Incydentalne czynności formalne a utrata prawa do świadczenia rehabilitacyjnego
Sporadyczna, incydentalna lub wymuszona okolicznościami sprawy aktywność zawodowa nie będzie wykonywaniem pracy zarobkowej, co może usprawiedliwiać zachowanie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. Publikacja omawia decyzję ZUS odmawiającą prawa do świadczenia rehabilitacyjnego wnioskodawcy oraz analizuje argumenty Skarżącego dotyczące charakteru incydentalnego i formalnego wykonywanych czynności.
Tematyka: praca zarobkowa, utrata prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, incydentalne czynności formalne, decyzja ZUS, działalność gospodarcza
Sporadyczna, incydentalna lub wymuszona okolicznościami sprawy aktywność zawodowa nie będzie wykonywaniem pracy zarobkowej, co może usprawiedliwiać zachowanie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. Publikacja omawia decyzję ZUS odmawiającą prawa do świadczenia rehabilitacyjnego wnioskodawcy oraz analizuje argumenty Skarżącego dotyczące charakteru incydentalnego i formalnego wykonywanych czynności.
Sporadyczna, incydentalna lub wymuszona okolicznościami sprawy aktywność zawodowa nie będzie wykonywaniem pracy zarobkowej i jako taka może usprawiedliwiać zachowanie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego wskazał SO w Piotrkowie Trybunalskim w wyroku z 12.2.2021 r., V Ua 63/19, . Stan faktyczny Decyzją z 17.7.2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ZUS) odmówił wnioskodawcy P. O. (dalej: Skarżący) prawa do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1.11.2018 r. do 31.7.2019 r. i zobowiązał go do zwrotu pobranego w okresie od 1.11.2018 r. do 30.6.2019 r. nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego w kwocie 62.501,02 PLN. W uzasadnieniu decyzji ZUS podniósł, iż Skarżący w okresie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego w związku z niezdolnością do pracy, wykonywał czynności stanowiące pracę zarobkową w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, co skutkuje zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133, dalej: ZasiłkiU) utratą prawa do świadczeń. Pismem z 16.8.2019 r. Skarżący wniósł odwołanie od ww. decyzji podnosząc, iż wypłacone mu świadczenie nie było nienależne bowiem nie można mu przypisać, iż świadomie przyjął świadczenie, wiedząc, iż jest ono nienależne oraz że podjął działania zmierzające do wprowadzenia w błąd ZUS. Skarżący wskazał, iż wykonywane przez niego czynności nie miały charakteru zarobkowego, były za to incydentalne i wymuszone okolicznościami. Wyrokiem z 7.11.2019 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie z uwagi na poniższe ustalenia faktyczne i prawne. Skarżący od 1.3.2010 r. do 31.8.2018 r. podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia, zaś od 1.2.2018 r. jako tytuł ubezpieczenia społecznego zgłosił prowadzoną działalność gospodarczą pod nazwą „Biuro (...)”, którą zarejestrował od 1.9.2014 r. W ramach prowadzonej działalności Skarżący zajmował się obsługą klientów w zakresie realizacji ich obowiązków względem ZUS. Decyzjami ZUS z: 17.8.2018 r., 5.12.2018 r. i 17.8.2018 r. zostało Skarżącemu przyznane prawo do świadczenia rehabilitacyjnego na okresy odpowiednio 6.8.2018 r. – 3.12.2018 r., 4.12.2018 r. – 2.5.2019 r. i 3.5.2019 r. – 31.7.2019 r. SR – w oparciu o dokumenty zebrane w aktach sprawy i załączonych aktach ZUS oraz w oparciu o bezsporne twierdzenia Skarżącego – ustalił, że Skarżący w okresie przyznanego świadczenia rehabilitacyjnego przekazywał za pośrednictwem Platformy Usług dokumenty, m.in. druki do wypłaty zasiłku opiekuńczego czy zasiłku chorobowego. Świadczenie rehabilitacyjne W uzasadnieniu podjętego rozstrzygnięcia SR wskazał, że świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy (art. 18 ZasiłkiU). Bezspornym było, iż Skarżący w okresie od 6.8.2018 r. do 30.6.2019 r. korzystał ze świadczenia rehabilitacyjnego. W ocenie ZUS w przypadku Skarżącego zastosowanie będzie miał art. 17 ust. 1 ZasiłkiU w zw. z art. 22 ZasiłkiU, zgodnie z którym ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do świadczenia rehabilitacyjnego. Skarżący, odnosząc się do zarzutów ZUS, wskazał, iż w powyższych okresach podpisał przygotowane dokumenty, konieczne dla wykonania umów z klientami i czynności wykonane przez niego miały charakter incydentalny i formalny. Skarżący podniósł, iż dokumenty te były sporządzone przez inne osoby, a brak ich przesłania do ZUS mógł doprowadzić do upadłości firmy Skarżącego. Nadto, jego zdaniem, podpisanie dokumentów finansowych sporządzonych przez inne osoby nie może być traktowane jako prowadzenie działalności gospodarczej. Oceniając stanowiska stron SR uznał, iż same zachowania Skarżącego, przyznane przez niego, a wynikające z bezspornego materiału dowodowego, świadczą o wykonywaniu przez niego działalności zarobkowej. W pierwszej kolejności SR wskazał, iż zachowania Skarżącego nie miały charakteru incydentalnego, o czym świadczy ich powtarzalność i ilość. Kolejna kwestia to charakter czynności wykonywanych przez Skarżącego. Są to typowe czynności stanowiące wykonanie umów z klientami i to wskazuje na brak ich formalnego charakteru. Czynności formalno-prawne to takie, których obowiązek wykonania wynika z norm prawa publicznego, a nie z norm cywilnoprawnych. Biorąc pod uwagę powyższe, należało w ocenie SR, podzielić stanowisko ZUS, iż Skarżący, w okresie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, wykonywał pracę zarobkową. Spełniona więc została przesłanka zawarta w art. 17 ust. 1 ZasiłkiU, skutkująca utratą prawa do świadczeń, a tym samym powstaniem obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Apelacja od wyroku SR Apelację od ww. wyroku złożył Skarżący zarzucając m.in. naruszenie prawa materialnego, tj.: art. 17 ust. 1 ZasiłkiU, poprzez błędną wykładnię i uznanie, że podejmowane przez Skarżącego – właściciela biura podatkowego – w trakcie jego choroby, incydentalne, formalne i niezbędne czynności z zakresu kadrowości, t.j.: przesłanie za pośrednictwem Platformy Usług przygotowanych przez pracowników wniosków i zaświadczeń, mogą być uznane za wykonywanie pracy zarobkowej, a także naruszenie prawa procesowego, tj.: art. 233 § 1 KPC w zw. z art. 3271 § 1 KPC, poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i pominięcie dowodu z zeznań świadka P. B., zgłoszonego na okoliczność niewykonywania przez Skarżącego pracy zarobkowej w okresie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez przyznanie Skarżącemu prawa do świadczenia rehabilitacyjnego od 1.11.2018 r. do 31.7.2019 r. i orzeczenie, że nie ma obowiązku zwrotu świadczenia rehabilitacyjnego z funduszu chorobowego za okres od 1.11.2018 r. do 30.6.2019 r. Z uzasadnienia SO SO wskazał, że SR nie rozpoznał istoty sprawy i wyjaśnił, że „istota sprawy”, w rozumieniu art. 386 § 4 KPC, dotyczy jej aspektu materialnego, a nierozpoznanie istoty zachodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, a więc gdy sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania lub też zarzutów merytorycznych strony i w rozstrzygnięciu nie odniósł się do tego, co jest rzeczywistym przedmiotem sporu (wyrok SN z 12.9.2002 r., IV CKN 1298/00, ). SO uznał, że SR wydał wyrok przedwcześnie, nie dopuszczając wszystkich zgłoszonych dowodów i uznając, iż materiał dowodowy był bezsporny. Dopiero przeprowadzenie całego postępowania dowodowego i wnikliwa ocena zgromadzonych dowodów pozwoli Sądowi meriti na udzielnie odpowiedzi, czy zaskarżona decyzja ZUS jest prawidłowa. Zarówno w odwołaniu, jak i w apelacji Skarżący zarzuty opierał na braku prowadzenia działalności zarobkowej, ustanowieniu pełnomocnika, który zajmował się prowadzeniem firmy pod jego nieobecność, jak też podkreślał, iż pracownik przygotowywał dokumentację dla ZUS, a on je tylko elektronicznie podpisywał i przekazywał przez Platformę Usług. Na te okoliczności wniósł o przesłuchaniu dwóch świadków: P. B. – pełnomocnika firmy oraz P. Z. – pracownika firmy. SO wskazał, że sąd nie może antycypować treści zeznań świadków. Rozstrzygnięcie SO Mając na uwadze powyższe, SO uchylił wyrok SR na podstawie art. 386 § 4 KPC i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Nie przesądzając trafności rozstrzygnięcia, SR – ponownie rozpoznając sprawę – dopuści zgłoszone dowody na okoliczności związane z procesem przygotowywania dokumentów, ponadto ustali procedurę zmiany osoby uprawnionej do złożenia elektronicznego podpisu przy korzystaniu z Platformy ZUS w przypadku ustanowienia pełnomocnika, czas jej trwania i poziom sformalizowania, co jest ważne, zwłaszcza przy prowadzeniu działalności gospodarczej jednoosobowo. Niezdolność do pracy jest zwykle zdarzeniem nieplanowanym i osoba taka musi podjąć kroki, aby upoważnić inną osobę do prowadzenia firmy. SR musi zatem zbadać, czy Skarżący mógł bez przeszkód upoważnić P. B. do prowadzenie spraw firmy, bo jeśli tak, to w trakcie swojej niezdolności powinien był powstrzymać się od wszelkich czynności zw. z działalnością firmy od czasu ustanowienia pełnomocnika. Te okoliczności nie zostały zweryfikowane przez SR, a to jedynie umożliwi właściwe rozpoznanie sprawy. Komentarz Przedmiotem rozważań SO była niezdolność do pracy zarobkowej osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą. SO skoncentrował się na jednej z przesłanek utraty prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, jaką jest – wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracy zarobkowej. SO wskazał, że ocena powyższej kwestii nie jest łatwa i każdorazowo wymaga analizy charakteru czynności wykonywanych przez osobę, o której niezdolności do pracy orzeczono. W przypadku czynności o charakterze sporadycznym, formalnym, incydentalnym i wymuszonym okolicznościami sprawy możemy nie mieć do czynienia z pracą zarobkową. Za przykład czynności o takim charakterze w orzecznictwie wskazuje się „samo incydentalne podpisywanie faktur przygotowanych przez zatrudnionych pracowników i innych dokumentów niezbędnych do prowadzenia działalności” (wyrok SN z 5.6.2008 r., III UK 11/08, ). Wyrok SO w Piotrkowie Trybunalskim z 12.2.2021 r., V Ua 63/19,
SO uchylił wyrok SR i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, podkreślając konieczność pełniejszej analizy zgromadzonych dowodów. Analiza charakteru wykonywanych czynności w okresie niezdolności do pracy oraz konieczność rozważenia incydentalności i formalności tych działań stanowi klucz do zrozumienia utraty prawa do świadczenia rehabilitacyjnego.