Upadłość pracodawcy a wierzytelności ze stosunku pracy

Upadłość pracodawcy może wpłynąć na dochodzenie wierzytelności ze stosunku pracy w ramach postępowania upadłościowego. Artykuł omawia sytuację, w której wierzytelności pracownicze zostały zatwierdzone przez Syndyka i wpisane na listę wierzytelności, co skutkuje ich ochroną prawną i zaspokojeniem w trakcie postępowania upadłościowego.

Tematyka: upadłość pracodawcy, wierzytelności ze stosunku pracy, postępowanie upadłościowe, Syndyk, lista wierzytelności, umorzenie postępowania

Z dniem ogłoszenia upadłości likwidacyjnej wyłącznym trybem dochodzenia wierzytelności upadłościowych,
w tym także należności ze stosunku pracy, staje się postępowanie upadłościowe, zaś proces cywilny o nie
jest co do zasady niedopuszczalny.
Stan faktyczny
Wyrokiem z 13.5.2014 r. (dalej: Wyrok) Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie VI Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych (dalej: SR) w sprawie VI P 425/13 z powództwa A. M. (dalej: Powódka) przeciwko (...)
Spółce Akcyjnej z siedzibą w Z. (dalej: Pozwana, Spółka, Upadły) o wynagrodzenie, ekwiwalent za niewykorzystany
urlop wypoczynkowy, odszkodowanie w związku z rozwiązaniem umowy o pracę przez pracownika bez
wypowiedzenia wraz z odsetkami zasądził wynagrodzenie za pracę, ekwiwalent za niewykorzystany urlop, a także
odszkodowanie.
Powódka była zatrudniona w Spółce od 11.1.2000 r., ostatnio na podstawie umowy z 7.11.2001 r. na czas
nieokreślony na stanowisku technolog, w pełnym wymiarze czasu pracy, zaś od 19.5.2009 r. jako Specjalista ds.
Zakupów.
Stosunek pracy pomiędzy stronami został rozwiązany z 16.5.2013 r. w wyniku rozwiązania umowy o pracę przez
pracownika bez wypowiedzenia, na podstawie art. 55 § 1 1 ustawy z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r.
poz. 1510) z uwagi na ciężkie naruszenie obowiązków wobec pracownika, tj. niewypłacanie należnego
wynagrodzenia za pracę. Problemy z (terminową) wypłatą wynagrodzenia trwały od stycznia 2013 r.
Upadłość Pozwanej Spółki
W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie - VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych (dalej: SO) wskazał, że - z uwagi na przedmiot rozpoznania i rozstrzygnięcia niniejszej sprawy - na
etapie postępowania apelacyjnego zaistniała potrzeba uzupełnienia materiału dowodowego zgromadzonego
w postępowaniu przed SR i dopełnienie ustaleń faktycznych SR. SO wskazał, że:
• na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Północ w W. IX Wydział Gospodarczy
z 10.4.2014 r. ogłoszono upadłość Spółki z możliwością zawarcia układu;
• postanowieniem z 24.11.2014 r. zmieniono ww. postanowienie na postanowienie o ogłoszeniu upadłości
obejmującej likwidację majątku Upadłego;
• wierzytelność objęta Wyrokiem została w całości uznana i uwzględniona z urzędu przez pozwanego Syndyka Masy
Upadłości (dalej: Syndyk) i w konsekwencji wciągnięta na listę wierzytelności przekazaną sędziemu – komisarzowi
(dalej: Sędzia);
• postanowieniem z 6.8.2018 r. Sędzia dokonał zatwierdzenia listy wierzytelności.
W tym kontekście SO podkreślił, że z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości. W jej
skład wchodzi majątek należący do dłużnika w dniu ogłoszenia upadłości i nabyty w toku postępowania
upadłościowego. Jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, upadły traci prawo zarządu
majątkiem oraz możliwość korzystania z niego (art. 75 ust. 1 ustawy z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U.
z 2022 r. poz. 1520, dalej: PrUpad)). O tym jak kształtuje się pod względem podmiotowym postępowanie sądowe
w razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego stanowi art. 144 PrUpad, mający charakter
normy procesowej. Z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci legitymację do występowania w sprawach dotyczących
masy, pozostaje natomiast stroną w znaczeniu materialnoprawnym, jako podmiot stosunku prawnego, z którego
wyniknął spór. Brak legitymacji formalnej upadłego nie jest równoznaczny z brakiem po jego stronie zdolności
prawnej, tj. zdolności bycia podmiotem praw i obowiązków. Skutki ogłoszenia upadłości dotyczą sfery jego zdolności
do czynności prawnych. Zgodnie z art. 144 PrUpad, postępowania sądowe i administracyjne dotyczące masy
upadłości mogą być wszczęte i dalej prowadzone jedynie przez syndyka i przeciw niemu. Postępowania sądowe
syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym. Świadczenia dochodzone przez syndyka lub przeciwko
niemu podlegają zasądzeniu na rzecz lub od upadłego. Podstawienie procesowe syndyka w miejsce upadłego jest
podstawieniem bezwzględnym, przy którym legitymację procesową ma tylko podmiot podstawiony. Podstawienie
syndyka odnosi się tylko do postępowań dotyczących masy upadłości.
Stanowisko SO

SO wskazał, że p ostępowanie w niniejszej sprawie - ze względu na jego przedmiot i biorąc pod uwagę wpływ, jaki
jego ewentualny wynik mógłby mieć na stan masy upadłości - mieści się w hipotezie art. 144 PrUpad. Powinno więc
toczyć się nie przeciwko Upadłemu, lecz przeciwko Syndykowi. Z dniem ogłoszenia upadłości likwidacyjnej
wyłącznym trybem dochodzenia wierzytelności upadłościowych staje się więc postępowanie upadłościowe.
Wierzytelności te, w tym także należności ze stosunku pracy wraz z odsetkami powinny być zgłoszone przez
wierzyciela Sędziemu. Proces cywilny o nie jest co do zasady niedopuszczalny, z wyjątkiem sytuacji określonej
w treści art. 145 ust. 1 PrUpad, gdy postępowanie sądowe zostało wszczęte przed ogłoszeniem upadłości
pozwanego, a w postępowaniu upadłościowym odmówiono ich umieszczenia na liście wierzytelności (wyrok SN
z 16.1.2009 r., III CSK 244/08,
).
W niniejszej sprawie - wskazał SO - Powódka złożyła pozew do SR 7.6.2013 r., tj. przed sporządzeniem listy
wierzytelności uwzględniającej w całości wierzytelności objęte Wyrokiem. W konsekwencji proces cywilny w dniu
złożenia pozwu był, zdaniem SO, generalnie dopuszczalny i nie zachodziły przesłanki z art. 199 § 1 pkt 1 ustawy
z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805, dalej: KPC), wskazujące na
konieczność odrzucenia pozwu z tytułu niedopuszczalności drogi sądowej. Postępowanie upadłościowe nie stanowi
sprawy w toku w rozumieniu art. 192 KPC i art. 199 § 1 pkt 2 KPC, gdyż jego celem nie jest rozstrzygnięcie o danym
roszczeniu, lecz zaspokojenie wierzycieli. Z uwagi na specyfikę postępowania upadłościowego, w którym
zgłoszenie wierzytelności ma charakter egzekucyjny a nie rozpoznawczy zapadłe w toku postępowania
zmierzającego do ustalenia listy wierzytelności rozstrzygnięcia w przedmiocie wierzytelności, tj. jej uznanie
lub odmowa uznania nie mają waloru rzeczy osądzonej i mogą być kwestionowane we właściwy sposób,
z reguły w drodze procesu (wyrok SN z 18.1.2006 r., V CSK 74/05,
).
W rozpatrywanej sprawie zasadnicze znaczenie ma fakt, że wierzytelności objęte Wyrokiem zostały w całości uznane
i uwzględnione przez Syndyka i w rezultacie z urzędu wciągnięte na listę wierzytelności przekazaną Sędziemu
i zatwierdzoną. W związku z tym SO podkreślił, że w myśl art. 264 ust. 1 PrUpad wyciąg ze sporządzonej listy
wierzytelności jest tytułem egzekucyjnym przeciwko upadłemu. W konsekwencji powyższego niezaspokojone
dotychczas roszczenia Powódki są w całości pod ochroną prawną i będą zaspokojone w trakcie
postępowania upadłościowego w kolejności wynikającej z art. 342 PrUpad (kategoria druga należności
podlegających zaspokojeniu z funduszów masy upadłości). W razie nieuzyskania zaspokojenia, czy w sytuacji
zaspokojenia częściowego, po zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego wyciąg z zatwierdzonej
przez Sędziego listy wierzytelności, zawierający oznaczenie wierzytelności i sumy otrzymanej na jej poczet przez
wierzyciela, jest tytułem egzekucyjnym przeciwko upadłemu.
Rozstrzygnięcie SO
Reasumując, uznanie przez Syndyka dochodzonych należności i uwzględnienie ich (z urzędu) na liście
wierzytelności powoduje, że merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy w postępowaniu cywilnym doprowadziłoby do tego,
że powodowie dysponowaliby dwoma tytułami egzekucyjnymi przeciwko pozwanemu, dotyczącymi tej samej
należności. Wydanie orzeczenia w takiej sytuacji byłoby niedopuszczalne, a taka sytuacja nakłada na sąd obowiązek
wydania postanowienia o umorzeniu postępowania na podstawie art. 355 § 1 KPC (postanowienie SN z 23.2.2001 r.,
II CKN 393/00,
).
Zdaniem SO należało przyjąć, że wydanie orzeczenia merytorycznego, które nastąpiłoby w drodze rozpoznania
zarzutów apelacyjnych stało się zbędne, z uwagi na fakt, że roszczenia Powódki zostały uwzględnione na
zatwierdzonej liście wierzytelności. Mając na uwadze powyższe, SO uchylił Wyrok i umorzył postępowanie
w sprawie.

Komentarz
W analizowanym rozstrzygnięciu SO skoncentrował się na sytuacji prawo-faktycznej pracodawcy - Pozwanej Spółki,
która jest podmiotem w upadłości. Mając to na względzie SO wskazał, że w takiej sytuacji merytoryczne
rozstrzygnięcie sprawy w postępowaniu cywilnym jest właściwie niemożliwe. Zdaniem SO, niezaspokojone
dotychczas roszczenia Powódki, wynikające ze stosunku pracy (o należne a niewypłacone wynagrodzenie za pracę,
ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy oraz odszkodowanie w związku z rozwiązaniem umowy o pracę
przez pracownika bez wypowiedzenia wraz z odsetkami), zostały uwzględnione i zatwierdzone przez Sędziego na
liście wierzytelności, a tym samym są w całości pod ochroną prawną i będą zaspokojone w trakcie postępowania
upadłościowego zgodnie z ustawową kolejnością.

Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie - VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z 9.9.2022 r., VII Pa 110/15,

Wydanie orzeczenia merytorycznego w postępowaniu cywilnym w sprawie wierzytelności pracowniczych wobec pracodawcy w upadłości zostałoby uznane za nieuzasadnione, gdyż roszczenia zostały już zatwierdzone i uwzględnione na liście wierzytelności, co skutkuje umorzeniem postępowania.