Zatrudnienie pracownicze jedynego wspólnika spółki z o.o.

W wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga zaprezentowano pogląd, że przepisy nie zakazują zatrudniania pracowniczego wspólników spółek kapitałowych, w tym jedynego wspólnika spółki z o.o. Publikacja analizuje kwestię podporządkowania pracowniczego, zasadności objęcia ubezpieczeniem społecznym oraz charakteru stosunku pracy w kontekście jednoosobowej spółki z o.o.

Tematyka: zatrudnienie pracownicze, wspólnik spółki z o.o., podporządkowanie pracownicze, ubezpieczenia społeczne, stosunek pracy, jednoosobowa spółka z o.o., wyrok sądu, Sąd Okręgowy Warszawa-Praga

W wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie - VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z 9.9.2022 r. zaprezentowano pogląd, iż przepisy nie zakazują zatrudniania pracowniczego wspólników
spółek kapitałowych w tych spółkach. Brak takiego zakazu także w odniesieniu do jedynego wspólnika spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością.
Stan faktyczny
K. Z. (dalej: Odwołująca) została zgłoszona 1.12.2018 r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych
i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek BIURO (...) Sp.
z o.o. (dalej: Spółka) z uwagi na podpisanie umowy o pracę ze Spółką, w ramach której świadczyła pracę księgowej
(1/8 etatu). W okresie 16.9.2014 r.-15.10.2018 r. została zgłoszona do ww. ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia na
podstawie umowy o pracę przez innego płatnika składek, a podstawy wymiaru ww. składek z tego stosunku pracy
były wyższe od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym okresie. Uchwałą z 5.1.2018
r. została powołana na stanowisko Członka Zarządu Spółki, zaś od 31.1.2018 r. do 3.10.2021 r. była jedynym
udziałowcem Spółki, natomiast od 12.2.2021 r. jako wspólnik Spółki posiada 90% udziałów.
W związku z dokonanym przez Spółkę zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych
(...) Oddział w W. (dalej: ZUS) powziął wątpliwość co do jego zasadności i wszczął postępowanie. W decyzji
z 2.12.2021 r. ZUS stwierdził, że Odwołująca:
• nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik
Spółki od 1.12.2018 r.;
• podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu jako wspólnik Spółki od 16.10.2018
r. do 3.12.2021 r. z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społecznie nie niższą niż 60% prognozowanego
przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru
składek.
Decyzją z 29.12.2021 r. zmieniono ww. rozstrzygnięcie poprzez skrócenie wskazanego okresu do 11.2.2021 r.
Istota sporu
W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie (dalej: SO) wskazał, że kluczowym
zagadnieniem w sprawie była możliwość objęcia Odwołującej, posiadającej w Spółce 100% udziałów,
obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi, wypadkowym i chorobowym, w związku z zawarciem
umowy o pracę ze Spółką.
Stosunek pracy
Zdaniem SO rozważania w tym zakresie należy rozpocząć od podkreślenia, że dla objęcia pracowniczym
ubezpieczeniem społecznym zasadnicze znaczenie ma to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy,
a o tym, czy taki stosunek strony łączył i czy stanowi on tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne
zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie
świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy,
wynikających z art. 22 § 1 ustawy z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510, dalej: KP) (wyrok SN
z 17.3.2016 r. III UK 83/15,
).
Jednoosobowa spółka z o.o. a zatrudnienie pracownicze
Następnie SO podkreślił, że szczególna sytuacja zachodzi w przypadku jednoosobowej spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością, która jest szczególną formą prowadzenia działalności gospodarczej na „własny” rachunek.
Dlatego w orzecznictwie wskazywano, że nie tylko brak podporządkowania pracowniczego w rozumieniu art. 22 § 1
KP przemawia przeciwko przyjęciu pracowniczego stosunku zatrudnienia. Istnieje bowiem zasadnicza sprzeczność
pomiędzy właścicielskim a pracowniczym statusem wspólnika, jaka pojawia się w takim przypadku. Wynika to z tego,
że koncepcja stosunku pracy opiera się na teorii, według której podstawą ustroju pracy jest wymiana świadczeń
między dwoma kontrahentami: właścicielem środków produkcji (podmiotem zatrudniającym) a pracownikiem (wyrok
SN z 1.6.2010 r. II UK 34/10,
). W świetle cech stosunku pracy, jedyny (lub niemal jedyny) wspólnik spółki
z o.o. co do zasady nie może pozostawać z tą spółką w stosunku pracy, gdyż w takim przypadku status
wykonawcy pracy (pracownika) zostaje „wchłonięty" przez status właściciela kapitału (pracodawcy). Jedyny czy
niemal jedyny wspólnik w takiej sytuacji wykonuje czynności (nawet typowo pracownicze) na rzecz samego

siebie (we własnym interesie) i na swoje własne ryzyko produkcyjne, gospodarcze i socjalne. Jedyny wspólnik
jest od pracodawcy (spółki z o.o.) niezależny ekonomicznie, gdyż - skoro do przesunięcia majątkowego dochodzi
w ramach majątku samego wspólnika - nie zachodzi przesłanka odpłatności pracy, a nadto to on sam dyktuje sposób
działania jako zgromadzenie wspólników (wyrok SN z 11.9.2013 r., II UK 36/13,
). Z tych względów
dotychczas SN uznawał, że wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu
prowadzenia działalności pozarolniczej, a nie w ramach tytułu pracowniczego, ponieważ niespełniona jest
przesłanka podporządkowania pracowniczego oraz w istocie niespełniona jest przesłanka odpłatności pracy.
Zarazem jednak w orzecznictwie SN akcentowano, że decydujące znaczenie dla oceny charakteru stosunku
prawnego łączącego spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z jej jedynym wspólnikiem, wykonującym
w ramach zatrudnienia czynności na rzecz tej spółki, ma treść tego stosunku i warunki jego realizacji (wyrok
SN z 1.6.2010 r., II UK 34/10,
). W ramach tych warunków istotne jest ustalenie zapotrzebowania na „pracę"
dla spółki (wyrok SN z 9.6.2010 r., II UK 33/10,
).
Stosunek pracy ze spółką z o.o.
W tym kontekście SO zwrócił uwagę, że z art. 9 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009, dalej: SysUbSpołU) wynika, że osoby wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 1 SysUbSpołU
(pracownicy), spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnymi
rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu ubezpieczenia wynikającego ze stosunku
pracy. Wolą ustawodawcy pracowniczy tytuł ubezpieczenia wyprzedza zatem tytuł ubezpieczenia wynikający
z prowadzenia działalności pozarolniczej.
Jedyny wspólnik sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym na podstawie tytułu wynikającego
z art. 8 ust. 6 pkt 4 SysUbSpołU, z którego wynika, że samo posiadanie statusu wspólnika jednoosobowej spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością decyduje o podleganiu przez niego ubezpieczeniom społecznym z tytułu
prowadzenia działalności pozarolniczej (art. 6 ust. 1 pkt 5 SysUbSpołU). Jednocześnie p rzepisy nie zakazują
zatrudniania pracowniczego wspólników spółek kapitałowych w tych spółkach. Brak takiego zakazu także
w odniesieniu do jedynego wspólnika sp. z o.o. (wyrok SN z 4.8.2005 r. II UK 320/04,
). To nie pozwala - na
podstawie art. 8 ust. 6 pkt 4 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 5 SysUbSpołU, uznać za niedopuszczalne zatrudnienie
pracownicze jedynego wspólnika sp. z o.o. w tej spółce.
SN w wyroku z 13.9.2016 r., III UK 226/15,
) podkreślił, że aby zatrudnienie jedynego spółki z o.o. w tej spółce
zostało uznane za zatrudnienie pracownicze, konieczne są ustalenia faktyczne potwierdzające, w oparciu o analizę
treści stosunku prawnego łączącego takiego „pracownika" ze spółką oraz rzeczywiste zasady jego wykonywania, że
stosunek ten spełnia przesłanki stosunku pracy, tj. jeżeli:
1. zatrudnienie takie ma miejsce na stanowisku specjalistycznym, związanym z prowadzoną przez spółkę
działalnością;
2. ustalenia potwierdzają zapotrzebowanie na pracę wspólnika dla spółki na takim stanowisku;
3. jedyny wspólnik nie angażuje się w bieżącą działalność zarządczą spółki;
4. jedyny wspólnik podlega faktycznie przy wykonywaniu pracy na rzecz spółki poleceniom osób zarządzających
spółką lub kierujących jej poszczególnymi działami.
Rozstrzygnięcie SO
W ocenie SO, w stosunku prawnym łączącym Odwołującą ze Spółką, brak było elementu podporządkowania
pracowniczego, a tym samym nie można przyjąć, aby spełniał on wszystkie przesłanki z art. 22 KP. W konsekwencji
zawarta przez Odwołującą umowa o pracę nie może wywoływać skutków prawnych odnoszących się do jej
ubezpieczenia pracowniczego. Co prawda, Odwołująca, oprócz zadań związanych z zarządzaniem Spółką,
wykonywała czynności typowo pracownicze, brak było jednak podmiotu, pod którego kierownictwem by pozostawała.
Wykonywane przez nią czynności wiązały się z ryzykiem, które sama ponosiła, do 12.2.2021 r. jako jedyny
udziałowiec Spółki. Podleganie ubezpieczeniom społecznym jako pracownika jest możliwe dopiero od 12.2.2021 r.
SO uznał rozstrzygnięcie ZUS z 29.12.2021 r. za słuszne i oddalił odwołanie.

Komentarz
Mając na uwadze stan faktyczny zaistniały w rozpatrywanej sprawie SO wypowiedział się na temat prawnej
możliwości zatrudnienia pracowniczego jedynego wspólnika spółki kapitałowej (tu: spółki z o.o.) i objęcia go
obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi, wypadkowym i chorobowy z tytułu umowy o pracę.
Uwzględniając dotychczas prezentowane poglądy tak orzecznictwa, jak i doktryny SO wskazał, że nie ma prawnego
zakazu takiego zatrudnienia. Niemniej jednak by do niego doszło niezbędne jest spełnienie przesłanek stosunku
pracy, o których mowa w art. 22 KP. Taka sytuacja nie zaistniała w rozpatrywanej sprawie, w której zabrakło
podporządkowania pracowniczego.

Wyrok SO Warszawa-Praga w Warszawie z 9.9.2022 r., VII U 56/22,

W wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga z 9.9.2022 r. podjęto decyzję, że zatrudnienie pracownicze jedynego wspólnika spółki z o.o. nie miało cech podporządkowania pracowniczego, co skutkowało odrzuceniem wniosku o objęcie go obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi. Umowa o pracę nie wywołała skutków prawnych związanych z ubezpieczeniem pracowniczym.