Znaczenie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności

Publikacja omawia znaczenie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności w kontekście sprawowania opieki nad osobą wymagającą pomocy. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu wskazał, że legitymowanie się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności jest kluczowe dla uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z pracy zarobkowej. Analizuje również rolę organów weryfikujących orzeczenia lekarskie oraz konieczność posiadania odpowiedniego dokumentu jako dowodu na niepełnosprawność podopiecznego.

Tematyka: orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, świadczenie pielęgnacyjne, opieka nad osobą niepełnosprawną, kryterium celu rezygnacji z pracy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, znaczenie orzeczenia lekarskiego, ograniczona rola organu, konieczność posiadania dokumentacji medycznej

Sam fakt legitymowania się przez osobę wymagającą opieki orzeczeniem o znacznym stopniu
niepełnosprawności przesądza o tym, że sprawowanie opieki nad taką osobą wypełnia kryterium celu
rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, o jakim mowa w art. 17 ust. 1 in fine ŚwRodzU - wskazał
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu.
Przedmiot kontroli WSA w Poznaniu
Przedmiotem kontroli WSA w Poznaniu w niniejszej sprawie jest rozstrzygnięcie dotyczące odmowy przyznania A.J.
(dalej: Skarżący) świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej
w związku z opieką nad 78-letnią, schorowaną, niepełnosprawną matką M.J. (dalej: Matka Skarżącego).
Materialnoprawną podstawę zaskarżonej decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego (dalej: SKO), jak
również poprzedzającej ją decyzji wydanej przez Prezydenta Miasta P. (dalej: Organ I instancji) stanowiły przepisy
ustawy z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 615, dalej: ŚwRodzU).
Orzeczenie o niepełnosprawności
WSA w Poznaniu przypomniał, iż Matka Skarżącego legitymuje się orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z lutego
2017 r., w którym stwierdzono, że jest trwale niezdolna do samodzielnej egzystencji, które to orzeczenie w myśl art. 3
pkt 21 lit. e ŚwRodzU jest równoznaczne z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Zgodnie z art. 17 ust. 1 ŚwRodzU, świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy
zarobkowej przysługuje: matce albo ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka, osobie będącej rodziną zastępczą
spokrewnioną w rozumieniu ustawy z 9.6.2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, a także innym
osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z 25.2.1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2020 r. poz.
1359), ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności - jeżeli nie
podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą
legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności
łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie
ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna
dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
WSA w Poznaniu wskazał, iż z powyższego wynika, że oceniając wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego
organ weryfikuje, czy osoba wymagająca opieki legitymuje się orzeczeniem o:
• znacznym stopniu niepełnosprawności albo
• niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby
w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na
co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Ustawodawca wyszedł z założenia, że w procesie ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne koniecznym jest
przedłożenie jednego z dwóch ww. rodzajów orzeczeń, jako dowodu na okoliczność niepełnosprawności
podopiecznego. Z tej też przyczyny nie powołuje się np. dowodu z opinii biegłego, a do wniosku załącza stosowne
orzeczenie wydane przez uprawniony podmiot. Organ związany jest ustaleniami wskazanymi w orzeczeniu i sam
nie prowadzi postępowania dowodowego na stwierdzone w nim okoliczności. W tym sensie ustawodawca
uprościł procedurę orzekania w przedmiocie świadczeń pielęgnacyjnych sprowadzając zadanie organów pomocy
społecznej do weryfikacji tego, czy dana osoba legitymuje się odpowiednim orzeczeniem
o niepełnosprawności.
Znaczny stopień niepełnosprawności
W myśl definicji zawartej w art. 3 pkt 21 ŚwRodzU znaczny stopień niepełnosprawności - oznacza:
• niepełnosprawność w stopniu znacznym w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
• całkowitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji orzeczoną na podstawie przepisów o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
• stałą albo długotrwałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym i do samodzielnej egzystencji albo trwałą lub
okresową całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym i do samodzielnej egzystencji, orzeczoną na

podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników w celu uzyskania świadczeń określonych w tych
przepisach,
• posiadanie orzeczenia o zaliczeniu do I grupy inwalidów,
• niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeczoną na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych lub przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Zdaniem WSA w Poznaniu należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 4 ust. 1 i 4 ustawy z 27.8.1997 r. o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 573) do znacznego
stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną
do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub
długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji, zaś niezdolność do
samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez
pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę,
poruszanie się i komunikację.
Co za tym idzie sam fakt legitymowania się przez osobę wymagającą opieki orzeczeniem o znacznym stopniu
niepełnosprawności bądź orzeczeniem z nim zrównanym przez przepisy ŚwRodzU przesądza o tym, że
sprawowanie opieki nad taką osobą wypełnia kryterium celu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy
zarobkowej o jakim mowa w art. 17 ust. 1 in fine ŚwRodzU. Z samego faktu, iż dana osoba legitymuje się
znacznym stopniem niepełnosprawności wynika bowiem, że wymaga ona stałej lub długotrwałej opieki i pomocy
innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji i bez pomocy innych osób nie jest w stanie
zaspokajać podstawowych potrzeb życiowych. Okoliczności ta nie tylko nie wymaga, lecz wręcz nie może być
samodzielnie i wbrew treści orzeczenia lekarza orzecznika ustalana przez rozpoznające sprawę organy
administracji publicznej, które nie mogą samodzielnie miarkować, czy też oceniać skali niezdolności do
samodzielnej egzystencji osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności, w związku ze sprawowaniem opieki
nad którą dochodzone jest uprawnienie opiekuna do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego.
Stanowisko WSA w Poznaniu
Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy WSA w Poznaniu wskazał, że SKO, oceniając wniosek
Skarżącego, przekroczyło zakres swoich uprawnień. SKO - na przekór przedłożonemu orzeczeniu Matki Skarżącego
- stwierdziło, że o ile jest ona osobą niepełnosprawną, to nie wymaga ona stałej i długotrwałej opieki wykonywanej
przez Skarżącego. SKO zwracało przy tym uwagę na to, że np. wymiany stomii dokonuje się co 2 dni. Wskazywało,
że: robienie zakupów, eskortowanie na wizyty lekarskie, pranie i sprzątanie nie są czynnościami na tyle
absorbującymi i czasochłonnymi, że wymagają od Skarżącego rezygnacji z pracy. W ocenie SKO opieka Skarżącego
nad jego Matką nie stanowi bezpośredniej przyczyny niepodejmowania przez niego zatrudnienia lub rezygnacji
z niego.
W tym kontekście podkreślenia - zdaniem WSA w Poznaniu - wymaga, że nie jest rolą organów dokonywanie
własnych ustaleń i oceny w tym zakresie, skoro uprawniony lekarz orzecznik wydaje orzeczenie o znacznym
stopniu niepełnosprawności, czy trwałej niezdolności do samodzielnej egzystencji. Podsumowując stwierdzić
należy, iż skoro Matka Skarżącego ma orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności i jest niezdolna do
samodzielnej egzystencji, to implikuje to stwierdzenie, że wymaga ona stałej lub długotrwałej opieki ze strony innej
osoby, ze względu na sprawowanie której to opieki Skarżący może ubiegać się o przyznanie świadczenia
pielęgnacyjnego, o ile sprawowanie opieki będzie wiązać się z rezygnacją z zatrudnienia lub jego
niepodejmowaniem. Biorąc pod uwagę powyższe WSA w Poznaniu odniósł się do kwestii rezygnacji/
niepodejmowania zatrudnienia przez Skarżącego, o której mowa w art. 17 ust. 1 ŚwRodzU i wskazał, że Skarżący
jest osobą w wieku produkcyjnym, nie legitymuje się żadnym orzeczeniem, które mogłoby wpływać na jego zdolność
podjęcia pracy, a do wniosku załączył dokumenty związane z historią jego zatrudnienia. W toku postępowania
oświadczył, że co najmniej od 2015 r. jest osobą niepracującą zawodowo i nie wykonującą żadnej pracy zarobkowej.
Podejmowanie jakiejkolwiek pracy uniemożliwiałoby sprawowanie stałej opieki nad jego Matką. Wobec tego
stwierdzić można, że Skarżący zamanifestował przesłankę niepodejmowania pracy z uwagi na konieczność
sprawowania opieki nad niepełnosprawną w stopniu znacznym Matką, skoro on sam jest obiektywnie zdolny do
podjęcia pracy, a nie czyni tego właśnie z uwagi na jej stan zdrowia. Ponadto podkreślenia wymaga, że nie jest rolą
organu aby wybierać za Skarżącego, że może on podjąć zatrudnienie (np. w częściowym zakresie)
i jednocześnie opiekować się Matką. Jedynie Skarżący jest dysponentem tego prawa, może np. zdecydować,
że będzie opłacać opiekę i pozostać w zatrudnieniu, albo - jak ma to miejsce w niniejszej sprawie – zrezygnować/nie
podejmować zatrudnienia i samemu zajmować się Matką. Reasumując - WSA w Poznaniu uchylił zaskarżoną
decyzję SKO i poprzedzającą ją decyzję Organu I instancji.

Komentarz
W komentowanym wyroku WSA w Poznaniu zaprezentował stanowisko na temat ograniczonej roli organu

prowadzącego postępowanie w przedmiocie przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, ze szczególnym
uwzględnieniem znaczenia orzeczenia lekarza ZUS o niepełnosprawności. WSA w Poznaniu wskazał, że
przedmiotowe orzeczenie jest wiążące dla organu, co w praktyce oznacza, że organ nie tylko nie powinien ale wręcz
nie może dokonywać własnych ustaleń w tym zakresie. Innymi słowy - organ powinien jedynie zweryfikować, czy
podopieczny legitymuje się stosownym orzeczeniem, a w przypadku odpowiedzi twierdzącej, przyjąć, że wymaga on
stałej lub długotrwałej opieki.

Wyrok WSA w Poznaniu z 6.4.2022 r., II SA/Po 693/21,

Wyrok WSA w Poznaniu podkreśla ograniczoną rolę organu w przypadku orzekania o prawie do świadczenia pielęgnacyjnego oraz konieczność uwzględnienia orzeczenia lekarza ZUS o niepełnosprawności. Decyzja ta ma kluczowe znaczenie dla ustalenia potrzeby stałej lub długotrwałej opieki nad osobą niepełnosprawną. Zaprezentowane stanowisko stanowi istotne wytyczne dla organów administracji publicznej w procesie przyznawania świadczeń.