Przeniesienie środków z OFE na IKE

Rządowy projekt ustawy zakłada przeniesienie środków z OFE na IKE lub ZUS. Zmiana ma na celu zwiększenie oszczędności Polaków oraz zaufania do systemu emerytalnego. Projekt wpłynął do Sejmu w 2021 r. i obecnie jest analizowany. Przygotowanie projektów rozporządzeń i nowy system OFE mają zapewnić przejrzystość i efektywność. Obecni członkowie OFE będą mogli wybrać przeniesienie środków do ZUS-u lub oszczędzanie na IKE, co ma zapewnić im większą kontrolę nad swoimi środkami w przyszłości.

Tematyka: przeniesienie środków, OFE, IKE, ZUS, system emerytalny, oszczędności, efektywność, zaufanie, reforma emerytalna

Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przeniesieniem środków z otwartych
funduszy emerytalnych na indywidualne konta emerytalne (druk nr 1005) dotyczy realizacji założeń
przyjętych w Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju i zakłada przebudowę modelu funkcjonowania
OFE, które przestaną działać w dotychczasowej formie, a każdy członek OFE będzie miał do wyboru dwa
warianty. Opcją domyślną będzie przeniesienie środków z OFE na indywidualne konto emerytalne (IKE),
alternatywnie możliwe będzie złożenie deklaracji o przeniesieniu swoich środków w całości do ZUS-u.
• Projekt wpłynął do Sejmu 12.3.2021 r., aktualnie trwają nad nim prace, w tym odbyło się już 2-gie czytanie
w Sejmie oraz 15.4.2021 r. opublikowano dodatkowe sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych i Komisji Polityki
Społecznej i Rodziny.
• Sam zamysł na zmiany został przedstawiony już 16.2.2016 r. kiedy to Rada Ministrów przyjęła uchwałę nr 14/2016
w sprawie przyjęcia Planu a następnie Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju.
• Ideą Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju i filaru „Kapitał dla rozwoju” jest wzrost stopy oszczędności,
bezpośrednio powiązany ze wzrostem dochodu rozporządzalnego. Zmiana sposobu oszczędzania i przeniesienie
środków z OFE do IKE czy ZUS mają to ułatwić.
• W założeniu ma też dojść do wzrostu zaufania Polaków do systemu emerytalnego.
Przyczyna zmian
W uzasadnieniu do projektowanych zmian można przeczytać, że: „Na podstawie dotychczasowych doświadczeń
funkcjonowania systemu emerytalnego można sformułować wnioski, że wśród głównych czynników ograniczających
możliwości generowania oszczędności w Polsce są m.in.: niski poziom aktywów finansowych Polaków, brak
powszechnego trzeciego filaru systemu emerytalnego, a także nieefektywność obecnego modelu funkcjonowania
otwartych funduszy emerytalnych (OFE), skutkująca niskimi emeryturami z obecnego drugiego filaru”.
Mając to na uwadze ustawodawca w najbliższym czasie zdecyduje o zmianie polskiego systemu ubezpieczeniowego.
Wprawdzie przemiany w systemie emerytalnym miały już miejsce, bowiem w 2014 r. dokonano przetransferowania
51,5% aktywów zgromadzonych w OFE do ZUS, jednak zmiany okazały się mało efektywne. Zlikwidowany został
kapitałowy filar II systemu emerytalnego przez przeniesienie 153,2 mld zł z OFE na rzecz Skarbu Państwa
i częściowo Funduszu Rezerwy Demograficznej. Co ciekawe, po tych zmianach poziom zaufania obywateli do
przedstawicieli władzy spadł, ponieważ system emerytalny okazał się nieprzejrzysty i nie przynoszący większych
korzyści finansowych, tj. podwyżek emerytur. Również zdaniem projektodawcy funkcjonujące obecnie OFE nie
znajdują uzasadnienia, ponieważ nie realizują pierwotnych celów i założeń w postaci m.in. wypłat emerytur z filara
kapitałowego, dziedziczenia i długoterminowego strumienia świadczeń emerytalnych z prywatnego systemu.
Nowy, przejrzysty system emerytalny ma się składać z systemu powszechnego, obowiązkowego i publicznego –
w ZUS (I filar), dobrowolnego, prywatnego i kapitałowego (III filar) – system indywidualny (IKE) oraz pracowniczego
(PPK). Zdaniem rządzących system OFE wymaga gruntownej przebudowy z korzyścią zarówno dla ubezpieczonych,
jak i dla gospodarki, przez upowszechnienie prywatnego i dobrowolnego systemu Indywidualnych Kont Emerytalnych
(IKE), uzupełniających powszechny, dobrowolny i prywatny system Pracowniczych Planów Kapitałowych. W efekcie
zmian w OFE wzrośnie przejrzystość, siła i zaufanie do systemu emerytalnego jako całości.
Podstawą działania przekształconych OFE będzie znowelizowana ustawa z 20.4.2004 r. o indywidualnych kontach
emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1808), chociaż
projekt wprowadza zmiany w kilkudziesięciu ustawach bezpośrednio związanych z funkcjonowaniem OFE
i z systemem ubezpieczeń społecznych.
Konsekwencją zmian ustawowych jest również przygotowanie projektów rozporządzeń dotyczących m.in.:
• deklaracji członka otwartego funduszu emerytalnego o przeniesieniu środków zgromadzonych na jego rachunku
w otwartym funduszu emerytalnym do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, działającego w imieniu i na rzecz
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;
• określenia wzoru oświadczenia o stosunkach majątkowych istniejących między ubezpieczonym, niebędącym
oszczędzającym na indywidualnym koncie emerytalnym w funduszach inwestycyjnych utworzonych w związku
z przeniesieniem środków z otwartych funduszy emerytalnych na indywidualne konta emerytalne, a jego
współmałżonkiem;

• wpłat na pokrycie kosztów nadzoru nad działalnością ubezpieczeniową, reasekuracyjną oraz w zakresie
pośrednictwa ubezpieczeniowego;
• obowiązków informacyjnych instytucji finansowych prowadzących pracownicze plany kapitałowe;
• sposobu ustalania stopy referencyjnej i szczegółowego sposobu obliczania wynagrodzenia za osiągnięty wynik,
pobieranego przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych.
Możliwe rozwiązania
Aktualnie, ze składki na ubezpieczenie emerytalne w wysokości 19,52% jedynie 2,92% trafia do OFE, tylko
w przypadku tych osób, które złożyły oświadczenia o przekazywaniu składek do OFE, co w przyszłości będzie miało
wpływ na znikomy udział emerytury z OFE w całkowitym świadczeniu emerytalnym. Dotychczasowy plan
oszczędzania jest więc nieopłacalny.
W przeliczeniu na wielkość, członków OFE jest około 15,43 mln (dane na koniec grudnia 2020 r.).
1. Opcja nr 1: obecni członkowie OFE będą mogli zdecydować o przeniesieniu zgromadzonych przez nich środków
do ZUS-u, wobec czego w takim wariancie w przyszłości całość ich świadczeń emerytalnych będzie pochodziła
z ZUS-u. Stanie się tak, dlatego, że środki zostaną w całości zaewidencjonowane na indywidualnym koncie
ubezpieczonego w ZUS. Aktywa odpowiadające wartości środków zgromadzonych przez tego członka trafią co
do zasady do FRD.
2. Opcja nr 2: w sytuacji nie podjęcia decyzji członkowie OFE staną się uczestnikami SFIO i oszczędzającymi na
IKE. Po osiągnięciu wieku emerytalnego otrzymają oni świadczenie z IKE jako środki prywatne. Projektodawca
uważa więc, że zmiana będzie z korzyścią dla obecnych członków OFE, którzy uzyskają potwierdzenie
prywatnego charakteru środków przeniesionych z OFE na IKE oraz prawo do oszczędzania w filarze
kapitałowym aż do osiągnięcia wieku emerytalnego (z możliwością kontynuowania) bez obligatoryjnego
przenoszenia środków z filaru kapitałowego do ZUS w ramach dzisiejszego tzw. „suwaka bezpieczeństwa”.
Z uzasadnienia do wprowadzanych zmian wynika, że: „Należy podkreślić, że obywatele uzyskają możliwość
gromadzenia i pomnażania oszczędności emerytalnych w oparciu o nowoczesny produkt emerytalny, jakim jest IKE,
zapewniający konkurencyjną stopę zwrotu, relatywnie niskie koszty administracyjne oraz możliwość kontynuowania
oszczędzania nawet po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego, przy jednoczesnej gwarancji dostosowania
poziomu ryzyka inwestycyjnego do wieku danej osoby. Środki gromadzone w filarze kapitałowym nie będą już
obligatoryjnie przenoszone do ZUS w ramach suwaka bezpieczeństwa. Środki wypłacane z IKE po osiągnięciu wieku
emerytalnego będą wolne od podatków i będą mogły stanowić w całości, bez jakichkolwiek pomniejszeń,
zabezpieczenie finansowe dla osób, które zakończyły aktywność zawodową. Trzeba przy tym podkreślić, że tzw.
opłata przekształceniowa będzie co do zasady neutralna ekonomicznie dla obywateli (odpowiada ona efektywnej
stopie opodatkowania emerytur podatkiem dochodowym oraz obciążenia składką na ubezpieczenie zdrowotne,
a środki wypłacane z IKE w odróżnieniu od emerytur z systemu powszechnego będą wolne od tego podatku oraz
składki)”.

Rządowy projekt ustawy o przeniesieniu środków z OFE na IKE ma na celu zwiększenie efektywności systemu emerytalnego w Polsce. Przeniesienie środków ma być dobrowolne, dając członkom OFE możliwość wyboru między IKE a ZUS. Zmiany mają zwiększyć zaufanie Polaków do systemu emerytalnego i umożliwić gromadzenie oszczędności w sposób bardziej korzystny dla ubezpieczonych.