Ustawa o uprawnieniach artysty zawodowego
W Ministerstwie Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu trwają prace nad projektem ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego. Projekt ma na celu zdefiniowanie artystów zawodowych, określenie zasad nabywania kwalifikacji zawodowych, warunków dostępu do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz stworzenie Polskiej Izby Artystów. Ustawa ma także stworzyć specjalny fundusz wsparcia dla najmniej zarabiających artystów oraz możliwość tworzenia pakietów ulg dla tej grupy społecznej.
Tematyka: ustawa, artysta zawodowy, uprawnienia, kwalifikacje, ubezpieczenia społeczne, Polska Izba Artystów, fundusz wsparcia, karta artysty, definicja artysty zawodowego
W Ministerstwie Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu trwają prace nad projektem ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego. Projekt ma na celu zdefiniowanie artystów zawodowych, określenie zasad nabywania kwalifikacji zawodowych, warunków dostępu do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz stworzenie Polskiej Izby Artystów. Ustawa ma także stworzyć specjalny fundusz wsparcia dla najmniej zarabiających artystów oraz możliwość tworzenia pakietów ulg dla tej grupy społecznej.
W Ministerstwie Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu trwają prace nad projektem ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego (projekt numer UD208, dostępny na stronach internetowych Rządowego Centrum Legislacji). Projekt określa między innymi zasady nabywania kwalifikacji zawodowych przez artystów, warunki dostępu artystów do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych czy ustrój i organizację Polskiej Izby Artystów. • Celem projektowanej ustawy jest zdefiniowanie artystów zawodowych i ich uprawnień, a także uregulowanie procedury potwierdzania i aktualizacji uprawnień artysty zawodowego na podstawie wykształcenia artystycznego lub dorobku potwierdzonego przez organizacje reprezentatywne dla środowisk artystycznych, a także przychodów z działalności artystycznej. • Ustawa określi także zasady dostępu artystów zawodowych z uprawnieniami do systemu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. • Na mocy ustawy utworzony zostanie specjalny fundusz wsparcia składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne dla najmniej zarabiających osób posiadających status artysty. Fundusz finansowany będzie w dużej mierze z opłaty reprograficznej. • Powstanie także karta artysty, umoż̇liwiająca tworzenie pakietów, udogodnień, ulg i ofert dla tej grupy społecznej. • Powołana do życia zostanie Polska Izba Artystów. Artysta zawodowy i zawód artystyczny Zgodnie z propozycjami zawartymi w projekcie ustawy, za artystę zawodowego będzie uznawana osoba wykonująca zawód artystyczny z potwierdzonymi uprawnieniami. Zawód artystyczny oznaczać natomiast będzie działalność twórczą lub wykonawstwo artystyczne w rozumieniu ustawy z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1062 ze zm.) w tym obejmujące czynności związane z powstawaniem dzieła, między innymi próby do występów i same występy, prowadzone w następujących dziedzinach: architekturze, muzyce, sztukach wizualnych, sztukach performatywnych, teatrze, filmie, literaturze, tańcu, twórczości ludowej. Zgodnie z projektem ustawy, jak czytamy w uzasadnieniu „definiowanie czynności koniecznych do uznania działalności artystycznej za profesjonalną pozostaje w gestii organizacji artystów, jednak uwypuklony jest czynnik istnienia na rynku, gdyż podstawową ścieżką aktualizacji uprawnień jest wskazanie dochodów z działalności artystycznej”. Projekt ustawy przewiduje w związku z tym, że uprawnienia artysty zawodowego przysługiwać będą osobom fizycznym, które mają udokumentowany dorobek artystyczny, potwierdzony przez organizację reprezentatywną oraz absolwentom studiów drugiego stopnia, jednolitych studiów magisterskich uczelni artystycznych lub ogólnokształcących szkół baletowych, jeżeli wniosek w sprawie potwierdzenia uprawnień artysty zawodowego złożono w terminie 5 lat od uzyskania dyplomu. Uprawnienia artysty zawodowego, zgodnie z projektem ustawy, mogą być potwierdzone wyłącznie wybranym grupom osób. Zalicza się do nich osoby posiadające obywatelstwo polskie, na stałe zamieszkałe na terenie Polski oraz cudzoziemców, mających miejsce zamieszkania na terenie Polski na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy udzielony w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 i art. 186 ust. 1 pkt 3 ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 35 ze zm.) lub w związku z uzyskaniem w RP statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, jeżeli zamieszkują z członkami rodziny na terytorium RP. Uprawnienia artysty zawodowego można będzie również potwierdzić mającym miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodziny w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z 14.7.2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 293 ze zm.), posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Polska Izba Artystów Projektowana ustawa przewiduje powołanie do życia specjalnej organizacji artystów nazwanej Polską Izbą Artystów. Zadaniem Izby ma być negocjowanie z ubezpieczycielami, organizatorami, instytucjami kultury, samorządami i innymi podmiotami rozwiązań odpowiadających na najbardziej pilne potrzeby środowisk artystycznych. Polska Izba artystów ma też zajmować się rozpatrywaniem spraw związanych z potwierdzaniem lub aktualizacją uprawnień artysty zawodowego czy rozpatrywaniem spraw związanych z przyznawaniem artystom zawodowym dopłaty do składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Izba będzie ponadto uprawniona do wydawania artystom zawodowym karty artysty zawodowego i do prowadzenia Funduszu Wsparcia Artystów Zawodowych. Izba będzie również dysponowała środkami Funduszu, w tym będzie udzielała z tych środków dopłat do składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne dla artystów zawodowych, wsparcia socjalnego dla artystów zawodowych, stypendiów dla wyróżniających się artystów zawodowych. Ze środków Funduszu będą także prowadzone badania naukowe dotyczące artystów zawodowych. Polska Izba Artystów będzie miała dwa organy: Dyrektora i Radę. Dyrektor Izby powoływany będzie przez Radę na 4-letnią kadencję. Dyrektor będzie mógł wyznaczyć dwóch zastępców. Rada Izby będzie składać się z 14 członków wybranych przez organizacje reprezentatywne artystów, 5 członków powoływanych przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, 1 członka powoływanego przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego i 1 członka powoływanego przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Kadencja Rady trwać będzie 4 lata. Ubezpieczenie artystów zawodowych Ustawa dostosowuje rozwiązania z zakresu ubezpieczenia społecznego artystów zawodowych do aktualnych zasad obowiązujących w systemie ubezpieczeń społecznych. To od rodzaju działalności, w ramach której artysta uzyskuje przychody, uzależniony jest sposób ubezpieczenia. Artyści, którzy zatrudnieni są na podstawie umowy o pracę lub prowadzą własną działalność gospodarczą, ubezpieczone są i będą na zasadach ogólnych, określonych dla tych rodzajów zatrudnienia. W stosunku do artystów, którzy nie posiadają umowy o pracę ani działalności gospodarczej, ustawa proponuje szczególne rozwiązania, które stanowią modyfikację rozwiązań dotychczas istniejących. Co do zasady ustawa utrzymać ma obowiązujący aktualnie artystów obowiązek uiszczania zryczałtowanych składek na ubezpieczenie społeczne. Przy czym z uwagi na to, że znaczna część z nich kiepsko radzi sobie finansowo, w ustawie zaproponowano obniżenie podstawy naliczania składek do wysokości płacy minimalnej. W projekcie ustawy proponuje się też dopłaty w wysokości 20 do 30 proc. wysokości składki dla tych artystów, których łączne dochody z wszystkich źródeł, w tym pozaartystycznych, nie przekraczają 80 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Projektowana ustawa przewiduje również zwolnienie ze składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne umów zlecenia artystów zawodowych dotyczących działalności artystycznej.
Projektowana ustawa wprowadza definicję artysty zawodowego oraz reguluje procedury potwierdzania i aktualizacji uprawnień artysty zawodowego. Ustawa określa także zasady dostępu do systemu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych dla artystów zawodowych, a także zakłada utworzenie Polskiej Izby Artystów oraz karty artysty umożliwiającej korzystanie z różnych udogodnień.