Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji

W wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu omówiono kwestię świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji oraz dodatkowego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów. Prawo do tych świadczeń przysługuje tylko bezpośrednio świadczeniobiorcom i wygasa wraz ze śmiercią uprawnionego, nie przechodząc na członków rodziny. Sąd ustalił, że świadczenia te nie mogą być traktowane jako świadczenia niezrealizowane, a ich wypłata jest ściśle związana z osobą uprawnioną.

Tematyka: świadczenie uzupełniające, osoby niezdolne do samodzielnej egzystencji, dodatkowe świadczenie pieniężne, emeryci, renciści, Sąd Okręgowy, Sieradz, Prezes KRUS, decyzja, śmierć świadczeniobiorcy

W wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu zaprezentowano pogląd, zgodnie z którym świadczenie
uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji i dodatkowe świadczenie pieniężne dla
emerytów i rencistów są świadczeniami wypłacanymi wyłącznie świadczeniobiorcom, a prawo do ich wypłaty
wygasa z chwilą śmierci świadczeniobiorcy, tj. nie przechodzi po śmierci świadczeniobiorcy na członków
rodziny, jak ma to miejsce w przypadku emerytur, rent i dodatku pielęgnacyjnego.
Stan faktyczny rozpatrywanej sprawy
Sąd Okręgowy w Sieradzu (dalej: SO w Sieradzu) na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego
w postępowaniu przed Prezesem Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (dalej: Prezes KRUS lub Organ
rentowy) – ustalił następujący stan faktyczny. Decyzją z 2.4.2021 r., wydaną z upoważnienia Prezesa KRUS, K.F.
(dalej: Matka Wnioskodawcy) przyznano prawo do świadczenia dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji,
nazywanego także świadczeniem uzupełniającym, od 1.3.2020 r. w kwocie 500 zł miesięcznie. W ww. decyzji
zaznaczono, że należność za okres od 1.3.2020 r. do 31.3.2021 r. zostanie przekazana za pośrednictwem poczty
wraz z emeryturą za kwiecień 2021 r., a przedmiotowe świadczenie będzie wypłacane wraz z emeryturą w ustalonym
terminie płatności około 15 dnia każdego miesiąca. Matka Wnioskodawcy zmarła 13.4.2021 r. Decyzją, wydaną
15.4.2021 r., Organ rentowy z urzędu przyznał Matce Wnioskodawcy dodatkowe roczne świadczenie pieniężne dla
emerytów i rencistów w kwocie 1.250,88 zł, które miało zostać wypłacone wraz z emeryturą za kwiecień 2021 r.
28.4.2021 r., M.F. (dalej: Wnioskodawca) złożył wniosek o wypłatę niezrealizowanego świadczenia emerytalnego za
miesiąc kwiecień 2021 r. po zmarłej matce K.F. Decyzją z 7.5.2021 r. wydaną z upoważnienia Prezesa KRUS,
przyznano Wnioskodawcy prawo do niezrealizowanego świadczenia emerytalnego oraz dodatku pielęgnacyjnego za
miesiąc kwiecień 2021 r. Nie podzielając decyzji z 7.5.2021 r., 2.6.2021 r., Wnioskodawca złożył odwołanie. SO
w Sieradzu wyrokiem z 16.7.2021 r., IV U 366/21 oddalił wskazane odwołanie i przekazał do rozpoznania Organowi
rentowemu zawarty w odwołaniu wniosek o wypłatę niezrealizowanego świadczenia dla osób niezdolnych do
samodzielnej egzystencji oraz niezrealizowanego dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego Decyzjami
z 12.8.2021 r. wydanymi z upoważnienia Prezesa KRUS, odmówiono Wnioskodawcy prawa do niezrealizowanego
świadczenia w postaci świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji za okres od
1.3.2020 r. – 31.3.2021 r. oraz prawa do niezrealizowanego świadczenia w postaci dodatkowego rocznego
świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów po zmarłej Matce Wnioskodawcy.
Stan prawny mający zastosowanie w sprawie
W myśl art. 2 ust. 1 ustawy z 31.7.2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej
egzystencji (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1622, dalej: ŚwiadczUzupU) świadczenie uzupełniające przysługuje osobom,
które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem
o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do
samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym
i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do
samodzielnej egzystencji. W świetle art. 7 ust. 1 pkt 1 ŚwiadczUzupU, w sprawach nieuregulowanych w niniejszej
ustawie, dotyczących postępowania w sprawie świadczenia uzupełniającego, wypłaty tego świadczenia oraz
wydawania orzeczeń, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291, dalej: EmRentyFUSU), z wyjątkiem art. 136 EmRentyFUSU,
który – stosowanym w zw. z art. 52 ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2021 r.
poz. 266) – stanowi, że w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia
należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe,
a w razie ich braku – małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego,
a w razie ich braku – innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu
pozostawała ta osoba. Jak wynika z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z 9.1.2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu
pieniężnym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1808, dalej: DodatkŚwiadEmerytU), dodatkowe roczne świadczenie pieniężne
przysługuje osobom, które w dniu 31 marca roku, w którym wypłacane jest dodatkowe roczne świadczenie pieniężne,
mają prawo do świadczeń z ubezpieczenia emerytalno-rentowego, o których mowa w art. 18 pkt 1–4 ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników. W myśl art. 13 pkt 4 DodatkŚwiadEmerytU w sprawach nieuregulowanych
w niniejszej ustawie stosuje się odpowiednio przepisy EmRentyFUSU, z wyjątkiem art. 136 EmRentyFUSU.
Stanowisko SO w Sieradzu

Przenosząc powyżej wskazany stan prawny na grunt rozpatrywanej sprawy, SO w Sieradzu zauważył, że
świadczenia, o które wnioskuje Wnioskodawca, tj. świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do
samodzielnej egzystencji i dodatkowe świadczenie pieniężne dla emerytów i rencistów, są świadczeniami
wypłacanymi wyłącznie świadczeniobiorcom. Prawo do ich wypłaty nie przechodzi po śmierci
świadczeniobiorców na członków rodziny, jak w przypadku emerytur, rent, dodatku pielęgnacyjnego, do
których ma zastosowanie art. 136 EmRentyFUSU. Przedmiotowych świadczeń nie można – zdaniem SO w Sieradzu
– zakwalifikować jako świadczeń niezrealizowanych, bowiem ustawa tego nie przewiduje. Ustawodawca wykluczył
bowiem możliwość stosowania art. 136 EmRentyFUSU. Uprawniona – Matka Wnioskodawcy zmarła 13.4.2021 r.,
zatem prawo do wypłaty świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji
oraz dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów, którego realizacja miała
nastąpić po tej dacie, wygasło z chwilą śmierci uprawnionej (tj. Matki Wnioskodawcy). Należy w tym miejscu
zdaniem SO w Sieradzu zaznaczyć, że wbrew stanowisku prezentowanemu przez Wnioskodawcę w odwołaniu,
hipoteza normy art. 136 ust. 1 EmRentyFUSU ma szeroki zakres, obejmujący wszystkie przypadki braku realizacji
świadczenia w okresie między złożeniem wniosku o emeryturę lub rentę, a śmiercią uprawnionego, czyli zarówno te,
gdy wnioskodawca zmarł w trakcie postępowania o przyznanie świadczenia, jak i te, gdy nastąpił zgon osoby mającej
już ustalone prawo do emerytury bądź renty decyzją organu rentowego lub wyrokiem sądowym.
Rozstrzygnięcie WSA w Sieradzu
Mając na uwadze powyższe okoliczności, na podstawie art. 477 14 § 1 KPC, orzeczono jak w wyroku, tj. oddalono
odwołanie Wnioskodawcy od dwóch decyzji Prezesa KRUS z 12.8.2021 r. dotyczących dwóch świadczeń, tj.: (I)
świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji oraz (II) dodatkowego rocznego
świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów.

Komentarz
Przedmiotem analizy SO w Sieradzu – na gruncie stanu faktycznego i prawnego ustalonego w rozpatrywanej sprawie
– był charakter dwóch świadczeń pieniężnych, tj.: świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do
samodzielnej egzystencji i dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów. SO
w Sieradzu, mając na względzie sytuację faktyczną, jaka zaistniała w niniejszej sprawie, tj. śmierć osoby uprawnionej
do przedmiotowych świadczeń – wypowiedział się o warunkach nabywania prawa do ww. świadczeń, trybie ich
przyznawania oraz zasadach wypłacania. W tym kontekście SO w Sieradzu wskazał, że świadczenie uzupełniające
jest ściśle związane z pojęciem niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji, a tym samym
z osobą uprawnionego i ma na celu – stosownie do art. 2 ŚwiadczUzupU – wsparcie dochodowe takich osób (tj. osób
niezdolnych do samodzielnej egzystencji). Zatem ww. świadczenia przysługują wyłącznie osobie uprawnionej
i wygasają z chwilą jej śmierci, a prawo do nich nie przechodzi – jak błędnie podnosił Wnioskodawca w rozpatrywanej
sprawie – na jej spadkobierców. Wola ustawodawcy zdecydowano o takich charakterze przedmiotowych świadczeń,
odmiennym od natury emerytur, rent czy dodatku pielęgnacyjnego.

Wyrok SO w Sieradzu z 20.10.2021 r., IV U 529/21,

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu z 20.10.2021 r. zostało potwierdzone, że świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji oraz dodatkowe świadczenie pieniężne dla emerytów i rencistów nie przysługują po śmierci uprawnionego, nie przechodząc na członków rodziny. Decyzje Prezesa KRUS z 12.8.2021 r. dotyczące tych świadczeń zostały zatem podtrzymane.