Świadczenie zdrowotne dla bezrobotnych Ukraińców i potwierdzanie ich dyplomów oraz kwalifikacji

Od 24.2.2022 r. obywatele Ukrainy legalnie przybywają do Polski i starają się zaaklimatyzować i zaktywizować w nowych warunkach. Pojawiają się problemy z zatrudnieniem, pomocą finansową, dokumentami oraz potwierdzeniem kwalifikacji. Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy reguluje sytuację osób bezrobotnych. Obywatele Ukrainy mają prawo do ubezpieczenia zdrowotnego. Mogą potwierdzać wykształcenie oraz kwalifikacje przez systemy elektroniczne.

Tematyka: obywatele Ukrainy, bezrobotni, pomoc finansowa, ubezpieczenie zdrowotne, potwierdzanie kwalifikacji, dokumenty, rejestracja, dofinansowanie, działalność gospodarcza, opieka medyczna, nauczyciel, szkoły, PomocUkrainaU

Od 24.2.2022 r., czyli od dnia, kiedy obywatele Ukrainy legalnie przybywają do Polski i próbują
zaaklimatyzować się i zaktywizować w nowych warunkach oraz polskich realiach, pojawiają się nowe
problemy praktyczne, związane m.in. ze sposobem zatrudniania, zakresem i możliwością udzielanej im
pomocy, a także koniecznością posiadania przez nich odpowiednich dokumentów. Cześć wątpliwości
rozwiewają powszechnie obowiązujące przepisy, a część - utrwalająca się praktyka.
• Ustawa z 12.3.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego
państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583; dalej: PomocUkrainaU) reguluje m.in. sytuację osób bezrobotnych, w tym
zakres udzielanej im pomocy finansowej;
• Obywatele Ukrainy mają prawo do ubezpieczenia zdrowotnego na podstawie ustawy z 27.8.2004 r.
o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285);
• Poprzez przeznaczone do tego systemy elektroniczne obywatele Ukrainy mogą potwierdzać posiadane
przez siebie wykształcenie oraz kwalifikacje i dyplomy, które mogą okazać się konieczne do pracy na danym
stanowisku.
Status bezrobotnych obywateli Ukrainy
Obywatele Ukrainy mogą rejestrować się w urzędach pracy jako osoby bezrobotne lub poszukujące pracy na takich
samych zasadach jak obywatele Polski. Nadano im preferencyjne warunki w zakresie braku granicy wieku, bowiem
rejestrować mogą się również kobiety powyżej 60 roku życia i mężczyźni powyżej 65 roku życia. W praktyce często
pojawia się jednak problem braku posiadana odpowiednich dokumentów. W takich sytuacjach można stosować
uproszczoną rejestrację na podstawie Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 14.4.2020 r.
w sprawie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy (Dz.U. 2020 r. poz. 667; dalej: RejestrBezrR). Zgodnie z §
8 ust. 5 RejestrBezrR w szczególnie uzasadnionych przypadkach starosta, mając na uwadze obiektywne
okoliczności lub przeszkody uniemożliwiające przedłożenie kompletu dokumentów oraz przekazanie wymaganych
danych, może wyrazić zgodę na rejestrację jako bezrobotnego albo poszukującego pracy osoby nieposiadającej
kompletu dokumentów, lub która nie przekazała wymaganych danych. Wydaje się, że przesłanki konfliktu zbrojnego
na terytorium Ukrainy i konieczność nagłego opuszczenia kraju celem ratowania życia i zdrowia kwalifikują się do
takich okoliczności. Nie zmienia to jednak faktu, że j edyne, co jest konieczne, to wylegitymowanie się i potwierdzenie
swojej tożsamości przez obywatela Ukrainy. Tak więc w praktyce powiatowe urzędy pracy mogą rejestrować
obywateli Ukrainy nieposiadających kompletu dokumentów jako osoby bezrobotne lub poszukujące pracy.
Dofinansowanie do rozpoczęcia działalności gospodarczej przez bezrobotnych
Pod warunkiem uzyskania numeru PESEL obywatele Ukrainy mogą podejmować i wykonywać działalność
gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Powstaje
jednak wątpliwość, czy obywatel Ukrainy, zarejestrowany jako osoba bezrobotna, ma prawo ubiegać się o środki na
dofinansowanie rozpoczęcia działalności gospodarczej. Okazuje się, że tak. Procedury mają takie samo
zastosowanie jak do innych osób bezrobotnych, jednak pod warunkiem posiadania prawa do pobytu i prowadzenia
działalności gospodarczej przez okres co najmniej 12 miesięcy, licząc od dnia planowanego rozpoczęcia działalności
gospodarczej, z uwzględnieniem niezbędnego czasu na rozpatrzenie wniosku i spełnienia określonych warunków,
wynikających z ustawy z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2022 r. poz. 690)
oraz w rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 14.7.2017 r. w sprawie dokonywania
z Funduszu Pracy refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy oraz przyznawania środków
na podjęcie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 243). Aby obywatele Ukrainy mogli ubiegać się o takie
dofinansowanie konieczny jest więc upływ czasu.
Prawo do opieki medycznej
Jak wynika z wielu zapytań pojawiających się w różnych urzędach, obywatele Ukrainy nie wiedzą też, czy mogą
korzystać ze świadczeń zdrowotnych w Polsce. Z pewnością obywatel Ukrainy, który będzie zarejestrowany jako
osoba bezrobotna, będzie podlegał zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w ustawie
z 27.8.2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
1285) na dotychczasowych zasadach. Takie zgłoszenie dotyczy zresztą nie tylko obywateli Ukrainy, lecz także
wszystkich innych zarejestrowanych bezrobotnych. Niemniej, aby nie tylko te osoby, które są zarejestrowane
w urzędzie pracy, zostały objęte ubezpieczeniem zdrowotnym, ustawodawca zdecydował, że na podstawie art. 2 ust.

1 i art. 37 PomocUkrainaU obywatel Ukrainy będzie uprawniony do opieki medycznej, udzielanej na terytorium RP na
zasadach, jakich osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym przysługuje prawo
do świadczeń w zakresie opieki zdrowotnej, finansowanej ze środków publicznych. Jedynym wyjątkiem jest
wyłączenie leczenia uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej, a także podanie produktów leczniczych
wydawanych świadczeniobiorcom w ramach programów polityki zdrowotnej ministra właściwego do spraw zdrowia.
Potwierdzanie posiadanego wykształcenia, kwalifikacji i dyplomów
W przypadku zatrudnienia na poszczególnych stanowiskach i w pewnych zawodach może istnieć konieczność
formalnego potwierdzenia posiadania przez kandydata na pracownika odpowiednich kwalifikacji, m.in. wykształcenia
(podstawowego, zawodowego, średniego). W takich przypadkach obywatel powinien zgłosić się do kuratorium
oświaty, w którym kurator oświaty może przeprowadzić postępowanie w celu potwierdzenia wykształcenia.
Przesłanką uzasadniającą wszczęcie takiej procedury jest to, że skompletowanie wymaganej dokumentacji napotyka
na trudne do usunięcia przeszkody. Osoby ubiegające się o potwierdzenie zwolnione są opłat za złożenie wniosku do
kuratora oświaty o uznanie poziomu wykształcenia w Polsce oraz posiadania uprawnień do kontynuowania nauki na
studiach.
Może zdarzyć się jednak tak, że pracodawca oczekuje od kandydata na pracownika (obywatela Ukrainy) nostryfikacji
dyplomu ukończenia studiów wyższych. Jest to procedura prowadząca do ustalenia polskiego odpowiednika
zagranicznego dyplomu. W takiej sytuacji należy postępować zgodnie z procedurą wskazaną na stronie Narodowej
Agencji Wymiany Akademickiej. Istnieje możliwość złożenia wniosku o wydanie informacji o zagranicznym dyplomie
czy też skorzystanie z systemu Kwalifikator. Co ważne, w bazie dostępne są informacje o ukraińskich dyplomach
ukończenia studiów wyższych.
Pomoc nauczyciela
W zakresie podejmowania pracy w szkołach przez obywateli Ukrainy istnieją pewne ułatwienia, ponieważ w roku
szkolnym 2021/2022 na stanowisku pomocy nauczyciela może być zatrudniona osoba nieposiadająca obywatelstwa
polskiego, jeżeli posługuje się językiem polskim w mowie i piśmie, w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który
nie zna języka polskiego, albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. Powyższe wynika z art.
57 PomocUkrainaU.

Obywatele Ukrainy mają preferencyjne warunki rejestracji jako osoby bezrobotne. Mogą otrzymać dofinansowanie do rozpoczęcia działalności gospodarczej. Mają prawo do opieki medycznej i potwierdzania swoich kwalifikacji. Istnieją ułatwienia zatrudnienia w szkołach. PomocUkrainaU wprowadza regulacje korzystne dla Ukraińców.