Wykonywanie zawodu zaufania publicznego a prawo do prywatności

Adwokat, jako osoba wykonująca zawód zaufania publicznego, jest podmiotem, którego informacje dotyczące wykonywania zawodu stanowią informację publiczną. Sprawa dotyczyła dostępu do danych osobowych adwokata, a decyzje organów samorządu zawodowego były analizowane pod kątem prawa do prywatności oraz dostępu do informacji publicznej. Wyrok NSA potwierdził konieczność udostępnienia informacji publicznej dotyczącej wykonywania zawodu adwokata, ze względu na jego funkcję publiczną.

Tematyka: adwokat, zawód zaufania publicznego, samorząd zawodowy, informacja publiczna, dostęp do informacji, prawo do prywatności, NSA, wyrok

Adwokat, jako osoba wykonująca zawód zaufania publicznego, realizuje funkcje i zadania publiczne,
a informacje ogólne, dotyczące wykonywania zawodu przez konkretnego adwokata, odnoszące się do jego
wykształcenia, tytułu naukowego, miejsca i formy prowadzonej działalności, ewentualnych postępowań
dyscyplinarnych, stanowią informację publiczną.
Stan faktyczny sprawy
M.F. (dalej: Skarżąca) wnioskiem zwróciła się do Okręgowej Rady Adwokackiej w W. (dalej: ORA) o udostępnienie
informacji publicznej, poprzez udzielenie informacji dotyczących adw. T.K., wpisanego na listę adwokatów Izby
Adwokackiej w W.:
1. w którym roku ukończył wyższe studia prawnicze;
2. na jakiej uczelni odbywał ww. studia;
3. w którym roku odbywał aplikację adwokacką;
4. imię i nazwisko adwokata będącego jego patronem;
5. kiedy złożył egzamin adwokacki;
6. czy wobec niego toczyły się postępowania dyscyplinarne;
7. czy i ile razy orzeczono wobec niego kary dyscyplinarne;
8. czy i ile razy udzielono mu upomnienia dziekańskiego;
9. czy, kiedy i jakie funkcje pełnił w samorządzie tutejszej izby;
10. w przypadku odpowiedzi pozytywnej na pytanie 7 lub 8: podanie rodzaju orzeczonej kary (środka) i rodzajowe
wskazanie przewinienia;
11. wskazanie zespołu adwokackiego, kancelarii prawniczej lub spółki, w których wykonywał zawód w latach 1993-
1999;
12. adres strony www. jego kancelarii;
13. imiona i nazwiska adwokatów, wobec których, jako pełnił funkcję patrona.
Uchwałą z sierpnia 2016 r. ORA odmówiła udostępnienia żądanych informacji, a Prezydium Naczelnej Rady
Adwokackiej (dalej: NRA) utrzymało ww. rozstrzygnięcie w mocy. W uzasadnieniu wskazano, że żądane informacje
nie należą do zakresu spraw wykonywanych przez organy samorządu adwokackiego jako zlecone zadanie publiczne,
zaś adwokat nie pełniący żadnej funkcji samorządowej jest zawsze osobą prywatną i prawo do informacji o nim
podlega ograniczeniu stosownie do art. 5 ust. 2 ustawy z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz.U.
z 2022 r. poz. 902, dalej: DostInfPubU).
Stanowisko WSA w Warszawie
WSA w Warszawie wyrokiem z 31.1.2020 r., II SA/Wa 2562/19,
uchylił ww. uchwały.
W uzasadnieniu uznał za błędne stanowisko obu organów, iż informacje, których żądała Skarżąca nie należą do
zakresu spraw wykonywanych przez organy samorządu adwokackiego, jako zlecone zadania publiczne. Prezydium
NRA i ORA, jako organy samorządu zawodowego są bowiem podmiotami zobowiązanymi do udostępnienia
informacji publicznej, stosownie do art. 4 ust. 1 pkt 2 DostInfPubU w zw. z art. 9 ust. 1 ustawy z 26.6.1982 r. Prawo
o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1184, dalej: PrAdw). WSA wskazał, że informacje te - jako wiedza
o wykonywaniu zawodu adwokata - stanowią informacje publiczne. Dotyczą zagadnień z katalogu spraw publicznych
w rozumieniu art. 1 ust. 1 oraz art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. a, b, d DostInfPubU, gdyż odnoszą się do osób wchodzących
w skład samorządu zawodowego, które wykonują zadania publiczne w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 2 DostInfPubU.
Jednocześnie WSA w Warszawie wskazał, że ograniczenie z art. 5 ust. 2 DostInfPubU nie dotyczy informacji
o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach
powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują
z przysługującego im prawa. Ze zdania drugiego ww. przepisu wynika, że prawo do prywatności osób pełniących

funkcje publiczne podlega ograniczeniu, w sytuacji, gdy dane prywatne mają związek z pełnioną funkcją. W ocenie
WSA w Warszawie adwokat jako osoba wykonująca zawód "zaufania publicznego" jest osobą pełniącą funkcje
publiczne.
Natomiast doskonalenie zawodowe adwokatów i kształcenie aplikantów adwokackich jest zadaniem publicznym
wykonywanym przez samorząd zawodowy, stosownie do art. 3 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 76 ust. 5 PrAdw. Tym samym
pytania zawarte w pkt 3, 5 wniosku Skarżącej stanowią informację publiczną.
Podobny charakter mają informacje z pkt 1, 2, 11 i 12 ww. wniosku, bowiem są to dane istotne (wykształcenie
konieczne do uzyskania uprawnień oraz miejsce pełnienia funkcji) do wykonywania zawodu adwokata.
Również informacje zawarte w pkt 6, 7, 8 i 10 wniosku są informacjami publicznymi. Zgodnie z art. 39 pkt 3 w zw.
z art. 50 PrAdw organem izby adwokackiej jest sąd dyscyplinarny, do którego zakresu działania należy wydawanie
orzeczeń w sprawach dyscyplinarnych członków izby. Rozstrzygnięcia sądów dyscyplinarnych samorządów
zawodowych odnoszą się do spraw publicznych, bowiem służą realizacji zadań publicznych.
Adwokat, jako osoba wykonująca zawód zaufania publicznego i korzystająca w związku z jego
wykonywaniem z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym, realizuje funkcje i zadania
publiczne.
W ocenie WSA w Warszawie, pytania 1-3 i 5-12 wniosku nie dotyczą spraw prywatnych, odnoszą się do sfery
działalności w strukturach samorządu adwokackiego i formy prawnej wykonywania zawodu zaufania publicznego.
WSA w Warszawie stwierdził ponadto, że pytania nr 4 i 13 wniosku nie odnoszą się do spraw publicznych, bowiem
personalia patronów osób odbywających aplikację adwokacką nie dotyczą zasad funkcjonowania samorządu
zawodowego.
Prezydium NRA wywiodło skargę kasacyjną od powyższego wyroku.
Stanowisko NSA
NSA wskazał, że ORA (podobnie jak Prezydium NRA), zobowiązana jest udostępnić każdą informację publiczną,
w której jest posiadaniu, a nie wyłącznie tę, która dotyczy działalności samorządu zawodowego adwokatów.
Obowiązek taki wynika z jednoznacznej treści art. 4 ust. 3 DostInfPubU. Zakres podmiotowy i przedmiotowy
obowiązku udostępnienia informacji publicznej nie jest zatem ze sobą ściśle skorelowany. Dla aktywowania
zobowiązania do udostępnienia informacji publicznej istotne jest wyłącznie to, czy dany podmiot jest organem władzy
publicznej lub innym podmiotem wykonującym zadania publiczne (art. 4 ust. 1 DostInfPubU) oraz czy wniosek
dostępowy dotyczy informacji publicznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 DostInfPubU. To, czy owa informacja dotyczy
działalności podmiotu, który ma ją udostępnić pozostaje bez znaczenia.
Następnie NSA wskazał, że w orzecznictwie sądów administracyjnych wyraża się spójny pogląd, że adwokat jest
zawodem zaufania publicznego, albowiem istota jego działalności sprowadza się do zapewnienie obywatelom
fachowej pomocy prawnej i zastępstwa procesowego, co z kolei kwalifikuje się jako pełnienie funkcji publicznej.
Konsekwencją tej kwalifikacji jest brak możliwości skorzystania przez adwokata z ograniczenia dostępu do
informacji publicznych, które go dotyczą z powołaniem się na prywatność osoby fizycznej – art. 5 ust. 2
DostInfPubU (postanowienie NSA z 13.1.2016 r., I OSK 2932/15,
). Nie oznacza to jednak, że wszystkie
informacje dotyczące adwokata są związane z wykonywaniem zadań władzy publicznej. Takimi informacjami nie są
przykładowo: informacje dotyczą aktywności zawodowej adwokata i aplikanta adwokackiego w sprawach
dotyczących konkretnych podmiotów. Informacje ogólne, dotyczące wykonywania zawodu przez konkretnego
adwokata, odnoszące się do jego wykształcenia, tytułu naukowego, miejsca i formy prowadzonej działalności,
ewentualnych postępowań dyscyplinarnych będą stanowić informację publiczną.
Następnie NSA wskazał, że wyodrębniony przedmiotowo w art. 6 DostInfPubU zakres udostępnianej informacji
publicznej nie jest domknięty. Dowodzi tego użyty przez ustawodawcę zwrot „w szczególności”. Ad casum istotne jest
przede wszystkim rozstrzygnięcie, czy żądana informacja spełnia kryterium definicyjne z art. 1 ust. 1 DostInfPubU,
a więc czy dotyczy sprawy publicznej. Matrycowe zestawienie treści żądanej informacji z konkretną jednostką
redakcyjną art. 6 DostInfPubU nie jest konieczne, o ile zostanie wykazane, że ma ona charakter informacji publicznej
w rozumieniu art. 1 ust. 1 DostInfPubU. NSA wskazał, że literalna treść powołanych przepisów sugeruje, iż
podmiotowy zakres ich stosowania obejmuje wyłącznie jednostki organizacyjne, a nie osoby fizyczne. Uwzględnić
jednak trzeba, że mają się one odnosić do „podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1”, a zatem również do
podmiotów wykonujących zadania publiczne, ergo również do adwokatów. W tym stanie rzeczy zakwalifikowanie
żądanych informacji w kategoriach: statusu prawnego adwokata, organizacji jego działalności oraz posiadanych
kompetencji nie było błędem, a w każdym razie, wobec jednoznacznego przyjęcia przez WSA w Warszawie, że
stanowią one informację publiczną w rozumieniu art. 1 ust. 1 DostInfPubU z pewnością nie stanowiło naruszenia
prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy.
Z ww. względów NSA oddalił skargę kasacyjną.

Komentarz
Na tle rozstrzyganego stanu faktycznego NSA wypowiedział się na temat informacji publicznej i zasad dostępu do
niej, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości odmowy udostępnienia takiej informacji z uwagi na prywatność
osoby fizycznej w kontekście grupy zawodowej, jaką są adwokaci. NSA wskazał, że kwalifikacja adwokata do
zawodów zaufania publicznego powoduje, że pełni on funkcję publiczną, co z kolei skutkuje brakiem możliwości
skorzystania przez niego z ograniczenia dostępu do informacji publicznych, które go dotyczą, z powołaniem się na
jego prywatność.

Wyrok NSA z 26.7.2022 r., III OSK 2697/21,

NSA w wyroku III OSK 2697/21 podkreślił, że adwokat jako zawód zaufania publicznego nie może powoływać się na prywatność w kontekście dostępu do informacji publicznej. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla ochrony prawa dostępu do informacji publicznej oraz transparentności działań osób wykonujących zawody zaufania publicznego.