Emerytura stażowa na nowych zasadach
Projekt ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o tzw. emeryturze stażowej przewiduje wprowadzenie nowych zasad przyznawania świadczeń emerytalnych, niezależnie od osiągniętego wieku, dla osób z odpowiednio długim stażem ubezpieczeniowym. Nowelizacja reguluje prawa ubezpieczonych w systemie emerytalnym oraz rolniczym, a jej wejście w życie planowane jest na 1.1.2023 r.
Tematyka: emerytura stażowa, zmiany w systemie emerytalnym, ustawa o emeryturach i rentach, Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, długi staż ubezpieczeniowy
Projekt ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o tzw. emeryturze stażowej przewiduje wprowadzenie nowych zasad przyznawania świadczeń emerytalnych, niezależnie od osiągniętego wieku, dla osób z odpowiednio długim stażem ubezpieczeniowym. Nowelizacja reguluje prawa ubezpieczonych w systemie emerytalnym oraz rolniczym, a jej wejście w życie planowane jest na 1.1.2023 r.
D o Sejmu trafił projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 1850). Zgodnie z inicjatywą ustawodawczą Prezydenta RP osoby legitymujące się odpowiednio długim stażem ubezpieczeniowym mają uzyskać świadczenia emerytalne bez względu na osiągnięty wiek. Polski system zabezpieczeń społecznych zostanie zatem poszerzony o pojęcie tzw. emerytury stażowej. • Nowelizacja zmienia ustawę z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.; dalej: SysUbSpołU), ustawę z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.; dalej: EmRentyFUSU) oraz ustawę z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 266 ze zm.; dalej: UbRolIndU). Reguluje prawa ubezpieczonych w powszechnym systemie emerytalnym oraz tych objętych rolniczym systemem ubezpieczeń społecznych. • Przewiduje się, że ustawa w zaproponowanym kształcie wejdzie w życie wraz z 1.1.2023 r. Porównanie regulacji prawnych – kierunek zmian W obecnym stanie prawnym, zgodnie z brzmieniem art. 24 ust. 1 EmRentyFUSU, ubezpieczeni urodzeni po 31.12.1948 r. co do zasady mają przyznane prawo do emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn. Wypłaty świadczeń dla tych osób następują wówczas, gdy w momencie wymaganego wieku podlegają oni ubezpieczeniu emerytalnemu. Wysokość emerytury uzależniona jest natomiast od długości okresu opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne. Warunkiem otrzymania emerytury minimalnej jest zewidencjonowanie okresu składkowego i nieskładkowego, wynoszącego co najmniej 20 lat (w przypadku kobiet) oraz co najmniej 25 lat (w przypadku mężczyzn). Zgodnie z nowym projektem ustawy ubezpieczeni urodzeni po 31.12.1948 r., którzy przedstawią okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 39 lat (kobiety) i 44 lata (mężczyźni), uzyskają prawo do emerytury przed osiągnięciem wieku pod warunkiem, że emerytura przysługująca z FUS będzie równa kwocie najniższej lub wyższa, tj. 1250,88 zł (od 1.3.2021 r.). Co więcej, tacy ubezpieczeni nie przystąpiliby do otwartego funduszu emerytalnego. Mogliby złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa za pośrednictwem ZUS. Wielkość emerytury stażowej byłaby ustalana na tych samych zasadach, co emerytury w systemie powszechnym. Analogicznymi regulacjami, tj. uwzględniającymi prym okresu aktywności zawodowej, a więc okresu faktycznego opłacania składek nad osiągnięciem wymaganego wieku, objęte są obecnie osoby urodzone po 1.1.1949 r., wykonujące pracę w szczególnych warunkach (art. 184 ust. 1 EmRentyFUSU). W celu zharmonizowania przepisów zaproponowano implementację do SysUbSpołU tożsamych norm z art. 184 ust. 3 EmRentyFUSU, odnoszących się do przeniesienia środków zgromadzonych w rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa. Podstawą obliczenia emerytury stażowej ubezpieczonego, który złożyłby ów wniosek, byłyby składki na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowane na jego koncie w ZUS, zwiększone przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym: 19,52/12,22. Projektowana nowelizacja wyklucza kumulowanie świadczeń z systemu emerytalno- rentowego (zarówno powszechnego, jak i rolniczego) z emeryturą stażową. Motywacje ustawodawcy Ubezpieczeni partycypują w tworzeniu funduszu ubezpieczeniowego poprzez odprowadzane składki, pozostającej w bezpośrednim związku z okresem wykonywanej przez nich pracy. Uzależnianie emerytury wyłącznie od granicy osiągniętego wieku nie wydaje się zabiegiem zasadnym, zważywszy w szczególności na stan zdrowia ubezpieczonych w podeszłym wieku, uniemożliwiający im zachowanie aktywności zawodowej wymaganej prawem. Istotą planowanych zmian jest pozostawienie wyboru pracownikom z wieloletnim stażem. Ci, którzy osiągnęliby ustawowy limit przepracowanych lat, po przeanalizowaniu ich sytuacji osobistej, zdrowotnej, rodzinnej, dochodowej, majątkowej czy społecznej, powinni mieć możliwość samodzielnego podjęcia decyzji o kontynuowaniu zatrudnienia bądź też o przejściu na wcześniejszą emeryturę stażową. Podstawa konstytucyjna Rozszerzenie zakresu norm ustawowych, uprawniających do przyznawania świadczeń emerytalnych, ma swoją podstawę w art. 2 Konstytucji RP, mówiącym o zasadzie sprawiedliwości społecznej. Ma on szczególne znaczenie w sferze zabezpieczenia społecznego. W celu ochrony osób słabszych, którym wskutek utraty sił może być trudno bez uszczerbku dla zdrowia zachować obowiązkową ciągłość pracy, ustawodawca zdecydował powiększyć zakres i formę zabezpieczenia społecznego. Ma to związek z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP stanowiącym, że obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Wdrożenie zmian jest jednocześnie wynikiem oczekiwań społecznych, przedstawianych przez organizacje związkowe, oraz obywateli w korespondencji kierowanej do Kancelarii Prezydenta RP.
Rozszerzenie zakresu norm ustawowych w zakresie przyznawania świadczeń emerytalnych ma podstawę w zasadzie sprawiedliwości społecznej. Zmiany mają na celu umożliwienie osobom z długim stażem wyboru między kontynuacją pracy a przejściem na emeryturę stażową, zgodnie z oczekiwaniami społecznymi i konstytucyjnym prawem do zabezpieczenia społecznego.