Ubezpieczenie społeczne w innym państwie Unii Europejskiej a status bezrobotnego
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wskazał, że podleganie ubezpieczeniu w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej niż Polska, w związku z zatrudnieniem u pracodawcy zagranicznego, stanowi przesłankę negatywną posiadania statusu osoby bezrobotnej. Postępowanie administracyjne dotyczyło utraty statusu bezrobotnego przez osobę, która otrzymała dodatek urlopowy za zaległy urlop z tytułu pracy w Austrii.
Tematyka: ubezpieczenie społeczne, status bezrobotnego, zatrudnienie zagraniczne, Wojewódzki Sąd Administracyjny, Austriackie ubezpieczenie społeczne, promocja zatrudnienia
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wskazał, że podleganie ubezpieczeniu w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej niż Polska, w związku z zatrudnieniem u pracodawcy zagranicznego, stanowi przesłankę negatywną posiadania statusu osoby bezrobotnej. Postępowanie administracyjne dotyczyło utraty statusu bezrobotnego przez osobę, która otrzymała dodatek urlopowy za zaległy urlop z tytułu pracy w Austrii.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wskazał, że podleganie ubezpieczeniu w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej niż Polska, w związku z zatrudnieniem u pracodawcy zagranicznego, stanowi przesłankę negatywną posiadania statusu osoby bezrobotnej. Postępowanie administracyjne We wstępie wyroku z 11.1.2022 r., III SA/Kr 805/21, , WSA w Krakowie wskazał, że zarówno decyzja Prezydenta Miasta (dalej: Organ I instancji) z 2021 r., jak i utrzymująca ją w mocy decyzja Wojewody (dalej: Organ II Instancji) z 21.4.2021 r., zostały wydane w wyniku wznowienia postępowania administracyjnego, zakończonego ostateczną decyzją Organu I instancji z 2020 r. Na jej mocy S.N. (dalej: Skarżący) utracił status bezrobotnego 9.10.2020 r. z uwagi na jednorazowe otrzymanie środków z Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej. Podstawę wznowienia stanowiło uzyskanie przez Organ I instancji dokumentu, potwierdzającego zatrudnienie i ubezpieczenie na terenie państw członkowskich. Wydaje go właściwa instytucja państwa, w którym miało miejsce zatrudnienie. W tej sytuacji spełniona została podstawa wznowienia, wskazana w art. 145 § 1 pkt 5 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735 ze zm.; dalej: KPA). Obejmuje ona przypadek, w którym wychodzą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody, istniejące w dniu wydania decyzji, a nieznane organowi, który wydał decyzję. Definicja bezrobotnego Następnie WSA w Krakowie wskazał, iż ustawa z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1100 ze zm.; dalej: PromZatrU), zawiera definicję bezrobotnego, która została określona poprzez wskazanie przesłanek pozytywnych i negatywnych. Pierwsza grupa przesłanek to warunki, jakie musi spełnić osoba ubiegająca się o uzyskanie statusu bezrobotnego. Druga grupa wskazuje, w jakich przypadkach nie jest możliwe ustalenie, że dana osoba jest bezrobotnym, bądź też sytuacje, gdy możliwa jest utrata tego statusu. Zdaniem WSA w Krakowie organy administracyjne słusznie przyjęły, że Skarżący spełniał pozytywne warunki do uznania go za bezrobotnego od 29.7.2020 r. Wątpliwości natomiast budzi ustalenie, że Skarżący utracił status osoby bezrobotnej 31.7.2020 r. z uwagi na podleganie przez niego ubezpieczeniu społecznemu w Austrii w okresie od 31.7.2020 r. do 6.8.2020 r. Organy administracyjne przyjęły, że negatywna przesłanka, określona w art. 2 ust. 1 pkt 2 lit.1 PromZatrU, została spełniona. Zgodnie z jej treścią bezrobotnym może być osoba, która na podstawie odrębnych przepisów nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników. Innymi słowy, skoro w okresie od 31.7.2020 r. do 6.8.2020 r. Skarżący podlegał ubezpieczeniu w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej, do którego tytuł stanowił dodatek urlopowy, przysługujący w związku z zatrudnieniem u pracodawcy zagranicznego, to powyższa okoliczność stanowi przesłankę negatywną posiadania statusu osoby bezrobotnej. Organ II instancji wskazał, że fakt podlegania przez Skarżącego ubezpieczeniu społecznemu w innym państwie Unii Europejskiej w ww. okresie wynika z dokumentu sporządzonego przez instytucję austriacką, który to poświadcza fakt odprowadzenia składki związanej z wypłatą w tym okresie ekwiwalentu za urlop (bez wskazania, do jakiego okresu podlegania obowiązkowi ubezpieczenia należy ją przyporządkować). Jednocześnie na podstawie wspomnianego dokumentu Organ II instancji dysponował wiedzą, że Skarżący w ww. okresie nie był zatrudniony w Austrii. Istotnym jest także, że z twierdzeń Skarżącego wynika, iż we wskazanym okresie nie był zatrudniony na terenie Austrii, oraz że dodatek urlopowy został mu wypłacony w związku z zaległym urlopem za 2019 r. Biorąc pod uwagę, że z materiału dowodowego wynika, iż uiszczona składka z tytułu ubezpieczenia społecznego związana jest z zatrudnieniem Skarżącego w Austrii, zasadnym było poczynienie ustaleń w zakresie tego, do jakiego okresu obowiązku podlegania ubezpieczeniu należy przypisać tę składkę. W realiach tej sprawy wystarczającym było ustalenie, czy składka dotyczyła okresu zatrudnienia, który zakończył się najpóźniej 23.12.2019 r. W uzasadnieniu decyzji z 2021 r. Organ I instancji wskazał bowiem, że ostatni okres zatrudnienia i ubezpieczenia Skarżącego na terenie Austrii trwał od 7.1.2019 r. do 23.12.2019 r. Organ II instancji wskazał, że podstawę prawną dla utrzymania decyzji w mocy stanowił art. 2 ust. 1 pkt 2 lit.1 PromZatrU i wyjaśnił, że wcześniejsza utrata statusu bezrobotnego związana jest nie z zatrudnieniem, ale podleganiem ubezpieczeniu. Stanowisko WSA w Krakowie W ocenie WSA w Krakowie właściwa wykładnia ww. przepisu wymaga uwzględnienia ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.; dalej: SysUbSpołU). Wykładnia systemowa umożliwia ustalenie, w jakich przypadkach osoba ubiegająca się o uzyskanie statusu bezrobotnego lub osoba, która ma utracić ten status, podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o którym mowa w tym przepisie. Wobec powyższego Organ II instancji powinien uwzględnić relację, jaka istnieje pomiędzy obowiązkiem podlegania ubezpieczeniu społecznemu, a w tym przypadku - z zatrudnieniem. Wadliwie przyjęto, że nie jest istotne, w związku z jakim tytułem Skarżący miałby podlegać ubezpieczeniu społecznemu. Uwzględnić przy tym należy, że Skarżący zakwestionował fakt podlegania obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w okresie wskazanym przez organy administracyjne. W orzecznictwie zarówno sądów administracyjnych, jak i powszechnych słusznie przyjęto, że obowiązkowe ubezpieczenia społeczne powstają z mocy prawa, z chwilą nawiązania stosunku pracy, a nie z momentem zgłoszenia pracownika do tychże ubezpieczeń. Nawiązanie stosunku pracy skutkuje równoległym powstaniem stosunku ubezpieczenia. Obydwa te stosunki, jakkolwiek mają inne cele, to wzajemnie się uzupełniają i zabezpieczają pracownika materialnie: pierwszy na co dzień, drugi - na wypadek zdarzeń losowych. Stosunek pracowniczego ubezpieczenia społecznego jest więc konsekwencją stosunku pracy i jako taki ma charakter wtórny (wyrok WSA w Poznaniu z 15.11.2018 r., II SA/Po 819/18, ). Organ II instancji wadliwie zatem pominął art. 13 pkt 1 SysUbSpołU, z którego wynika, że okres ubezpieczenia społecznego, związany ze stosunkiem pracy, jest każdorazowo tożsamy z okresem zatrudnienia. Nie może więc istnieć rozbieżność czasowa pomiędzy tymi okresami. Z twierdzeń Skarżącego wynika, że świadczenie z tytułu stosunku pracy zostało mu wypłacone z opóźnieniem, co skutkowało odprowadzeniem składki z tytułu ubezpieczenia społecznego w okresie innym niż okres ubezpieczenia. Zdaniem WSA w Krakowie niedopuszczalną byłaby taka wykładnia, która skutkowałaby przyjęciem, że w przypadku opóźnienia płatności świadczeń pracowniczych i związanym z nim przesunięciem w czasie płatności składek z tytułu ubezpieczenia społecznego następowałoby różnicowanie sytuacji prawnej osób podlegających wcześniejszemu zatrudnieniu, w kontekście uzyskania pomocy państwa w zwalczaniu bezrobocia. Te osoby, którym wypłacono świadczenia pracownicze i odprowadzono składki z tytułu ubezpieczenia społecznego w okresie zatrudnienia, po wygaśnięciu stosunku pracy lub jego rozwiązaniu mogłyby uzyskać status bezrobotnego.Te zaś osoby, co do których realizacja wskazanych obowiązków następowałaby z opóźnieniem, traciłyby ten status z przyczyn od siebie niezależnych. Tego rodzaju wykładnia pozostawałaby w sprzeczności z wyrażoną w art. 32 Konstytucji RP zasadą równości wobec prawa. Wykładnia art. 2 ust. 1 pkt 2 lit.1 PromZatrU powinna też uwzględniać cele, które legły u podstaw uchwalenia tej ustawy, jakimi są łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja zawodowa, a także to, czemu ma służyć status osoby bezrobotnej. W orzecznictwie NSA zwrócono uwagę, że ważnym elementem ustawowej definicji osoby bezrobotnej jest pozostawanie w pełnej i rzeczywistej gotowości do podjęcia zatrudnienia. Przyczyną utraty statusu osoby bezrobotnej nie powinno być więc wykonywanie jakiejkolwiek pracy, ale tylko takiej, która koliduje z gotowością do podjęcia pracy w pełnym wymiarze (wyrok NSA z 25.7.2018 r., I OSK 1020/18, ). Z twierdzeń Skarżącego wynika, że jego stosunek pracy w Austrii wygasł lub został rozwiązany, oraz że po uzyskaniu statusu bezrobotnego nie podjął żadnego zatrudnienia. Innymi słowy organy nie wykazały, że Skarżący winien utracić status bezrobotnego w innej dacie niż od 9.10.2020 r., a więc od daty, która została ustalona w decyzji z 2020 r. Rozstrzygnięcie WSA w Krakowie W tym stanie sprawy WSA w Krakowie uchylił decyzje organów obu instancji i wskazał, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy Organ I instancji powinien ustalić, czy zaistniały przesłanki do przyjęcia, iż Skarżący utracił status osoby bezrobotnej z inną datą niż 9.10.2020 r. Komentarz Na tle analizowanego rozstrzygnięcia WSA w Krakowie wypowiedział się na temat relacji pomiędzy stosunkiem ubezpieczenia społecznego a stosunkiem zatrudnienia (pracy). Uwzględniając dotychczasowe orzecznictwo sądów administracyjnych i powszechnych, wskazał, że po pierwsze przedmiotowe stosunki powstają równolegle, a po drugie, że stosunek ubezpieczenia ma wtórny charakter wobec stosunku zatrudnienia. W konsekwencji okresy zatrudnienia i ubezpieczenia są tożsame, zaś sam moment wypłaty świadczenia z ubezpieczenia społecznego pozostaje bez znaczenia dla ustalenia istnienia i okresu trwania tego ubezpieczenia. Zdaje się, że okoliczność ta umknęła organom administracyjnym, orzekającym w niniejszej sprawie. Wyrok WSA w Krakowie z 11.1.2022 r., III SA/Kr 805/21,
Wyrok WSA w Krakowie uchylił decyzje organów obu instancji i zalecił ponowne rozpatrzenie sprawy w celu ustalenia daty utraty statusu osoby bezrobotnej. Sąd wskazał na istotność relacji pomiędzy stosunkiem zatrudnienia a ubezpieczenia społecznego oraz konieczność uwzględnienia art. 13 pkt 1 SysUbSpołU przy interpretacji przepisów dotyczących statusu bezrobotnego.