.
Stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać napoje, oraz szczegółowe zasady ich
wydawania ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeżeli u danego
pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa - pracodawca po uzyskaniu opinii przedstawicieli
pracowników.

Możliwość skrócenia czasu pracy
Często stosowanym rozwiązaniem w czasie upałów jest skracanie czasu pracy w dni wysokich temperatur. Należy
jednak pamiętać, że takie rozwiązanie nie jest obowiązkiem pracodawcy, a zależy jedynie od jego dobrej woli.
Przepisy KP i aktów wykonawczych nie obligują pracodawcy do stosowania krótszego dnia pracy w upały.
Pracodawca zamiast stosowania skróconego dnia pracy może zdecydować się na wprowadzenie przerw w czasie
pracy. W przypadku, kiedy pracodawca podejmie decyzję o zmianie czasu pracy poprzez jego skrócenie lub
wprowadzenie dodatkowych przerw na regenerację, nie może to odbić się negatywnie na finansach pracownika.
Rozwiązania te nie mogą spowodować obniżenia należnego pracownikom wynagrodzenia
Prawa pracownika w czasie upałów
Pracownik musi pamiętać, że w sytuacji, kiedy praca w wysokich temperaturach może stwarzać zagrożenie dla jego
zdrowia lub życia ma prawo powstrzymania się od wykonywania pracy. W art. 210 § 1 KP wskazano, że w razie gdy
warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla
zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym
osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie
przełożonego. Co istotne za czas powstrzymania się od wykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do
wynagrodzenia.
Kara dla pracodawców
Pracodawca, który ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w swoim zakładzie pracy i który
ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników poprzez organizowanie pracy w sposób zapewniający
bezpieczne i higieniczne warunki pracy i zapewnienie przestrzeganie przepisów oraz zasad BHP musi się liczyć
z odpowiedzialności, w sytuacji niewywiązywania się ze swojego obowiązku. Przepisy KP wskazują, bowiem że kto,
będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami
fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1 000 zł
do 30 000 zł. Ponadto w takiej sytuacji może zostać nałożony na pracodawcę mandat przez inspektora pracy
w wysokości do 2000 zł, a w przypadku kolejnych takich naruszeń do 5000 zł.

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewnienie odpowiednich warunków w zakładzie. Pracownik ma prawo powstrzymania się od pracy w przypadku zagrożenia dla zdrowia lub życia. Konsekwencje niewywiązania się pracodawcy ze swoich obowiązków mogą być dotkliwe, włącznie z karą grzywny i mandatem. Warto znać swoje prawa i obowiązki w czasie upałów.