Nowe ograniczenia w handlu w niedziele i święta

Ustawa z 10.1.2018 r. wprowadziła ograniczenia w handlu w niedziele i święta, które stopniowo wzrastają. Zmiany z lutego 2022 r. dotyczą m.in. przeważającego charakteru działalności gospodarczej i definicji placówek pocztowych. Nowe przepisy zaostrzają kary finansowe za łamanie zakazu handlu w tych dniach i wprowadzają obowiązek ewidencyjny.

Tematyka: handel w niedziele, zakaz handlu, przeważająca działalność, kary finansowe, ewidencja, placówki pocztowe, fikcja ograniczeń

Ustawa z 10.1.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (t.j. Dz.U. z 2021 r.
poz. 936 ze zm.) weszła w życie 1.3.2018 r. Od tego czasu handel we wskazane dni jest stopniowo
ograniczany, zaś od lutego 2022 r. zmieniły się m.in. zasady w zakresie przeważającego charakteru
działalności gospodarczej oraz rozumienia pojęcia placówek pocztowych, które ma zapobiec dalszemu
obchodzeniu prawa. Ustawa z 14.10.2021 r. o zmianie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz
w niektóre inne dni (Dz.U. z 2021 r. poz. 1891; dalej: ZmOgrHandNiŚU21) zaostrza przepisy, regulując duże
kary finansowe za ich nieprzestrzeganie, oraz wprowadzając obowiązek ewidencyjny.
• Za złamanie zakazu handlu w niedziele i święta grozi kara w wys. od 1 tys. zł do 100 tys. zł;
• Przeważająca działalność wykonywana w danej placówce handlowej ma stanowić co najmniej 40%
miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej;
• Inspektorom pracy nadano uprawnienie kontrolne do weryfikowania ewidencji w zakresie miesięcznego
przychodu ze sprzedaży, prowadzonych przez placówki.
Fikcja ograniczeń w handlu w niedziele i święta
Lista niedziel handlowych w 2022 r. jest krótka, bo jest na niej tylko 7 pozycji. Są to dni: 30.1.2022 r., 10.4.2022 r.,
24.4.2022 r., 26.6.2022 r., 28.8.2022 r., 11.12.2022 r., 18.12.2022 r. Z raportów PIP, sporządzonych po
przeprowadzonych kontrolach wynika, że w początkowej fazie obowiązywania przepisów o ograniczeniach w handlu
regulacje były respektowane przez przedsiębiorców. Po roku obowiązywania przepisów Ministerstwo
Przedsiębiorczości i Technologii po przeprowadzeniu „Oceny wpływu ograniczenia handlu w niedziele” stwierdziło,
że: „(…) wprowadzenie ograniczenia handlu w niedziele nie wywołało negatywnych skutków dla handlu detalicznego
– zaobserwowano nie tylko pozytywne aspekty związane z sytuacją mikroprzedsiębiorstw oraz małych sklepów, ale
także większe zadowolenie pracowników i ich rodzin, rozwój usług turystycznych, noclegowych, restauracyjnych, tj.
szeroko rozumianej ekonomii czasu wolnego, która zwiększa krąg beneficjentów ograniczania handlu w niedzielę na
obszar całej gospodarki”.
Jak się okazało 4 lata obowiązywania ograniczeń przyniosło jednak łamanie zasady uczciwej konkurencji i prawa,
bowiem przepisy nie były doprecyzowane w zakresie przeważającej działalności gospodarczej. Zakaz handlu nie
obowiązywał bowiem m.in. w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polegała na handlu
prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych, jak
i w placówkach pocztowych. Oprócz znanej sieci franczyzowej lukę tę zaczęły wykorzystywać zarówno duże sieci
handlowe, jak i mali przedsiębiorcy. Podpisywali oni umowy agencyjne ze znanymi operatorami pocztowymi
i uzyskiwali status agenta pocztowego.
Co więcej przedsiębiorcy wykorzystywali powyższe wyłączenia, ponieważ przeważająca działalność oznaczała
(ogólnie) rodzaj przeważającej działalności wskazany we wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego
podmiotów gospodarki narodowej, o którym mowa w ustawie z 29.6.1995 r. o statystyce publicznej (t.j. Dz.U. z 2022
r. poz. 459 ze zm.; dalej: StatPublU). Przedsiębiorcy zmieniali rodzaj przeważającej działalności w CEIDG
i w rejestrze REGON pomimo braku faktycznych podstaw do jej dokonania. Ograniczenia ustawowe stawały się więc
coraz większą fikcją, pomimo że swoją działalność główną powinno się zmieniać jednorazowo lub stopniowo w ciągu
pewnego okresu, np. z powodu sezonowości lub decyzji o zmianie profilu produkcji. Jednak nowy rodzaj działalności
powinien być działalnością główną przez co najmniej dwa lata, zanim zostałaby zmieniona dana działalność
przeważająca, przypisana do jednostki.
Nowe wyłączenia i ograniczenia co do przeważającej działalności
Zgodnie ze zmianami zakaz handlu w niedziele i święta nie obowiązuje w placówkach pocztowych w rozumieniu art.
3 pkt. 15 ustawy z 23.11.2012 r. Prawo pocztowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1041 ze zm.; dalej: PrPoczt), w których
przeważająca działalność polega na świadczeniu usług pocztowych, o których mowa w art. 2 ust. 1 PrPoczt.
Przeważająca działalność oznacza rodzaj przeważającej działalności wskazany we wniosku o wpis do krajowego
rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, o którym mowa w StatPublU, jeżeli działalność ta jest
wykonywana w danej placówce handlowej i stanowi co najmniej 40% miesięcznego przychodu ze sprzedaży
detalicznej w rozumieniu ustawy z 6.7.2016 r. o podatku od sprzedaży detalicznej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1293 ze
zm.). Uproszczając: przeważająca działalność wykonywana w danej placówce handlowej ma stanowić co najmniej
40% miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej.
Obowiązek prowadzenia ewidencji przychodów

Wybrane placówki, podlegające wyłączeniom z zakazu handlu (w tym placówki pocztowe), zobowiązane są do
prowadzenia ewidencji miesięcznego przychodu ze sprzedaży z podziałem na przychód z działalności przeważającej
oraz przychód z pozostałej działalności. W toku postępowania kontrolnego inspektor pracy ma prawo żądania
przedłożenia ewidencji aby zweryfikować, czy przeważająca działalność wykonywana w danej placówce handlowej
stanowi co najmniej 40% miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej.
Nieodpłatna pomoc rodziny
W placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną
wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek, może on nadal korzystać z nieodpłatnej pomocy:
małżonka, dzieci własnych, dzieci małżonka, dzieci przysposobionych, rodziców, macochy, ojczyma, rodzeństwa,
wnuków, dziadków. Oczywiście osoby te nie mogą być pracownikami lub zatrudnionymi w placówce handlowej
u przedsiębiorcy, który korzysta z ich nieodpłatnej pomocy.
Kary za nieprzestrzeganie przepisów
W ZmOgrHandNiŚU21 wprowadzono zmiany w zakresie kar. Kto wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania
czynności związanych z handlem w niedziele lub święta powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie
czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu, podlega karze grzywny w wysokości od 1 tys. zł
do 100 tys. zł. Art. 1 ust. 2 pkt 2 ZmOrgHandNiŚU21 stanowi, że tej samej karze podlega ten, kto:
1. Wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem 24.12 po godzinie 14.00 lub
w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy powierza wykonywanie pracy w handlu lub
wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu;
2. Wbrew obowiązkowi nie prowadzi ewidencji miesięcznego przychodu placówki albo tę ewidencję prowadzi
w sposób niezgodny z przepisami wykonawczymi.
Orzekanie w sprawach o ww. czyny następuje w trybie wykroczeń.

Po 4 latach obowiązywania ograniczeń zauważono łamanie zasady uczciwej konkurencji. Brak precyzji w definicji przeważającej działalności doprowadził do wykorzystywania luk prawnych, zwłaszcza w placówkach pocztowych. Wprowadzenie ograniczeń nie miało negatywnego wpływu na handel detaliczny, ale doprowadziło do powstania fikcji ograniczeń.