Szykują się zmiany w kasach zapomogowo-pożyczkowych

Do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o kasach zapomogowo-pożyczkowych, który ma na celu dostosowanie ich funkcjonowania do zmian wprowadzonych w ustawie o związkach zawodowych z 2018 r. Projekt przewiduje m.in. możliwość tworzenia kas zapomogowo-pożyczkowych przez osoby wykonujące pracę zarobkową u danego pracodawcy. Kasy te będą udzielać członkom pomocy materialnej w formie pożyczek i zapomóg.

Tematyka: kas zapomogowo-pożyczkowe, ustawodawstwo, zmiany prawne, związki zawodowe, pomoc materialna

Do Sejmu wpłynął rządowy projekt (druk nr 1313) ustawy o kasach zapomogowo-pożyczkowych. Projekt jest
w większości zgodny z dotychczas obowiązującym rozporządzeniem. Zmiany mają na celu dostosowanie
funkcjonowanie kas zapomogowo-pożyczkowych do zmian wprowadzonych w nowelizacji ustawy
o związkach zawodowych z 2018 r.
Kasy zapomogowo-pracownicze wspierają pracowników, ich rodziny a także byłych pracowników, którzy przebywają
na emeryturze lub rencie. Dzięki działalności kas mają oni możliwość korzystania z pożyczek pozwalających
przetrwać bieżące problemy finansowe lub umożliwiających dokonywanie zakupu dóbr i usług o wyższej wartości bez
konieczności zaciągania drogich kredytów komercyjnych. Bardzo ważną rolą kas jest też udzielanie niezbędnego
wsparcia w sytuacjach losowych, szczególnie związanych ze śmiercią pracownika lub członka jego rodziny.
Jak obecnie funkcjonują kasy zapomogowo-pożyczkowe
Zgodnie z art. 39 ust. 1 ustawy z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 263 ze zm., dalej:
ZwZawU) u pracodawców mogą być tworzone kasy zapomogowo-pożyczkowe, których członkami mogą być osoby
wykonujące pracę zarobkową, emeryci i renciści bez względu na przynależność związkową. W obecnym stanie
prawnym szczegółowe zasady organizowania i działania w zakładach pracy pracowniczych kas zapomogowo-
pożyczkowych określa Rozporządzenie Rady Ministrów z 19.12.1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-
pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (Dz.U. z 1992 r. Nr 100,
poz. 502).
W zakładzie pracy, w którym co najmniej 10 pracowników zadeklaruje gotowość przynależności do pracowniczych
kas zapomogowo-pożyczkowych, mogą zostać one utworzone. O utworzeniu kasy decydują jej założyciele, którzy
uchwalają statut i dokonują wyboru organów przewidzianych w statucie.
Nadzór społeczny nad kasami zapomogowo-pożyczkowymi sprawują związki zawodowe. Związki zawodowe bowiem
współuczestniczą w tworzeniu korzystnych warunków pracy, bytu i wypoczynku swoich członków oraz reprezentują
i bronią ich godności, praw oraz interesów materialnych i moralnych, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych.
Proponowane zmiany w przepisach o kasach zapomogowo-pożyczkowych
Rząd przygotował projekt ustawy o kasach zapomogowo-pożyczkowych, który jest konsekwencją zmiany ZwZawU,
która miała miejsce w 2018 r. W konsekwencji wydania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2.6.2015 r., K 1/13,
rozszerzono krąg uprawnionych do tworzenia oraz wstępowania do związków zawodowych. Pełne prawo do
koalicji uzyskały wszystkie osoby świadczące pracę zarobkową. Obok pracowników także osoby świadczące pracę
za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób,
niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz mają takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą
być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy, mogą taki związek utworzyć. Projekt ustawy o kasach
zapomogowo-pożyczkowych przewiduje w związku z tym możliwość tworzenie kas przez co najmniej 10 osób
wykonujących pracę zarobkową u danego pracodawcy. Dotychczas z takiego uprawnienia mogli korzystać wyłącznie
pracownicy.
Osoby wykonujące pracę zarobkową u danego pracodawcy będą mogły utworzyć kasę zapomogowo-pożyczkową,
jeżeli gotowość przynależności do niej zadeklaruje co najmniej 10 z tych osób. Osoby te tworzą kasę uchwalając jej
statut, potwierdzając jego przyjęcie przez złożenie pod nim swoich podpisów i dokonując wyboru organów
przewidzianych w tym statucie. Co istotne u jednego pracodawcy będzie mogła działać jedna kasa zapomogowo-
pożyczkowa.
Celem kas będzie udzielanie jej członkom pomocy materialnej w formie nieoprocentowanych pożyczek, a w miarę
posiadanych środków także zapomóg.
Po stronie pracodawcy utworzenie przez osoby uprawnione kasy zapomogowo-pożyczkowej będzie się wiązało
z określonymi obowiązkami. Pracodawca będzie musiał udzielić pomocy poprzez udostępnienie pomieszczeń
biurowych, udostępnienie odpowiednio zabezpieczonego miejsca na przechowywanie gotówki oraz dokonywanie na
rzecz kas potrąceń wpisowego, miesięcznych wkładów członkowskich i rat pożyczek na listach płac, listach wypłat
i zasiłków.
Procedowana ustawa przewiduje zachowanie związków zawodowych jako podmiotu kontrolującego działanie kas
zapomogowo-pożyczkowych. Natomiast, jeżeli u pracodawcy nie będzie działała zakładowa organizacja związkowa,

kontrolę sprawować będzie rada pracowników lub reprezentacja osób wykonujących pracę zarobkową wyłoniona
w trybie przyjętym u danego pracodawcy.
Projekt ustawy uzupełnia i doprecyzowuje ponadto przepisy dotyczące m.in.: zasad udzielania pożyczki lub
zapomogi, możliwości podjęcia uchwały o likwidacji kasy zapomogowo-pożyczkowej z własnej inicjatywy walnego
zebrania członków oraz zasad dokonywania rozliczeń kwestii majątkowych w razie likwidacji kasy zapomogowo-
pożyczkowej. Przewiduje także możliwość obradowania organów kas zapomogowo-pożyczkowych na posiedzeniach
prowadzonych z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej.
Co z działającymi kasami zapomogowymi
Rządowy projekt ustawy przewiduje, że działające na podstawie obecnie obowiązujących przepisów pracownicze
kasy zapomogowo-pożyczkowe staną się kasami zapomogowo-pożyczkowymi w rozumieniu przyjętych w projekcie
ustawy przepisów. Oznacza to, że funkcjonujące kasy będą musiały dostosować swoją działalność,
a w szczególności brzmienie statutów do zmienianej podstawy prawnej ich funkcjonowania w terminie 18 miesięcy od
dnia wejścia w życie ustawy.
Przebieg procesu legislacyjnego
Projekt ustawy wpłynął do Sejmu 14.6.2021 r. (druk nr 1313). Po trzech czytaniach został przyjęty przez Sejm
w całości. Ustawę przekazano Prezydentowi i Marszałkowi Senatu. Projekt ustawy przewiduje, że wejdzie w życie po
upływie 30 dni od ogłoszenia.

Rządowy projekt ustawy zakłada, że działające obecnie kasy zapomogowo-pożyczkowe będą musiały dostosować swoją działalność do nowych przepisów w terminie 18 miesięcy od wejścia w życie ustawy. Proces legislacyjny projektu obejmuje trzy czytania w Sejmie, a ustawę planuje się wprowadzić w życie 30 dni po ogłoszeniu.