Świadczenie pielęgnacyjne a emerytura
Jeśli nie można równocześnie pobierać wynagrodzenia za pracę i świadczenia pielęgnacyjnego, to nie można także pobierać w tym samym czasie emerytury rolniczej oraz świadczenia pielęgnacyjnego. Ustawa określa zasady wypłaty jednego wybranego świadczenia przez osobę uprawnioną. Na podstawie analizy dokumentacji organ odmówił przyznania świadczenia pielęgnacyjnego Skarżącej pomimo sprawowania przez nią opieki nad mężem. SKO ostatecznie przyznało jej świadczenie pielęgnacyjne w wyniku autokontroli, zgodnie z wyrokiem TK z 2014 r.
Tematyka: świadczenie pielęgnacyjne, emerytura, opieka, niepełnosprawność, organy administracji publicznej, SKO, WSA Poznań, autokontrola, wybór świadczenia
Jeśli nie można równocześnie pobierać wynagrodzenia za pracę i świadczenia pielęgnacyjnego, to nie można także pobierać w tym samym czasie emerytury rolniczej oraz świadczenia pielęgnacyjnego. Ustawa określa zasady wypłaty jednego wybranego świadczenia przez osobę uprawnioną. Na podstawie analizy dokumentacji organ odmówił przyznania świadczenia pielęgnacyjnego Skarżącej pomimo sprawowania przez nią opieki nad mężem. SKO ostatecznie przyznało jej świadczenie pielęgnacyjne w wyniku autokontroli, zgodnie z wyrokiem TK z 2014 r.
Jeśli nie można równocześnie pobierać wynagrodzenia za pracę i świadczenia pielęgnacyjnego, to nie można
także pobierać w tym samym czasie emerytury rolniczej oraz świadczenia pielęgnacyjnego. W przypadku
zbiegu uprawnień do różnych świadczeń rodzinnych ustawodawca wprowadził zasadę wypłaty jednego
wybranego świadczenia przez osobę uprawnioną.
Stanowisko organów
Burmistrz Gminy i Miasta T. (dalej: Organ), decyzją wydaną po rozpatrzeniu wniosku złożonego w październiku 2021
r. przez A. S. (dalej: Skarżąca), odmówił świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej
pracy zarobkowej w związku z opieką nad niepełnosprawnym mężem. Jako powód odmowy wskazał niespełnienie
przesłanek z art. 17 ust. 1b ustawy z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 615; dalej:
ŚwRodzU). Na podstawie dokumentacji ustalono, że mąż Skarżącej został zaliczony do znacznego stopnia
niepełnosprawności do (...).09.2026 r. Skarżąca od (...).09.2020 r. była uprawniona do emerytury w ZUS-ie. Po
rozpatrzeniu wniosku Skarżącej ZUS wstrzymał jej wypłatę emerytury. Z przeprowadzonego wywiadu
środowiskowego wynika, że Skarżąca prowadziła wspólne gospodarstwo domowe wraz z mężem, który z powodu
niepełnosprawności wymagał całodobowej opieki i pielęgnacji, którą w sposób prawidłowy zapewniała żona.
W wyniku analizy zgromadzonej dokumentacji oraz przedstawionego stanu faktycznego Organ stwierdził, że
Skarżąca niewątpliwie sprawowała opiekę nad mężem. Jednakże z uwagi na niespełnianie przesłanek ustawowych,
wskazanych w art. 17 ust. 1b ŚwRodzU, tj. okoliczności, iż powstanie znacznego stopnia niepełnosprawności
ustalono po 18-tym roku życia męża Skarżącej, Organ orzekł o odmowie przyznania Skarżącej prawa do
wnioskowanego świadczenia.
Skarżąca wniosła o uchylenie ww. decyzji, podnosząc, że sprawuje ona opiekę nad mężem i zrezygnowała
z pobierania emerytury. Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej: SKO) utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy,
a w uzasadnieniu wyjaśniło, że Organ bezpodstawnie nie zastosował wyroku TK z 21.10.2014 r., K 38/13,
.
SKO wskazało, że w rozpatrywanej sprawie Skarżąca miała ustalone prawo do emerytury z ZUS, którą pobierała po
osiągnięciu wieku emerytalnego. Niezależnie jednak od wystąpienia w badanej sprawie przesłanki negatywnej do
przyznania wnioskowanego świadczenia nie ziściła się również przesłanka pozytywna przyznania świadczenia.
Należy bowiem zauważyć, że na podstawie art. 17 ust. 1 pkt.1 ŚwRodzU świadczenie pielęgnacyjne przysługuje
matce, jeżeli nie podejmuje lub „rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki” nad
osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, albo orzeczeniem
o niepełnosprawności. W ocenie SKO nie sposób zgodzić się z tezą, że Skarżąca, będąca na emeryturze
i niepodejmująca dodatkowego zatrudnienia w związku z opieką sprawowaną nad mężem, rezygnuje z zatrudnienia
w celu sprawowania nad nim opieki. Należy zauważyć, że tak jak nie można równocześnie pobierać
wynagrodzenia za pracę i świadczenia pielęgnacyjnego, tak również nie można pobierać jednocześnie
emerytury rolniczej oraz świadczenia pielęgnacyjnego, ponieważ świadczenie emerytalne jest tym
zastępującym dochód z pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego. Z chwilą ustalenia prawa do emerytury
Skarżąca rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Nie czyni tego jednak, jak wymaga art. 17 ust. 1 pkt 1
ŚwRodzU, „w celu sprawowania opieki” nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu
niepełnosprawności. Okoliczności zatem, dla których osoba będąca już na emeryturze nie podejmuje dodatkowego
zatrudnienia (czy ze względów zdrowotnych, czy z racji wieku lub ze względu na konieczność opieki nad innym
członkiem rodziny), są obojętne z punktu widzenia art. 17 ust. 1 ŚwRodzU. SKO uznało, że Skarżąca nie jest
uprawniona i nie ma prawa do świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na ustalone prawo do emerytury, którą
pobierała po osiągnięciu wieku emerytalnego, i do którego, mimo decyzji o wstrzymaniu wypłaty emerytury, jest
uprawniona.
Skarga do WSA w Poznaniu
Skarżąca wniosła w ustawowym terminie skargę na powyższą decyzję do WSA w Poznaniu, wnioskując o jej
oddalenie. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie zasady pogłębionego zaufania uczestników postępowania do
władzy publicznej, zgodnie z którą organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący
zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego
traktowania. Organy administracji publicznej bez uzasadnionej przyczyny nie odstępują od utrwalonej praktyki
rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym (art. 8 KPA).
Tryb autokontroli
SKO uchyliło w całości obie decyzje i przyznało Skarżącej świadczenie pielęgnacyjne. W uzasadnieniu wyjaśniło, że
w zakresie przesłanki z art. 17 ust. 1b ŚwRodzU SKO bezzasadnie nie zastosowało wyroku TK z 21.10.2014 r., co
stanowi naruszenie normy, której niekonstytucyjność została w nim stwierdzona, a która stanowiła podstawę wydania
decyzji odmownej. SKO doszło do przekonania, że należy opowiedzieć się za rozwiązaniem przyjętym we
wcześniejszych wyrokach, a polegającym na umożliwieniu osobie uprawnionej wyboru jednego ze świadczeń:
pielęgnacyjnego lub emerytalno-rentowego, w których wskazano, że w przypadku zbiegu uprawnień do
różnych świadczeń rodzinnych ustawodawca wprowadził zasadę wypłaty jednego świadczenia wybranego
przez osobę uprawnioną.
Stanowisko WSA w Poznaniu
W pierwszej kolejności WSA w Poznaniu wskazał, że zgodnie z art. 54 § 3 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329; dalej: PostAdmU) organ, którego
działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości
uwzględnić skargę w całości w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania. SKO skorzystało ze wskazanego
uprawnienia i uchyliło w całości obie decyzje, a także przyznało Skarżącej przedmiotowe świadczenie pielęgnacyjne -
wydało zatem rozstrzygnięcie zgodne z wolą Skarżącej.
W tym kontekście WSA w Poznaniu wskazał, że zgodnie z art. 161 § 1 PostAdmU sąd wydaje postanowienie
o umorzeniu postępowania:
1. Jeżeli skarżący skutecznie cofnął skargę;
2. W razie śmierci strony, jeżeli przedmiot postępowania odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle
związanych z osobą zmarłego, chyba że udział w sprawie zgłasza osoba, której interesu prawnego dotyczy
wynik tego postępowania;
3. Gdy postępowanie z innych przyczyn stało się bezprzedmiotowe.
Jak wskazał WSA w Poznaniu jedną z „innych przyczyn” bezprzedmiotowości postępowania jest wydanie aktu
autokontrolnego (w trybie art. 54 § 3 PostAdmU), co powoduje konieczność umorzenia postępowania
sądowoadministracyjnego. Jednocześnie, sąd umarzając postępowanie z uwagi na zastosowanie przez organ
autokontroli bada jedynie, czy skarga została uwzględniona przez organ w całości, i czy wyeliminowano zaskarżony
akt administracyjny. Sąd nie kontroluje natomiast aktu autokontrolnego, gdyż naruszyłby zasadę skargowości. Na akt
wydany w trybie autokontroli przysługuje bowiem skarga bezpośrednio do sądu administracyjnego, bez uprzedniego
wnoszenia środka zaskarżenia lub wezwania organu do usunięcia naruszenia prawa (uchwała NSA z 20.3.2000 r.,
OPS 16/99,
).
W rozpoznawanej sprawie postępowanie sądowoadministracyjne stało się bezprzedmiotowe, ponieważ zaskarżone
decyzje zostały wyeliminowane przez SKO z obrotu prawnego. Zdaniem WSA w Poznaniu, skoro po wniesieniu
skargi do sądu administracyjnego doszło do skutecznego wyeliminowania zaskarżonych decyzji z obrotu prawnego,
to brak jest możliwości dalszego prowadzenia postępowania sądowego. Brak przedmiotu zaskarżenia uniemożliwia
rozpoznanie sprawy, zasadne zatem było umorzenie postępowania.
Komentarz
Na tle rozpatrywanej sprawy WSA w Poznaniu pochylił się nad mającym istotne znaczenie praktyczne zagadnieniem,
jakim jest przysługiwanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy
zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną, w szczególności gdy chodzi o osobę
uprawnioną do przedmiotowego świadczenia, której jednocześnie przysługuje prawo do emerytury z ZUS. Jak
wskazał WSA w Poznaniu, a także inne sądy administracyjne w takiej sytuacji to od woli i decyzji samej osoby
uprawnionej zależy to, z którego z przysługujących świadczeń skorzysta. Takiego wyboru dokonała w niniejszej
sprawie Skarżąca, rezygnując z emerytury na rzecz świadczenia pielęgnacyjnego.
Postanowienie WSA w Poznaniu z 21.4.2022 r., IV SA/Po 138/22,
WSA w Poznaniu umorzyło postępowanie sądowoadministracyjne, gdyż SKO wyeliminowało zaskarżone decyzje. WSA podkreśliło, że osoba uprawniona ma wybór między świadczeniem pielęgnacyjnym a emeryturą. Decyzja otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego zależy od decyzji samej osoby uprawnionej.