Zmiany w Karcie Nauczyciela po wdrożeniu unijnych przepisów

Nauczyciele uzyskają nowe uprawnienia pracownicze, w tym prawo do zwolnienia z powodu siły wyższej oraz urlopu opiekuńczego, co umożliwi im łączenie pracy z obowiązkami rodzinymi. Zmiany w Karcie Nauczyciela wynikają z konieczności wdrożenia unijnych dyrektyw dotyczących warunków pracy w Unii Europejskiej. Projekt ustawy UC118 zakłada dodanie nowych artykułów do Karty Nauczyciela, dając nauczycielom możliwość korzystania z nowych uprawnień.

Tematyka: nauczyciele, Karta Nauczyciela, unijne przepisy, dyrektywy europejskie, uprawnienia pracownicze, zwolnienie z powodu siły wyższej, urlop opiekuńczy

Nauczyciele uzyskają nowe uprawnienia pracownicze. Prawo do zwolnienia z powodu siły wyższej oraz
urlopu opiekuńczego ma umożliwić im łączenie pracy z realizacją zadań rodzinnych.
Zmiany w Karcie Nauczyciela – nowe uprawnienia
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz
niektórych innych ustaw (UC118). W związku z tym ustawę z 26.1.1982 – Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
1762; dalej: KartaNauczU) czekają zmiany. Wynika to z obowiązku wdrożenia do ustawodawstwa krajowego
dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z 20.6.2019 r. w sprawie przejrzystych
i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 186, s. 105) oraz dyrektywy
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20.6.2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym
a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 188, str.
79). Nowe przepisy miały wejść w życie w sierpniu 2022 r., jednak najprawdopodobniej nauczyciele skorzystają
z uprawnień dopiero w 2023 r.
Zgodnie z projektem w KartaNauczU po art. 68 dodane zostaną art. 68a i art. 68b. Na ich podstawie nauczyciele
zyskają prawo do:
• zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej oraz
• urlopu opiekuńczego.
Zwolnienie z powodu siły wyższej
Nauczyciele nabędą prawo do zwolnienia z powodu siły wyższej w związku z implementacją dyrektywy
2019/1158/UE. W myśl art. 7 dyrektywy 2019/1158/UE państwa członkowskie mają wprowadzić niezbędne środki
w celu zapewnienia każdemu pracownikowi prawa do czasu wolnego od pracy z powodu działania siły wyższej
w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa
obecność pracownika.
Projekt przewiduje, że nauczyciele będę mieć prawo do zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej
w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna będzie natychmiastowa
obecność pracownika. Wymiar takiego zwolnienia to 2 dni w roku kalendarzowym. Rozwiązanie takie stanowi wyjątek
od sposobu wykorzystania zwolnienia z powodu siły wyższej. Zgodnie z art. 1481 ustawy z 26.6.1974 r. Kodeks pracy
(t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; dalej: KP), który zostanie dodany do KP, pracownikowi przysługiwać będzie w ciągu
roku kalendarzowego zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej w wymiarze 2 dni albo 16 godzin.
O sposobie wykorzystania zwolnienia w danym roku kalendarzowym pracownik będzie decydował w pierwszym
wniosku o udzielenie takiego zwolnienia, złożonym w danym roku kalendarzowym, co oznacza, że pracownicy
zatrudnieni na podstawie KP będą mogli decydować, czy chcą wykorzystywać zwolnienie w wymiarze godzinowym,
czy w wymiarze dni. Natomiast nauczycielom przysługiwać będzie zwolnienie wyłącznie w wymiarze 2 dni bez
możliwości wykorzystania go w wymiarze godzinowym. Wynika to z faktu, iż zgodnie z KartaNauczU rejestracji
i rozliczeniu podlegają wyłącznie godziny tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć (tzw. pensum) nauczyciela.
Natomiast w ramach tygodniowego czasu pracy (do 40 godzin) nauczyciel ma obowiązek realizacji innych zadań, np.
doskonalenia się i przygotowania do zajęć. W celu uniknięcia negatywnych skutków dla realizowanego przez
nauczyciela procesu dydaktyczno-wychowawczego, jak wskazano w uzasadnieniu do projektu, zaproponowano
odrębne uregulowanie dla nauczycieli kwestii zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej oraz w pilnych
sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem. Takie samo rozwiązanie funkcjonuje w przypadku
wykorzystywania przez nauczycieli opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 14.
Dyrektor szkoły będzie miał obowiązek udzielić zwolnienia z powodu siły wyższej na żądanie zgłoszone przez
nauczyciela we wniosku złożonym w postaci papierowej lub elektronicznej, najpóźniej w dniu korzystania z tego
zwolnienia.
Nauczyciele zachowają prawo do połowy wynagrodzenia w czasie wykorzystywania zwolnienia z powodu działania
siły wyższej. Na wynagrodzenie takie składać się będzie przede wszystkim wynagrodzenie zasadnicze oraz m.in.
dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny, za warunki pracy, a także wynagrodzenie za godziny
ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw.
Prawo do urlopu opiekuńczego

Dyrektywa 2019/1158/UE przewiduje, że w celu zapewnienia mężczyznom i kobietom pełniącym obowiązki
opiekuńcze większej możliwości pozostania na rynku pracy każdy pracownik powinien mieć prawo do urlopu
opiekuńczego wynoszącego pięć dni roboczych w roku. Państwa członkowskie będą mogły zdecydować, że taki
urlop będzie mógł być wykorzystywany w częściach obejmujących od jednego do kilku dni roboczych na konkretny
przypadek, ponadto będą mogły rozszerzyć prawo do urlopu opiekuńczego na opiekę nad innymi krewnymi, takimi
jak dziadkowie i rodzeństwo. To właśnie wdrożenie dyrektywy 2019/1158/UE spowoduje, że nauczyciele uzyskają
prawo do urlopu opiekuńczego. Urlop taki będzie przysługiwał w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym w celu
zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym
gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów
medycznych. Za członka rodziny uważać się będzie syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.
Urlopu opiekuńczego udzielać się będzie w dni pracy nauczyciela. Pracodawca będzie udzielał urlopu opiekuńczego
na wniosek nauczyciela, złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed
rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. We wniosku nauczyciel będzie musiał wskazać:
• imię i nazwisko osoby, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów
medycznych;
• przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika;
• w przypadku członka rodziny ‒ stopień pokrewieństwa z pracownikiem;
• w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny ‒ adres zamieszkania tej osoby.
W odróżnieniu od zwolnienia z powodu działania siły wyższej urlop opiekuńczy będzie zwolnieniem bezpłatnym, za
które nie będzie przysługiwać nauczycielowi wynagrodzenie.

Zmiany w Karcie Nauczyciela po wdrożeniu unijnych przepisów wprowadzą nauczycielom nowe możliwości, takie jak zwolnienie z pracy z powodu siły wyższej oraz urlop opiekuńczy. Ustawowe zmiany mają na celu zapewnienie lepszej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym nauczycieli.