Wynagrodzenie minimalne a kwota wolna od potrąceń

W postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28.6.2022 r. wskazano, że minimalne wynagrodzenie za pracę stanowi kwotę wolną od potrąceń. W publikacji omówiono decyzję WSA w Warszawie odmawiającą wstrzymania wykonania decyzji dotyczącej podatku od towarów i usług oraz stanowisko NSA w sprawie wstrzymania wykonania decyzji. Analizując sytuację finansową Skarżącej, NSA uznał, że nie ma podstaw do udzielenia ochrony tymczasowej zgodnie z art. 61 § 3 PostAdmU.

Tematyka: wynagrodzenie minimalne, kwota wolna od potrąceń, Naczelny Sąd Administracyjny, postępowanie egzekucyjne, wstrzymanie wykonania decyzji, sytuacja finansowa, ochrona tymczasowa, art. 61 § 3 PostAdmU, zasada minimum egzystencji

W postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28.6.2022 r. wskazano, że obowiązkiem organów
prowadzących postępowanie egzekucyjne jest przestrzeganie zasady poszanowania minimum egzystencji,
a ponadto, iż minimalne wynagrodzenie za pracę stanowi kwotę wolną od potrąceń.
Stanowisko WSA w Warszawie
Postanowieniem z 28.6.2022 r., III SA/Wa 2180/21,
WSA w Warszawie odmówił P. P. (dalej: Skarżąca)
wstrzymania wykonania decyzji Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie z 28.6.2021 r. w przedmiocie
podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące od stycznia do grudnia 2012 r., od października do grudnia
2013 r. i od stycznia do września 2014 r. (dalej: Decyzja). W uzasadnieniu wskazano, że wniosek o udzielenie
ochrony tymczasowej zawarto w skardze, a sytuację finansową Skarżącej przedstawiona w toku postępowania
w przedmiocie prawa pomocy, gdzie Skarżąca oświadczyła, że działania organów podatkowych zaburzyły płynność
finansową przedsiębiorstwa, co zmusiło ją do zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej. Obecnie źródłem
dochodu Skarżącej (poza okazjonalnym wsparciem ojca i brata) jest umowa o pracę z dochodem netto 1074,33 zł,
a z nadesłanych zeznań PIT-37 wynika, że i w 2019 r. i w 2020 r. Skarżącą uzyskała dochód 12600 zł i nie posiada
majątku ani oszczędności.
Odwołując się do art. 61 § 3 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U.
z 2022 r. poz. 329, dalej: PostAdmU) WSA w Warszawie zauważył, że za wstrzymaniem wykonania Decyzji
przemawia ograniczony krąg przesłanek ustawowych. WSA w Warszawie zaznaczył, że przedmiotem sporu
w sprawie jest należność pieniężna, a więc świadczenie z natury rzeczy odwracalne, którego zwrot (wraz
z odsetkami) może być skutkiem ewentualnego uwzględnienia skargi. Wstrzymanie wykonania decyzji nie ma na celu
ochrony strony przed finansowymi skutkami przymusowego wykonania decyzji (które zazwyczaj jest dolegliwe
i powoduje obciążenie w sferze majątkowej strony), ale ma ją zabezpieczyć przed takimi skutkami egzekucji, których
w razie wygrania sprawy nie można odwrócić. Bez okoliczności uzasadniających wystąpienie przesłanki „znacznej
szkody” lub „trudnych do odwrócenia skutków” oraz bez przedstawienia dokumentów potwierdzających ich istnienie
nie jest możliwa ocena wniosku pod kątem spełnienia warunków wstrzymania wykonania decyzji, przy czym ciężar
wykazania istnienia tych przesłanek obciąża wnioskodawcę. Sąd musi mieć wiedzę o okolicznościach
przemawiających za wstrzymaniem wykonania decyzji i możliwość zweryfikowania tej wiedzy.
Odnosząc ww. rozważania do sprawy WSA w Warszawie uznał, że twierdzenia Skarżącej nie dają podstaw do
stwierdzenia zaistnienia przesłanek z art. 61 § 3 PostAdmU.
WSA w Warszawie zaznaczył, że stan finansów Skarżącej jest zły, co oznacza, że nie ma ona środków na
uregulowanie należności wynikającej z Decyzji. Skarżącej przyznano prawo pomocy, jednak przesłanki zastosowania
tej instytucji i przesłanki wstrzymania wykonania decyzji są inne, a przyznanie ochrony tymczasowej nie zależy od
możliwości (lub jej braku) uregulowania zobowiązania. Zdaniem WSA w Warszawie Skarżąca nie wykazała, że brak
wstrzymania wykonania Decyzji spowoduje niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania
trudnych do odwrócenia skutków. Za spełnienie przesłanki z art. 61 § 3 PostAdmU nie może być uznane samo
zagrożenie egzekucją należności, które wiąże się z każdą decyzją ostateczną nakładającą obowiązek uiszczenia
podatku. WSA w Warszawie podkreślił też, że organy prowadzące postępowanie egzekucyjne mają obowiązek
przestrzegania wielu zasad, w tym m.in. zasady poszanowania minimum egzystencji.
Zażalenie
W zażaleniu Skarżąca wniosła o uchylenie w całości ww. postanowienia i wstrzymanie wykonania Decyzji,
ewentualnie o uchylenie postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Według
Skarżącej postanowienie to narusza art. 61 § 3 PostAdmU przez bezpodstawną odmowę wstrzymania wykonania
Decyzji, podczas gdy wystąpiły przesłanki uzasadniające przychylenie się do wniosku.
Stanowisko NSA
NSA podkreślił, że instytucja wstrzymania wykonania zaskarżonego aktu lub czynności przez sąd, będąca formą
tymczasowej ochrony sądowej udzielanej stronie postępowania, stanowi wyjątek od zasady wykonalności takiego
aktu lub czynności, wyrażonej w art. 61 § 1 PostAdmU. Wywieranie skutków finansowych dla zobowiązanego do
zapłaty danego podatku jest naturalną konsekwencją egzekucji administracyjnej i choć skutki w tym zakresie są
oczywiste i ujemne (prowadzą do zmniejszenia majątku), instytucja wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji nie
służy zabezpieczeniu strony przed jakimikolwiek skutkami egzekucji, lecz jedynie przed takimi, których ewentualne
wygranie sporu sądowego by nie naprawiło.

Następnie NSA wskazał, że jak wynika z zażalenia Skarżącej, wstrzymanie wykonania Decyzji jest konieczne przede
wszystkim ze względu na złą sytuację finansową Skarżącej, znaczną kwotę zobowiązania i niezgodność z prawem
decyzji.
Zdaniem NSA żadna z ww. okoliczności nie stanowi jednak spełnienia przesłanek z art. 61 § 3 PostAdmU, które - jak
trafnie zauważył WSA w Warszawie - różnią się od przesłanek przyznania prawa pomocy, a sama w sobie
niemożność uregulowania zobowiązania nie świadczy o zaistnieniu niebezpieczeństw z art. 61 § 3 PostAdmU.
Trudna sytuacja finansowa Skarżącej jest na obecnym etapie postępowania bezsporna. Wysokość podanych przez
Skarżącą dochodów z tytułu umowy o pracę w 2021 r. (kwota brutto: 1 400 zł) odpowiada połowie wynagrodzenia
minimalnego określonego w przepisach prawa na ten rok (tj. 2 800 zł). Mając na względzie zarówno art. 8-10 ustawy
z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j.: Dz. U. z 2022 r. poz. 479), które przewidują
ograniczenie dopuszczalności prowadzenia egzekucji do zakresu, w jakim nie zostanie zagrożone minimum
utrzymania dłużnika i osób pozostających według ustawowego obowiązku na jego utrzymaniu, jak i art. 87¹
ustawy z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510), wskazujące, że kwota wynagrodzenia za pracę
w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę jest wolna od potrąceń, trudno dostrzec zagrożenie dla
utrzymania dotychczasowej sytuacji majątkowej Skarżącej. Wręcz przeciwnie, niskie dochody (na poziomie połowy
minimum wynagrodzenia krajowego) i brak majątku nie pozwalają na stwierdzenie, w czym konkretnie miałoby się
przejawiać niebezpieczeństwo wyrządzenia szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków - skoro
dochody Skarżącej kształtują się na poziomie kwot wolnych od potrąceń, a Skarżąca nie ma majątku, z którego
możliwa byłaby egzekucja.
Za wstrzymaniem wykonania decyzji nie przemawia też wysokość zobowiązań wynikających z Decyzji. Niewątpliwie
jest to kwota wysoka (wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi prawie 11 mln zł), niemniej NSA podkreślił, że
ustawodawca nie przewidział wysokości należności, która automatycznie skutkowałaby udzieleniem ochrony
tymczasowej, stąd i przy dużych kwotach konieczne jest wykazanie przesłanek z art. 61 § 3 PostAdmU. Sama
w sobie wysokość zobowiązania podatkowego nie może stanowić wystarczającej przesłanki do udzielenia ochrony
tymczasowej, nie ulega wątpliwości, że skutki egzekucji danej kwoty zależą nie tylko od jej wysokości, ale również od
wartości majątku, z którego egzekucja może być dokonywana. Znaczna szkoda musi mieć charakter realny
i wymierny oraz winna mieć znaczny wpływ na sytuację majątkową wnioskodawcy.
Również argument o niezgodności Decyzji z prawem nie może być skuteczny. To, czy wykonanie decyzji powinno
być wstrzymane, nie jest w żaden sposób powiązane z tym, czy skarga ma szanse na uwzględnienie. Nienależność
zobowiązania nie stanowi argumentu przemawiającego za zaistnieniem przesłanek z art. 61 § 3 PostAdmU, tym
bardziej że z istoty sporu o wysokość zobowiązania podatkowego wynika, iż w przypadku jego wygrania uiszczone
już, a nienależne zobowiązanie podlega zwrotowi wraz z odsetkami - swoistą formą odszkodowania.
Rozstrzygnięcie NSA
Z ww. względów NSA nie podzieliła stanowiska Skarżącej i uznał, że jej sytuacja została prawidłowo oceniona jako
niewskazująca na spełnienie przesłanek z art. 61 § 3 PostAdmU, stąd postanowienie odpowiada prawu. Dlatego NSA
oddalił zażalenie.

Komentarz
Na tle stanu faktycznego ustalonego w rozpatrywanej sprawie NSA odniósł się do zasad prowadzenia postępowania
egzekucyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem zasady poszanowania minimum egzystencji dłużnika oraz kwoty
wolnej od potrąceń (kwoty, jaka musi pozostać pracownikowi do dyspozycji, do wypłaty po dokonaniu potrącenia),
stanowiącej równowartość minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2022 r. kwota minimalnego wynagrodzenia za
pracę wynosi 3100 zł (§ 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 14.9.2021 r. w sprawie wysokości minimalnego
wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2022 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 1690).

Postanowienie NSA z 28.6.2022 r., I FZ 111/22,

NSA uznał, że sytuacja finansowa Skarżącej nie wskazuje na spełnienie przesłanek z art. 61 § 3 PostAdmU i dlatego oddalił zażalenie. Podkreślił również znaczenie poszanowania minimum egzystencji dłużnika oraz kwoty wolnej od potrąceń, równoważącej minimalne wynagrodzenie za pracę.