Kontrola pracowników na obecność narkotyków

Wprowadzenie uprawnienia do weryfikacji stanu psychofizycznego pracowników pod kątem obecności narkotyków ma na celu zapewnienie większego bezpieczeństwa w miejscu pracy. Projekt ustawy przewiduje możliwość kontroli pracowników na obecność substancji działających podobnie do alkoholu, co stanowi istotną zmianę w regulacjach dotyczących badań pracowników. Nowe przepisy mają zagwarantować skuteczną ochronę życia i zdrowia pracowników oraz innych osób, a także mienia pracodawcy.

Tematyka: kontrola pracowników, narkotyki, alkohol, bezpieczeństwo w miejscu pracy, regulacje prawne

Wprowadzenie uprawnienia do weryfikacji stanu psychofizycznego pracownika, który może znajdować się
pod wpływem narkotyków, umożliwi pracodawcom skuteczniejszą ochronę życia i zdrowia pracowników lub
innych osób, a także ochronę mienia.
Luka w przepisach
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przygotowało Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz
niektórych innych ustaw (Druk UD318; dalej: Projekt). W ustawie z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r.
poz. 1320; dalej: KP) zostaną wprowadzone zmiany, które dadzą pracodawcom prawo do kontroli pracowników m.in.
na obecność narkotyków. Projekt zmierza do stworzenia podstaw prawnych dla pracodawcy do wprowadzenia
i przeprowadzania prewencyjnej kontroli pracowników na obecność środków działających podobnie do alkoholu. Jest
to bardzo długo wyczekiwana przez pracodawców zmiana przepisów. W obecnym stanie prawnym brak jest bowiem
podstaw do samodzielnego przeprowadzania przez pracodawcę takich kontroli pracowników. Jak czytamy
w uzasadnieniu do Projektu nowa regulacja ma na celu również rozwiązanie problemu wynikającego z braku podstaw
do przeprowadzania przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego badań pracowników na
obecność tzw. narkotyków w ich organizmach. Nie ma przepisów, które określałyby procedurę takiego badania, na
żądanie pracodawcy lub samego pracownika.
Wprowadzenie kontroli pracowników
Zgodnie z założeniami Projektu pracodawca będzie mógł wprowadzić kontrolę pracowników na obecność środków
działających podobnie do alkoholu w ich organizmach, jeśli będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia
i zdrowia pracowników lub innych osób oraz ochrony mienia. Pracodawca nie będzie mógł dopuścić do wykonywania
pracy pracownika, jeżeli kontrola wykaże obecność takiego środka w organizmie pracownika albo zajdzie
uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu środka lub zażywał taki środek w czasie pracy.
Minister Zdrowia przygotował projekt Rozporządzenia w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków
działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika, który będzie stanowił akt wykonawczy do przepisów
KP. Zgodnie z przepisami nowego Rozporządzenia za środki działające podobnie do alkoholu będą uznawane:
1. opioidy;
2. amfetamina i jej analogi;
3. kokaina;
4. tetrahydrokanabinole;
5. benzodiazepiny.
Grupy pracowników objęte kontrolą trzeźwości i sposób jej przeprowadzenia, w tym rodzaj wykorzystywanego
urządzenia, czas i częstotliwość jej przeprowadzania, ustalać będzie pracodawca w układzie zbiorowym pracy lub
w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli nie będzie objęty układem zbiorowym pracy lub nie będzie
zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy. O wprowadzeniu kontroli trzeźwości w sposób przyjęty u danego
pracodawcy będzie on informował pracowników nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania.
Obowiązek informowania o zasadach przeprowadzania kontroli będzie dotyczył także nowo zatrudnianego
pracownika, przed dopuszczeniem go do pracy.
Sposób przeprowadzenia i dokumentacji badania
Kontrola na obecność substancji działających podobnie do alkoholu obejmować będzie badanie przy użyciu metod
niewymagających badania laboratoryjnego za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający
jego kalibrację lub wzorcowanie. Taki sposób przeprowadzenia badania zapewni jak najmniejszą ingerencję w dobra
osobiste pracownika. Kontrola nie będzie bowiem mogła naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.
Pracodawca będzie przetwarzał informację o dacie, godzinie i minucie badania oraz jego wyniku wyłącznie wtedy,
gdy będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób oraz ochrony mienia.
Informacja będzie przechowywana w aktach osobowych pracownika przez okres nieprzekraczający roku od dnia jej
zebrania.
Projekt zakłada również nowe brzmienie art. 108 § 2 KP, zgodnie z którym za nieprzestrzeganie przez pracownika
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez

usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości albo w stanie po użyciu alkoholu lub środka
działającego podobnie do alkoholu, spożywanie alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu
w czasie pracy – pracodawca będzie mógł również stosować karę pieniężną. Oznacza to zwiększenie katalogu
przypadków uzasadniających nałożenie na pracownika kary upomnienia, kary nagany lub kary pieniężnej.
W przypadku zastosowania jednej z kar porządkowych informację o przeprowadzeniu badania pracodawca będzie
przechowywał w aktach osobowych pracownika do czasu uznania kary za niebyłą. Jeśli informacja o badaniu
pracownika na obecność narkotyków będzie mogła stanowić dowód w postępowaniu prowadzonym na podstawie
prawa, a pracodawca będzie stroną tego postępowania lub poweźmie wiadomość o wytoczeniu powództwa lub
wszczęciu postępowania, okres przechowywania informacji ulegnie przedłużeniu do czasu prawomocnego
zakończenia postępowania. Po upływie ww. okresów informacja o przeprowadzonym badaniu podlegać będzie
zniszczeniu.
Kontrola przez odpowiednie organy
Pracodawca nie będzie mógł dopuścić do wykonywania pracy pracownika, jeżeli kontrola wykaże obecność środka
działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika albo zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on
do pracy w stanie po użyciu takiego środka lub zażywał taki środek w czasie pracy. Pracownik będzie informowany
o podstawie niedopuszczenia go do wykonywania pracy. Na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego
do wykonywania pracy badanie stanu trzeźwości pracownika będzie przeprowadzał uprawniony organ powołany do
ochrony porządku publicznego przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego. Ponadto w ściśle
określonych przypadkach organ będzie mógł zlecić przeprowadzenie badania krwi lub moczu.
Z przebiegu badania krwi, badania moczu i badania przeprowadzonego metodą niewymagającą badania
laboratoryjnego będzie sporządzany protokół obejmujący dane osobowe pracownika, dane osobowe osoby
przeprowadzającej badanie, czas przeprowadzenia badania i okoliczności mu towarzyszące oraz jego wynik, jak
również inne informacje niezbędne do oceny wiarygodności i poprawności wyniku badania.
Zleceniobiorcy też kontrolowani
Projekt przewiduje, że przepisy dotyczące kontroli pracowników na obecność narkotyków będą odpowiednio
stosowane do pracodawców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż
stosunek pracy, oraz osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą. Aby umożliwić
odpowiednie stosowanie projektowanych przepisów KP także do przedsiębiorców niebędących pracodawcami,
w Projekcie przewidziano zmianę art. 17 ustawy z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1119). Wprowadzona zostanie regulacja umożliwiającą przedsiębiorcy
niebędącemu pracodawcą przeprowadzanie kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu osób
świadczących pracę na podstawie m.in. umów zlecenia.

Projekt ustawy przewiduje również sankcje dla pracowników naruszających zasady bezpieczeństwa w miejscu pracy oraz stosujących substancje działające podobnie do alkoholu. Kontrola trzeźwości pracowników będzie przeprowadzana zgodnie z ustalonymi procedurami, zapewniając minimalną ingerencję w prywatność pracowników. Nowe przepisy mają na celu poprawę warunków pracy oraz zapobieganie ryzyku związanemu z obecnością narkotyków w miejscu pracy.