Dodatek za pracę w porze nocnej poza zakresem stosowania prawa unijnego

Tematyka: układ zbiorowy, praca w porze nocnej, dodatek do wynagrodzenia, dyrektywa 2003/88/WE, zasada równego traktowania, Trybunał Sprawiedliwości UE, regulacje krajowe

Przepis układu zbiorowego, przewidujący w przypadku nieregularnej pracy w porze nocnej dodatek do
wynagrodzenia wyższy niż dodatek ustalony w odniesieniu do sytuacji regularnej pracy w porze nocnej, nie
stanowi przejawu stosowania dyrektywy 2003/88/WE dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu
pracy w rozumieniu art. 51 ust. 1 KPP.
Opis stanu faktycznego
Zainteresowani wykonywali pracę w systemie zmianowym na rzecz przedsiębiorstwa branży napojów, które zawarło
z związkiem zawodowym „Żywność, degustacja i placówki restauracyjne” obowiązujący w tym przedsiębiorstwie
układ zbiorowy pracy. W okresie od grudnia 2018 r. do czerwca 2019 r. L.B. regularnie pracowała w porze nocnej
w rozumieniu układu zbiorowego, za którą otrzymywała dodatek do wynagrodzenia w wysokości 20% za godzinę.
Uznała ona, że układ zbiorowy, przewidując w przypadku nieregularnej pracy w porze nocnej wyższy dodatek do
wynagrodzenia niż ten ustalony w odniesieniu do regularnej pracy w porze nocnej, wprowadza różnicę w traktowaniu
sprzeczną z zasadą równego traktowania w rozumieniu ustawy zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec, a także
art. 20 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 389; dalej: KPP). L.B. wniosła
do krajowego sądu pracy powództwo o zapłatę za dane okresy kwoty odpowiadającej różnicy między
wynagrodzeniem, które otrzymywała, a wynagrodzeniem należnym przy zastosowaniu stawek dodatków
przewidzianych za nieregularną pracę w porze nocnej. W ocenie powódki osoby pracujące regularnie w porze nocnej
są narażone na ryzyko zdrowotne i znacznie większe zakłócenia w swoim środowisku społecznym niż osoby
pracujące w porze nocnej jedynie nieregularnie.
Przedsiębiorstwo Coca-Cola uznało natomiast, że nieregularna praca w porze nocnej była świadczona dużo rzadziej
niż regularna praca w porze nocnej, i że dodatek do wynagrodzenia, mający zastosowanie do nieregularnej pracy
w porze nocnej, jest uzasadniony w szczególności okolicznością, że jest ona pracą dodatkową. Ponadto regularna
praca w porze nocnej daje prawo do dodatkowych świadczeń, w szczególności w zakresie urlopów. Wyższy dodatek
do wynagrodzenia z tytułu nieregularnej pracy w porze nocnej ma na celu nie tylko zrekompensowanie utrudnień
związanych z tego rodzaju pracą, lecz także zniechęcenie pracodawcy do uciekania się do niej poprzez spontaniczną
ingerencję w czas wolny i życie społeczne pracowników.
W I instancji powództwo zostało oddalone, zaś apelacja została uwzględniona w części, w której terminy nie uległy
prekluzji. Pracodawca wniósł skargę rewizyjną do federalnego sądu pracy, który jest sądem odsyłającym.
Stanowisko Sądu odsyłającego
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczył wykładni dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z 4.11.2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz.Urz. UE L z 2003 r.
Nr 299, s. 9) oraz art. 20 i art. 51 ust. 1 KPP. Sąd odsyłający zastanawiał się nad zgodnością z prawem unijnym
postanowienia układu zbiorowego, przewidującego wyższy dodatek do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej
w przypadku pracy nieregularnej.
Stanowisko TSUE
Zgodnie z art. 51 ust. 1 KPP jej postanowienia mają zastosowanie do państw członkowskich wyłącznie w zakresie,
w jakim te stosują prawo Unii, a zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcie „stosowania prawa Unii” w rozumieniu
tego postanowienia wymaga istnienia powiązania między aktem prawa Unii a danym środkiem krajowym, które
wykracza poza bliskość odnośnych dziedzin lub pośredni wpływ jednej dziedziny na drugą, przy uwzględnieniu
kryteriów oceny określonych przez TSUE. W związku z tym sam fakt, iż przepisy krajowe należą do dziedziny objętej
kompetencją Unii, nie oznacza jeszcze, iż mieszczą się one w zakresie stosowania prawa Unii, i w konsekwencji
prowadzą do stosowania KPP. Ponadto z orzecznictwa Trybunału wynika również, że gdy przepisy prawa Unii
w danej dziedzinie nie regulują określonego aspektu i nie nakładają na państwa członkowskie żadnego szczególnego
obowiązku w odniesieniu do danej sytuacji, postanowienie układu zbiorowego zawartego między partnerami
społecznymi w tym zakresie sytuuje się poza zakresem stosowania KPP, a danej sytuacji nie można oceniać
w świetle jej przepisów.
Należy zatem sprawdzić, czy dyrektywa 2003/88/WE reguluje dodatek do wynagrodzenia pracowników za pracę
w porze nocnej, o którym mowa w postępowaniu głównym, i formułuje szczególny obowiązek w odniesieniu do takich
sytuacji. Z wyjątkiem szczególnego przypadku dotyczącego corocznego płatnego urlopu dyrektywa ta ogranicza się

do uregulowania niektórych aspektów organizacji czasu pracy celem zapewnienia ochrony bezpieczeństwa i zdrowia
pracowników, a tym samym zasadniczo nie ma ona zastosowania do wynagrodzenia pracowników.
Ponadto zgodnie z art. 153 ust. 5 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. poz. 864; dalej: TFUE)
nie ma ona zastosowania także do wynagrodzeń, prawa zrzeszania się, prawa do strajku, ani do prawa lokautu.
Wyjątek ten jest uzasadniony faktem, że ustalanie wysokości wynagrodzeń wchodzi w zakres swobody
układowej partnerów społecznych na szczeblu krajowym, a także kompetencji państw członkowskich w tej
dziedzinie. Prawdą jest, że art. 8-13 dyrektywy 2003/88/WE dotyczą pracy w porze nocnej. Jednakże artykuły te
dotyczą jedynie wymiaru czasu i harmonogramu pracy w porze nocnej, ochrony zdrowia i bezpieczeństwa
pracowników wykonujących pracę w porze nocnej oraz informowania właściwych organów. Wspomniane artykuły nie
regulują zatem wynagrodzenia pracowników za pracę w porze nocnej i w konsekwencji nie nakładają na państwa
członkowskie żadnego szczególnego obowiązku w odniesieniu do sytuacji rozpatrywanych w postępowaniach
głównych. W związku z powyższym przewidziany w układzie zbiorowym dodatek do wynagrodzenia pracowników za
pracę w porze nocnej nie jest objęty zakresem stosowania dyrektywy 2003/88/WE i nie może zostać uznany za
przejaw stosowania prawa Unii w rozumieniu art. 51 ust. 1 KPP.

Komentarz
Stan faktyczny sprawy dotyczył przedsiębiorstwa wypłacającego pracownikom dodatki za pracę w porze nocnej
w różnej wysokości, w zależności od tego, czy była to praca regularna czy nieregularna. W przypadku tej drugiej
dodatek był wyższy. Uzasadnieniem takiego zróżnicowania miało być przede wszystkim uznanie, że praca
nieregularna jest świadczona rzadziej i stanowi w zasadzie pracę dodatkową. Wskazano również aspekt społeczny –
pracodawca miałby z ostrożnością ingerować w czas wolny pracownika, zniechęcony wyższą stawką. Z kolei
pracownicy świadczący pracę regularnie w porze nocnej mają komfort przewidywalności czasu pracy, a ponadto
uzyskują inne przywileje pracownicze, w tym w zakresie urlopu. Istotą postępowania była wątpliwość przedstawiona
przez sąd krajowy w zakresie możliwości uznania sprzeczności takiej regulacji układu zbiorowego pracy w oparciu
o przepisy unijne. Po analizie regulacji prawnych, Trybunał Sprawiedliwości wskazała, że rzeczywiście dyrektywa
2003/88/WE dotyczy niektórych aspektów organizacji pracy, jednakże nie odnosi się do uregulowania wynagrodzenia
pracowników za pracę w porze nocnej. Oznacza to, że postanowienia układu zbiorowego pracy nie są objęte
zakresem stosowania dyrektywy, a zatem to tylko i wyłączenie wola partnerów społecznych wyznacza wysokości
i kryteria dodatków. W tym miejscu należy również zastrzec, że stosowne regulacje prawne mogą wynikać również
z przepisów krajowych.

Wyrok TSUE z 7.7.2022 r., Coca-Cola European Partners Deutschland GmbH, C-257/21,

Decyzja Trybunału Sprawiedliwości UE wskazała, że dyrektywa 2003/88/WE nie reguluje wynagrodzenia pracowników za pracę w porze nocnej, co oznacza, że postanowienia układu zbiorowego pracy nie podlegają temu prawu. Wysokość i kryteria dodatków są decyzją partnerów społecznych, a nie narzucane przez prawo unijne. Sprawa stanowi przykład, że nie wszystkie aspekty organizacji pracy są objęte dyrektywą, co pozostawia pole manewru dla regulacji krajowych.