Nowe zasady prowadzenia mediacji w czasie sporu zbiorowego

Mediacja w sporach zbiorowych staje się coraz ważniejszym etapem rozstrzygania konfliktów. Projekt nowej ustawy zakłada podniesienie standardów pracy mediatorów, co ma usprawnić ten proces. Wprowadzone zmiany mają wzmocnić pozycję mediatora oraz zwiększyć profesjonalizm i jakość świadczonych usług. Projektowane kryteria wpisu na listę mediatorów oraz stawki wynagrodzenia dla mediatorów to kolejne istotne zmiany, które mają poprawić efektywność mediacji w sporach zbiorowych.

Tematyka: mediacja, spory zbiorowe, nowa ustawa, mediator, standardy pracy, kryteria wpisu, wynagrodzenie, efektywność mediacji

Mediacja jest jednym z etapów rozstrzygania sporów zbiorowych. W przygotowanym przez Ministerstwo
Rodziny i Polityki Społecznej projekcie nowej ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych znalazły się
rozwiązania mające usprawnić proces mediacji poprzez zwiększenie standardów pracy mediatora.
Obecnie kwestie rozwiązywania sporów pomiędzy pracownikami a pracodawcami reguluje ustawa z 23.5.1991 r.
o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz U. z 2020 r. poz. 123, dalej: SporyZbiorU). Ministerstwo Rodziny i Polityki
Społecznej przygotowało projekt nowej ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (druk UD408 dalej: projekt).
Znajduje się w nim wiele rozwiązań prawnych mających na celu wzmocnienie pozycji mediatora w czasie trwającego
sporu.
Obecnie obowiązujące regulacje dotyczące mediatorów
Po etapie rokowań, jeśli strony sporu nie doszły do porozumienia, następuje etap mediacji. Zgodnie z art. 10
SporyZbiorU jeżeli strona, która wszczęła spór, podtrzymuje zgłoszone żądania, spór ten prowadzony jest przez
strony z udziałem osoby dającej gwarancję bezstronności - mediatorem. Mediatora ustalają wspólnie strony sporu
zbiorowego. Może nim być osoba z listy ustalonej przez ministra właściwego do spraw pracy w uzgodnieniu
z organizacjami związkowymi oraz organizacjami pracodawców reprezentatywnymi, w rozumieniu ustawy
z 24.7.2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz.
2232, dalej: RadaDialSpołU). W sytuacji, kiedy strony sporu zbiorowego nie porozumieją się w ciągu 5 dni w sprawie
wyboru mediatora, dalsze postępowanie jest prowadzone z udziałem mediatora wskazanego, na wniosek jednej ze
stron, przez ministra właściwego do spraw pracy z listy. Wpis na listę mediatorów obejmuje co najmniej: imię (imiona)
i nazwisko oraz dane kontaktowe wskazane przez osobę ubiegającą się o wpis na listę.
Zgodnie z art. 12 projektowanej ustawy mediator będzie zobowiązany do prowadzenia postępowań mediacyjnych ze
szczególną starannością i bezstronnością oraz do zachowania w tajemnicy faktów i okoliczności, z którymi zapoznał
się w związku z prowadzonym postępowaniem mediacyjnym. Oznacza to wprowadzenie standardów pracy
mediatorów w nowej ustawie, które mają wpłynąć na zwiększenie profesjonalizmu i jakości usług mediatora
w prowadzonej przez niego mediacji.
Określenie kryteriów wpisu na listę mediatorów
W obecnej SporyZbiorU brak jest precyzyjnego określenia funkcjonowania listy mediatorów przy ministrze właściwym
do spraw pracy. Zgodnie z projektem listę taką będzie ustalał minister właściwy do spraw pracy na podstawie
wniosku osoby zainteresowanej wpisem. Zrezygnowano w związku z tym z uzgadniania listy z organizacjami
partnerów społecznych, reprezentowanymi w Radzie Dialogu Społecznego. Lista prowadzących postępowanie
mediacyjne będzie zawierać imię (imiona) i nazwisko, adres do korespondencji, numer telefonu, adres poczty
elektronicznej. Lista zawierająca imiona i nazwiska mediatorów udostępniana będzie do publicznej wiadomości oraz
zamieszczana w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej ministerstwa.
W projekcie określono kryterium wpisu mediatora na listę. W SporyZbiorU nie ma obecnie żadnych wymagań w tym
zakresie, Zgodnie z art. 11 ust. 2 i 4 projektu ustawy, osoba, która będzie ubiegać się o wpis na listę mediatorów,
będzie musiała:
• mieć skończone 26 lat;
• korzystać w pełni z praw publicznych;
• mieć pełną zdolność do czynności prawnych;
• nie być prawomocnie skazana na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia
publicznego;
• znać język polski w mowie i piśmie;
• posiadać wiedzę lub umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji.
Do wniosku o wpis na listę mediatorów rozwiązujących spory zbiorowe kandydat będzie dołączał kopie dokumentów
potwierdzających posiadanie wiedzy lub umiejętności w zakresie prowadzenia postepowań mediacyjnych. Do takich
dokumentów zaliczać się będą mogły m.in.: informacje o liczbie przeprowadzonych mediacji, spis wydanych
publikacji na temat mediacji, opinie ośrodków mediacyjnych lub osób fizycznych o posiadanej wiedzy lub
umiejętnościach w zakresie mediacji, dokumenty poświadczające posiadane wykształcenie lub odbyte szkolenia

z zakresu mediacji. Ponadto do wniosku kandydat będzie musiał dołączyć stosowne pisemne oświadczenia
potwierdzające fakt niekaralności, odpowiedniego wieku, znajomości języka polskiego oraz posiadania pełni praw
publicznych i zdolności do czynność prawnych.
Projekt przewiduje nowość, jaką jest możliwość skreślenia z urzędu przez ministra do spraw pracy mediatora z listy.
Do wykreślenia będzie mogło dojść w razie śmierci mediatora, wniosku mediatora o wykreślenie z listy lub w sytuacji,
gdy mediator nie będzie już korzystał w pełni z praw publicznych, straci pełną zdolność do czynności prawnych lub
zostanie prawomocnie skazany na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślna ścigane z oskarżenia
publicznego.
Nowe stawki wynagrodzenia dla mediatorów
Art. 111 SporyZbiorU stanowi, że wynagrodzenie mediatora nie może być niższe od ustalonego w drodze
rozporządzenia. Kwestie te reguluje rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 8.12.2004 r. w sprawie warunków
wynagradzania mediatorów z listy ustalonej przez ministra właściwego do spraw pracy (Dz.U. z 2001 r. Nr. 72, poz.
756, dalej: WynMediatR) Wysokość tego wynagrodzenie nie była waloryzowana od 15 lat. Projekt przewiduje, że
mediatorom z listy przysługiwać będzie wynagrodzenie za prowadzenie postępowania mediacyjnego oraz zwrot
poniesionych kosztów postępowania mediacyjnego, w tym kosztów przejazdu i zakwaterowania. Wynagrodzenie oraz
zwrot poniesionych kosztów określać będzie umowa zawarta przez mediatora z listy ze stronami sporu.
Wynagrodzenie mediatora z urzędu wynosić będzie, za każdy dzień prowadzenia postępowania mediacyjnego 8 %
przeciętnego wynagrodzenia w roku poprzednim ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na
podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, od pierwszego dnia miesiąca
następnego po ogłoszeniu. Wynagrodzenie to będzie mogło być niższe, jeśli strony sporu udokumentują mediatorowi
brak środków na jego pokrycie, a mediator wyrazi na to zgodę. Dodatkowo umowa zawarta przez mediatora,
wskazanego do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego przez ministra właściwego do spraw pracy, ze
stronami sporu zbiorowego nie będzie mogła określać wynagrodzenia wyższego, niż zakłada regulacja ustawowa.
Tak jak dotychczas mediatorom będzie przysługiwać zwolnienie od pracy na czas prowadzenia postępowania
mediacyjnego. Łączny wymiar zwolnienia od pracy w roku kalendarzowym nie będzie mógł przekraczać 30 dni.

Projektowane zmiany w zakresie mediacji w sporach zbiorowych mają na celu podniesienie standardów pracy mediatorów, wprowadzenie precyzyjnych kryteriów wpisu na listę mediatorów oraz nowych stawek wynagrodzenia. Dzięki tym nowościom proces mediacji ma być bardziej profesjonalny i efektywny, co może przyczynić się do skuteczniejszego rozwiązywania sporów zbiorowych.