Zmiany w prowadzeniu strajku pracowniczego

Projekt nowej ustawy o sporach zbiorowych pracy (UD408) przewiduje istotne zmiany w prowadzeniu strajku pracowniczego, w tym dotyczące przeprowadzania referendum strajkowego. Zmiany te mają na celu uregulowanie procedur i zwiększenie przejrzystości całego procesu. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przedstawiło projekt, który wprowadza także kontrolę legalności referendum strajkowego oraz wydłużenie terminu na ogłoszenie strajku.

Tematyka: nowa ustawa, strajk pracowniczy, referendum strajkowe, kontrola legalności, wydłużenie terminu, demokratyczność, wykaz stanowisk pracy, rezygnacja ze strajku solidarnościowego

Projekt nowej ustawy o sporach zbiorowych pracy (UD408) zakłada wprowadzenie szeregu zmian
w prowadzeniu strajku, m.in. w przeprowadzaniu referendum strajkowego.
Prawo do strajku jest prawem konstytucyjnym. Zgodnie z art. 59 ust. 3 Konstytucji RP związkom zawodowym
przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych
w ustawie. Ustawa z 23.5.1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 123; dalej:
SporyZbiorU), która określa zasady prowadzenia strajku, zostanie zastąpiona nowym aktem prawnym. Ministerstwo
Rodziny i Polityki Społecznej przedstawiło projekt nowej ustawy o sporach zbiorowych pracy (UD408). Znajdują się
w nim przepisy dotyczące m.in. możliwości badania legalności strajku oraz wydłużenia terminu na ogłoszenie strajku.
Nowe zasady przeprowadzania referendum strajkowego
Projekt wprowadza zmiany dotyczące przeprowadzania referendum strajkowego. Przepisy SporyZbiorU nie regulują
kwestii związanych z przeprowadzeniem i dokumentowaniem referendum strajkowego. Istnieją też wątpliwości co do
terminu przeprowadzenia takiego referendum. Często organizacje związkowe, aby wywrzeć presję na pracodawcy,
przeprowadzały referendum w trakcie prowadzonych mediacji. Narusza to jednak polubowny charakter postępowania
mediacyjnego. Ponadto związki zawodowe przeprowadzały niekiedy referendum tylko wśród swoich członków,
a część zatrudnionych nie zabierała głosu w tej kwestii. Obecnie pracodawcy nie mogą żądać wprost zweryfikowania
przez sąd wyniku i sposobu przeprowadzenia referendum. W związku z tym konieczna stała się zmiana przepisów
dotyczących przeprowadzania referendum strajkowego. W projekcie przyjęto metodę precyzyjnego określenia zasad
przeprowadzania referendum oraz trybu weryfikacji jego wyników.
Zgodnie z art. 24 projektowanej ustawy strajk zakładowy będzie ogłaszać zakładowa organizacja związkowa po
uzyskaniu zgody większości osób wykonujących pracę zarobkową w zakładzie pracy, jeżeli w głosowaniu wzięło
udział co najmniej 50% osób wykonujących pracę zarobkową w zakładzie pracy. Zaś w przypadku strajku
ponadzakładowego będzie on ogłaszany przez organ związku zawodowego wskazany w statucie po uzyskaniu zgody
większości osób wykonujących pracę zarobkową w poszczególnych zakładach pracy, które mają być objęte
strajkiem, jeżeli w głosowaniu w każdym z tych zakładów wzięło udział co najmniej 50% osób wykonujących pracę
zarobkową. Organizacja związkowa będzie również zobowiązana informować pracodawcę w formie pisemnej,
elektronicznej i dokumentowej o przyjętych zasadach przeprowadzenia referendum, jednocześnie ustalając próg 50%
osób wykonujących pracę zarobkową na podstawie informacji przekazanej jej przez pracodawcę. Na pracodawcy
będzie natomiast spoczywać obowiązek przekazania organizacji związkowej na jej pisemny wniosek informacji
o liczbie osób wykonujących pracę zarobkową w zakładzie pracy oraz umożliwienia przeprowadzenia głosowania. Ma
to na celu zwiększenie przejrzystości przeprowadzonego referendum.
Kontrola legalności referendum strajkowego
Projekt przewiduje wprowadzenie sądowej kontroli legalności referendum strajkowego. Obecnie przepisy
SporyZbiorU nie przewidują możliwości kontroli legalności przeprowadzenia głosowania w sprawie ogłoszenia
strajku, czyli tzw. referendum strajkowego.
Dokumentacja związana z organizacją i przeprowadzeniem głosowania będzie przechowywana przez organizatorów
strajku przez okres 12 miesięcy. Dokumentacja ta będzie udostępniana w przypadku kontroli Państwowej Inspekcji
Pracy lub kontroli sądowej. Do nowych zadań Państwowej Inspekcji Pracy dojdzie kontrola dokumentacji związanej
z przeprowadzeniem głosowania w sprawie ogłoszenia strajku.
Nowością przewidzianą w projekcie będzie możliwość wystąpienia z wnioskiem o zbadanie zgodności z prawem
referendum strajkowego. Z takim wnioskiem będzie mogła wystąpić zarówno organizacja związkowa, jak
i pracodawca. Co ważne do czasu uprawomocnienia się postanowienia sądu strajk nie będzie mógł się rozpocząć.
Wniosek o zbadanie zgodności z prawem głosowania w sprawie ogłoszenia strajku podlegać będzie rozpoznaniu
w trybie przepisów KPC o postępowaniu nieprocesowym. Sąd będzie rozpoznawał wniosek w terminie 14 dni od dnia
jego złożenia. Postanowienie kończące postępowanie w sprawie wraz z uzasadnieniem sąd będzie niezwłocznie
doręczać wnioskodawcy i uczestnikom postępowania.
Wydłużenie terminu na ogłoszenie strajku
W projekcie zaproponowano wydłużenie terminu ogłoszenia strajku, który jest zapowiadany w zgłoszeniu sporu.
Organizacja związkowa występująca z żądaniami może w zgłoszeniu uprzedzić, że w razie nieuwzględnienia
zgłoszonych żądań zostanie ogłoszony strajk. Zgodnie z art. 6 ust. 3 projektu ustawy dzień ogłoszenia strajku nie
będzie mógł przypadać przed upływem 21 dni od dnia zgłoszenia żądań. Oznacza to wydłużenie terminu na

ogłoszenie strajku z 14 do 21 dni. Ma to na celu zwiększenie czasu na prowadzenie rokowań, co zwiększa szansę na
dojście do porozumienia. Samo ogłoszenie strajku powinno nastąpić co najmniej na 7 dni przed jego rozpoczęciem.
Strajk tylko na określonych stanowiskach
Strajk polega na zbiorowym powstrzymywaniu się osób wykonujących pracę zarobkową od wykonywania pracy
w celu rozwiązania sporu. Zgodnie z art. 19 ust. 1 SporyZbiorU niedopuszczalne jest zaprzestanie pracy w wyniku
akcji strajkowych na stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża życiu
i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa. Przy czym SporyZbiorU nie precyzuje, o jakie dokładnie
stanowiska chodzi. Powoduje to szereg wątpliwości i nadużyć ze strony pracodawców, co w konsekwencji prowadzi
do ograniczania prawa do strajku. Projekt zakłada, aby pracodawca, w uzgodnieniu z działającymi u niego
organizacjami związkowymi, określał wykaz stanowisk pracy, na których niedopuszczalne jest zaprzestanie
wykonywania pracy w wyniku strajku (art. 23 ust. 2 projektu ustawy). Jest to słuszne rozwiązania ze względu na
różnorodność zakładów pracy. Nie ma bowiem możliwości enumeratywnego określenia wykazu stanowisk pracy
w ustawie. Pracodawca będzie określał wykaz w uzgodnieniu z działającymi u niego organizacjami związkowymi,
z zastrzeżeniem, że będzie on uzgadniany z m.in. wszystkimi reprezentatywnymi organizacjami związkowymi; nie
tylko tymi, z których każda zrzesza co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy - zgodnie z art. 30 ust.
6 i 7 ustawy z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 854; dalej: ZwZawU).
Rezygnacja ze strajku solidarnościowego
W myśl art. 22 SporyZbiorU w obronie praw i interesów pracowników, którzy nie mają prawa do strajku, związek
zawodowy działający w innym zakładzie pracy może zorganizować strajk solidarnościowy na czas nie dłuższy niż
połowa dnia roboczego. Projekt zakłada rezygnację z możliwości organizowania tego rodzaju strajku. Jak wskazano
w uzasadnieniu do projektu, instytucja ta była często nadużywana przez związki zawodowe i wykorzystywana
niezgodnie z jej celem.

Projekt ustawy przewiduje również konieczność uzyskania zgody większości pracowników na ogłoszenie strajku zarówno zakładowego, jak i ponadzakładowego, co ma na celu zwiększenie demokratyczności procesu. Dodatkowo, planowane są zmiany dotyczące wykazu stanowisk pracy, na których niedopuszczalne jest zaniechanie pracy w wyniku strajku, oraz rezygnacja z organizowania strajku solidarnościowego.