Ograniczenia dla przewodniczącego organizacji pracowników

Postanowienie statutu organizacji pracowników ograniczające możliwość ubiegania się o stanowisko przewodniczącego do osób poniżej określonego wieku jest analizowane pod kątem zgodności z unijnymi przepisami zwalczania dyskryminacji w zatrudnieniu i pracy. Trybunał Sprawiedliwości UE interpretuje, czy granica wieku w statucie organizacji pracowników podlega zakresowi dyrektywy 2000/78/WE.

Tematyka: przewodniczący organizacji pracowników, warunki dostępu, granica wieku, dyrektywa 2000/78/WE, TSUE

Postanowienie statutu organizacji pracowników, które ogranicza możliwość ubiegania się o stanowisko
przewodniczącego tej organizacji do osób, które nie osiągnęły określonego wieku, objęte jest unijnym
systemem zwalczania dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia i pracy. Zatem takie postanowienie jest objęte
zakresem przedmiotowym stosowania dyrektywy 2000/78/WE.
Stan faktyczny
A. była wybierana od 1992 r. na stanowisko przewodniczącej organizacji pracowników H. aż do 2011 r., kiedy to
ukończyła 63 lata. Przedmiotem sporu jest postanowienie statutu H., zgodnie z którym o stanowisko
przewodniczącego tej federacji pracowników mogą ubiegać się jedynie ci jej członkowie, którzy w dniu wyborów na to
stanowisko nie osiągnęli wieku 60 lat, lub w niektórych przypadkach - wieku 61 lat. Przepis ten uniemożliwił A.
ubieganie się o ponowny wybór na przewodniczącą.
Pytanie prejudycjalne
Pytanie prejudycjalne brzmiało: „Czy art. 3 ust. 1 lit. a) i art. 3 ust. 1 lit. d) dyrektywy Rady 2000/78/WE z 27.11.2000
r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz.Urz. UE L z 2000
r. Nr 303, s. 16) należy interpretować w ten sposób, że ustanowiona w statucie organizacji pracowników granica
wieku uprawniająca do ubiegania się o stanowisko przewodniczącego tej organizacji jest objęta zakresem
stosowania tej dyrektywy?”.
Stanowisko TSUE
Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2000/78/WE dyrektywę tę stosuje się do wszystkich osób, zarówno sektora
publicznego, jak i prywatnego, włącznie z instytucjami publicznymi, w odniesieniu do warunków dostępu do
zatrudnienia, do działalności na własny rachunek lub do wykonywania pracy, w tym również kryteriów selekcji
i warunków rekrutacji, niezależnie od dziedziny działalności i na wszystkich szczeblach hierarchii zawodowej, również
w odniesieniu do awansu zawodowego. Trybunał uznał, że ustalenie takiej granicy wieku jak w statucie H. stanowi
„warunek dostępu” do stanowiska przewodniczącego w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2000/78/WE.
Trybunał stwierdził, że dyrektywa 2000/78/WE nie odsyła do prawa państw członkowskich w celu zdefiniowania
pojęcia „warunków dostępu do zatrudnienia, do działalności na własny rachunek lub do wykonywania pracy”.
Tymczasem zarówno z wymogów jednolitego stosowania prawa UE, jak i z zasady równości wynika, że treści
unijnego przepisu, który nie zawiera wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich dla określenia swego
znaczenia i zakresu, należy zwykle nadać w całej Unii autonomiczną i jednolitą wykładnię (wyrok TSUE
z 23.4.2020 r., Associazione Avvocatura per i diritti LGBTI, C-507/18, pkt 31,
). Dyrektywa 2000/78/WE nie
definiuje pojęcia „warunków dostępu do zatrudnienia, do działalności na własny rachunek lub do wykonywania
pracy”, zatem TSUE stwierdził, że należy je interpretować zgodnie z jego zwykłym znaczeniem w języku
potocznym, z uwzględnieniem kontekstu, w którym zostało ono użyte, i celów uregulowania, którego część
stanowi.
Rzecznik generalny wskazał w pkt 32 opinii, że z zestawienia pojęć „zatrudnienia”, „działalności na własny rachunek”
i „pracy” wynika, iż art. 3 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2000/78/WE obejmuje warunki dostępu do wszelkiej działalności
zawodowej, niezależnie od jej charakteru i cech. Pojęcia te należy bowiem rozumieć szeroko, co wynika
z porównania poszczególnych wersji językowych tego przepisu i użycia w nich ogólnych wyrażeń, takich jak
„Erwerbstätigkeit”, „occupation” i „beroep”, odpowiednio w językach: niemieckim, angielskim i niderlandzkim,
w szczególności w odniesieniu do pojęcia „pracy”. Zatem poza faktem, że przepis ten odnosi się wyraźnie do
działalności na własny rachunek, to zdaniem TSUE z pojęć „zatrudnienia” i „pracy”, rozumianych w ich przyjętym
znaczeniu wynika również, iż prawodawca Unii nie zamierzał ograniczyć zakresu stosowania dyrektywy
2000/78/WE do stanowisk zajmowanych przez „pracownika” w rozumieniu art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu
Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 47; dalej: TFUE).
Trybunał stwierdził, że wykładnię językową art. 3 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2000/78/WE potwierdzają cele tego aktu.
Zgodnie z nimi pojęcie „warunków dostępu do zatrudnienia lub pracy”, które definiuje zakres stosowania tej
dyrektywy, nie może być przedmiotem wykładni zawężającej. Na podstawie art. 1 dyrektywy 2000/78/WE oraz
zgodnie z tym, co wynika zarówno z jej tytułu i preambuły, jak i z jej treści i celu, dyrektywa ta zmierza do
wyznaczenia ogólnych ram dla walki z dyskryminacją między innymi ze względu na wiek w odniesieniu do
„zatrudnienia i pracy”, w celu urzeczywistnienia w państwach członkowskich zasady równego traktowania poprzez

zaoferowanie każdemu skutecznej ochrony przed dyskryminacją między innymi z tego powodu (wyrok C-507/18, pkt
36).
Rzecznik generalny stwierdził w pkt 37 opinii, że dyrektywa 2000/78/WE różni się od unijnych aktów prawa wtórnego,
opartych w szczególności na art. 153 ust. 2 TFUE, które dotyczą ochrony wyłącznie pracowników jako słabszej
strony stosunku pracy. Dyrektywa ta ma bowiem na celu wyeliminowanie, z uwagi na interes społeczny i publiczny,
wszelkich opartych na względach dyskryminacyjnych przeszkód w zakresie dostępu do środków utrzymania
i zdolności działania na rzecz społeczeństwa poprzez pracę, bez względu na to, w jakiej formie jest ona
świadczona. W konsekwencji, ponieważ piastowanie stanowiska przewodniczącego federacji H. stanowi rzeczywistą
i efektywną działalność zawodową, w szczególności w zakresie, w jakim mowa jest o działalności w pełnym wymiarze
czasu pracy, za którą wypłacane jest miesięczne wynagrodzenie, TSUE stwierdził, że kwestia, czy warunki dostępu
do takiego stanowiska są objęte zakresem stosowania dyrektywy 2000/78/WE, nie zależy od zakwalifikowania
takiego przewodniczącego jako pracownika.
Trybunał podkreślił, że dyrektywa 2000/78/WE nie wyłącza z zakresu swego stosowania warunków dostępu do
zatrudnienia lub pracy, w przypadku gdy dane stanowisko jest obsadzane w drodze wyborów (wyrok TSUE
z 25.4.2013 r., Asociația Accept, C-81/12, pkt 45,
). Ponadto z tej dyrektywy nie wynika, aby stanowiska
o charakterze politycznym były wyłączone z zakresu jej stosowania. Przeciwnie, zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. a)
dyrektywy 2000/78/WE ma ona zastosowanie zarówno do sektora prywatnego, jak i do sektora publicznego, oraz
„niezależnie od dziedziny działalności”.
W przedmiocie art. 3 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2000/78/WE
Artykuł 3 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2000/78/WE przewiduje, że dyrektywę tę stosuje się między innymi w odniesieniu do
działania w organizacji pracowników. Rzecznik generalny wskazał w pkt 52 opinii, że fakt zgłoszenia kandydatury
w wyborach na przewodniczącego organizacji pracowników stanowi, podobnie jak sprawowanie funkcji
przewodniczącego już po wyborze, formę „działania”, w przyjętym znaczeniu tego słowa w organizacji. Taka
wykładnia odpowiada celowi dyrektywy 2000/78/WE, który polega na ustanowieniu ogólnych ram dla walki
z dyskryminacją, między innymi ze względu na wiek, w dziedzinie zatrudnienia i pracy, w związku z czym pojęcia,
które w art. 3 dyrektywy 2000/78/WE uściślają zakres jej stosowania, nie mogą być przedmiotem wykładni
zawężającej.
Reasumując, TSUE orzekł, że art. 3 ust. 1 lit. a) i art. 3 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2000/78/WE należy interpretować
w ten sposób, że ustanowiona w statucie organizacji pracowników granica wieku uprawniająca do ubiegania
się o stanowisko przewodniczącego tej organizacji jest objęta zakresem stosowania tej dyrektywy.

Komentarz
W niniejszym wyroku Trybunał rozstrzygnął, czy zakaz dyskryminacji ze względu na wiek obejmuje również
postanowienia statutu organizacji pracowników. W tym zakresie w dotychczasowym orzecznictwie TSUE orzekł, że
uregulowania krajowe ustalające maksymalny wiek przy rekrutacji pracowników należy uznać za ustanawiające
warunki dostępu do zatrudnienia w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2000/78/WE - por. art. 4 ust. 2 ustawy
z 3.12.2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (t.j. Dz.U. z 2020
r. poz. 2156; dalej: WdrożPrzepUEU). Natomiast w niniejszym wyroku sporna była ocena dostępu do kandydowania
na stanowisko przewodniczącego organizacji pracowników. Z niniejszego wyroku wynika szczególnie szeroki zakres
przedmiotowy dyrektywy 2000/78/WE. Trybunał uznał bowiem, że zestawiając pojęcia „zatrudnienia”, „pracy na
własny rachunek” i „pracy” unijny prawodawca chciał objąć wszystkie normy, które określają warunki dostępu do
jakiejkolwiek działalności zawodowej, niezależnie od jej charakteru i cech. Tym samym, opierając się na wykładni
językowej, celowościowej oraz systemowej TSUE uznał, że „warunki dostępu” w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a)
dyrektywy 2000/78/WE do stanowiska przewodniczącego organizacji pracowników są objęte zakresem stosowania
tej dyrektywy.
W uzasadnianiu niniejszego wyroku TSUE dokonał również wykładni art. 3 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2000/78/WE (por.
art. 4 ust. 3 WdrożPrzepUEU). TSUE trafnie przyjmuje, że działanie w charakterze przewodniczącego organizacji
pracowników, takie jak to rozpatrywane w postępowaniu głównym, objęte jest zakresem stosowania tego przepisu.

Wyrok TSUE z 2.6.2022 r., HK przeciwko Danmark i HK/Privat, C-587/20,

TSUE uznał, że warunki dostępu do stanowiska przewodniczącego organizacji pracowników, w tym granica wieku, są objęte zakresem dyrektywy 2000/78/WE. Wyrok ten stanowi istotne rozstrzygnięcie dotyczące zakazu dyskryminacji ze względu na wiek również w kontekście postanowień statutu organizacji pracowników.