Pozorny charakter umowy o pracę

Pozorność umowy o pracę nie jest determinowana przez nagłe zachorowanie pracownika po nawiązaniu stosunku pracy, lecz przez faktyczne niewykonywanie pracy. W niniejszej sprawie SO uznał, że umowa o pracę zawarta między Spółką a Skarżącą nie była pozorna, gdyż Skarżąca faktycznie wykonywała obowiązki zgodnie z umową, co potwierdziły dokumenty i świadectwa.

Tematyka: umowa o pracę, pozorność umowy, ZUS, ubezpieczenia społeczne, faktyczne wykonywanie pracy

Pozorność umowy o pracę nie jest determinowana przez nagłe zachorowanie pracownika po nawiązaniu stosunku pracy, lecz przez faktyczne niewykonywanie pracy. W niniejszej sprawie SO uznał, że umowa o pracę zawarta między Spółką a Skarżącą nie była pozorna, gdyż Skarżąca faktycznie wykonywała obowiązki zgodnie z umową, co potwierdziły dokumenty i świadectwa.

O pozorności umowy o pracę nie decyduje fakt powstania niezdolności do pracy na krótko po nawiązaniu
stosunku pracy, a dla rozstrzygnięcia o takim charakterze umowy o pracę znaczenie ma jedynie faktyczne
niewykonywanie pracy.
Stan faktyczny
Grupa (...) sp. z o.o. z siedzibą w S. (dalej: Spółka) zawarła z A.G. (dalej: Skarżąca) umowę o pracę od 1.9.2021 r.
na czas nieokreślony na stanowisku pracownika produkcji w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem
w wysokości 2800 zł brutto miesięcznie, zaś 15.9.2021 r. zgłosiła ją do ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych,
chorobowego i wypadkowego. Do zakresu obowiązków Skarżącej należało: sortowanie, pakowanie oraz ważenie
warzyw i owoców, wykonywanie pracy przy maszynie flow pack i maszynie etykietującej zbiór oraz na pakowniach,
sortowniach i magazynie, a także układanie skrzynek i kartonów na paletach. Wynagrodzenie było wypłacane
w gotówce. 24.10.2021 r. Skarżąca zachorowała na zapalenie otrzewnej, w wyniku którego doszło do pęknięcia
wrzodu na żołądku. W szpitalu przebywała 8 dni, a na zwolnieniu lekarskim do 25.1.2022 r.
Stanowisko ZUS
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. (dalej: ZUS) 23.11.2021 r. zawiadomił Skarżącą oraz Spółkę
o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń
społecznych i podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.
W decyzji ZUS stwierdził, że Skarżąca jako pracownik Spółki, nie podlega obowiązkowo przedmiotowym
ubezpieczeniom od 1.9.2021 r. z uwagi na:
• brak dowodów na świadczenie pracy przez Skarżącą,
• zgłoszenie do ubezpieczeń na krótko przed powstaniem niezdolności do pracy i
• wystąpienie z roszczeniem o wypłatę zasiłku chorobowego oraz złożenie dokumentów po obowiązującym terminie,
co łącznie wskazuje na dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych wyłącznie w celu uzyskania prawa do
wypłaty świadczeń, a nie faktycznego wykonywania zatrudnienia.
Istota sporu
Przedmiot sporu w niniejszym postępowaniu dotyczył rozważenia, czy Skarżąca powinna podlegać obowiązkowo
ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik Spółki od 1.9.2021 r.
Stan prawny
SO rozpoczął od wskazania, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz.1009, dalej: SysUbSpołU) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem
prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 SysUbSpołU następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego
ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy,
rozstrzygają przepisy prawa pracy. W myśl definicji zawartej w art. 2 ustawy z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U.
z 2022 r. poz. 1510, dalej: KP) pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę.
Zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze
zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 KP – uzewnętrznienie woli
umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach
podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za
wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści
stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba
ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia
uzyskanego za pracę.
Pozorność umowy o pracę
W tym kontekście SO wskazał, że dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia Skarżącej
ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie
miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy
i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 KP. ZUS wskazywał, że brak jest



dowodów potwierdzających faktyczne świadczenie pracy przez Skarżącą, a umowa o pracę została zawarta dla
pozoru. W myśl art. 83 § 1 ustawy z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360, dalej: KC), nieważne
jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla
ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Pozorność
umowy o pracę zachodzi wówczas, gdy strony formalnie łączą się więzią pracowniczą, jednak od samego
początku nie mają one zamiaru jej realizować albo gdy deklarują, że łączy je umowa o pracę, a faktycznie
realizują inny wzorzec umowny, np. umowę zlecenia. Reasumując, znaczenie ma faktyczne niewykonywanie
pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi.
W rezultacie oczywiste jest, że realizowanie innej pracy niż umówiona oraz wypłacanie wynagrodzenia według
umowy, a nie odpowiadające pracy wykonanej nie świadczą o pozorności umowy o pracę. Pozorność w rozumieniu
art. 83 § 1 KC inaczej można określić jako maskaradę. Strony już na etapie umawiania się wiedzą i godzą się, że nie
będą realizować umowy o pracę, a mimo to deklarują przez zawarcie stosunku pracy i głoszą na zewnątrz, że
występują jako pracownik i pracodawca. W przypadku różnic między rodzajem pracy umówionej i realizowanej
maskarada tego rodzaju nie występuje. Strony realizując model pracowniczy mogą zmieniać przedmiot postanowień
umownych – również co do rodzaju pracy i wynagrodzenia, a zamiany te nie zmieniają oceny, że dochodzi do
realizacji zobowiązania według wzorca z art. 22 § 1 KP (postanowienie SN z 21.1.2021 r., II PSK 23/21, 
).
Stosunek pracy i jego cechy
Zdaniem SO, w rozważanym przypadku nie zaszły okoliczności wskazujące na zawarcie umowy o pracę dla pozoru,
wystąpiły bowiem wszystkie elementy konieczne dla zaistnienia pomiędzy stronami stosunku pracy.
W pierwszej kolejności SO wskazał, że materiał dowodowy (zeznania świadka, Skarżącej i Spółki, a także zawarcie
umowy o pracę, przejście przez Skarżącą wstępnych badań lekarskich, szkolenia w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy, instruktażu ogólnego i stanowiskowego oraz figurowanie na listach płac) potwierdza wykonywanie
pracy przez Skarżącą. W ocenie SO, dla objęcia pracownika ubezpieczeniami społecznymi niebagatelne znaczenie
ma ustalenie, czy faktycznie wykonywał on obowiązki pracownicze za wynagrodzeniem oraz pod nadzorem
pracodawcy. Tak było w rozpatrywanej sprawie.
W zakresie wynagrodzenia pobieranego przez Skarżącą decydujące znaczenie miały dokumenty przedstawione
przez Spółkę, z których wynika, że Skarżąca otrzymywała od Spółki należne wynagrodzenie, co zostało
potwierdzone dowodami w postaci listy płac. Ponadto strony wskazały, że wynagrodzenie płacone było gotówką,
ponieważ Skarżąca wówczas była w trakcie rozwodu. Jednocześnie Spółka opłacała w imieniu i na rzecz Skarżącej
składki na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy, czego ZUS nie zakwestionował.
Wreszcie SO podkreślił, że o pozorności umowy o pracę nie decyduje fakt powstania niezdolności do pracy na
krótko po nawiązaniu stosunku pracy. W wyniku zaognienia nieujawnionej choroby u Skarżącej rozpoznano
zapalenie otrzewnej, co też było wydarzeniem nagłym. Skarżąca nie leczyła choroby wrzodowej i w dniu nawiązania
stosunku pracy nie zdawała sobie sprawy ze złego stanu zdrowia.
Na marginesie SO wskazał, że ZUS podnosił również, że Spółka zgłosiła Skarżącą z tytułu nawiązanego stosunku
pracy do ubezpieczeń społecznych z naruszeniem 7-dniowego terminu. Fakt ten (zgłoszenia pracownika do
ubezpieczeń społecznych z przekroczeniem terminu) jest naruszeniem obowiązków płatnika składek stanowiącym
wykroczenie przeciwko przepisom ustawy. W konsekwencji płatnik ponosi z tego tytułu odpowiedzialność. Natomiast
fakt ten w żadnej mierze nie wpływa negatywnie na podleganie z mocy prawa ubezpieczeniom społecznym przez
pracownika przy ustaleniu, że podjął oni wykonywał pracę na rzecz swojego pracodawcy (wyrok SA w Łodzi
z 10.5.2016 r., III AUa 1467/15, 
).
Rozstrzygnięcie SO
Mając na uwadze powyższe, SO zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż Skarżąca jako pracownik
Spółki podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu od
1.9.2021 r.

Komentarz
Na tle zaistniałego stanu faktycznego przedstawiono stanowisko w kwestii pozorności umowy o pracę w kontekście
objęcia ubezpieczeniami społecznymi i uzyskania uprawnienia do świadczeń z tego tytułu. SO wskazał, że
z pozornością umowy o pracę mamy do czynienia jedynie wówczas, gdy:
• jej strony formalnie łączą się więzią pracowniczą, jednak od samego początku nie mają zamiaru jej realizować albo
• gdy deklarują, że łączy je umowa o pracę, a faktycznie realizują inny wzorzec umowny, np. umowę zlecenia.
Tym samym - dla rozstrzygnięcia o takim (pozornym) charakterze umowy o pracę znaczenie ma faktyczne
(nie)wykonywanie pracy, nie zaś powstanie niezdolności do pracy na krótko po nawiązaniu stosunku pracy. Dlatego




też w przedmiotowej sprawie nie zaistniała pozorność stosunku pracy, a Skarżącej przysługiwały świadczenia
z ubezpieczeń społecznych.

Wyrok SO Warszawa-Praga w Warszawie - VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 24.8.2022 r., VII
U 323/22, 
.







SO stwierdził, że Skarżąca podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, gdyż faktycznie wykonywała prace określone w umowie o pracę. Decyzja ZUS, że Skarżąca nie podlega ubezpieczeniom, została zmieniona. Istotne było faktyczne wykonywanie pracy i otrzymywanie wynagrodzenia zgodnie z umową.