Doprecyzowanie zasad korzystania z urlopu wychowawczego

Tematyka: urlop wychowawczy, Kodeks pracy, dyrektywa work-life balance, rodzicielstwo, praca, obniżony wymiar etatu, wniosek o urlop, formy składania wniosków, zmiany w prawie pracy

Wdrożenie dyrektywy work-life balance ma na celu wprowadzenie zmian w uprawnieniach związanych
z wykonywaniem przez pracowników funkcji rodzicielskiej i opiekuńczej. Uszczegółowieniu ulegną zasady
wykorzystywania urlopu wychowawczego.
Projekt zmiany Kodeksu pracy
Ustawę z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320, dalej: KP) czekają zmiany w zakresie uprawnień
pracowników związanych z rodzicielstwem. Część zmian dotyczy urlopu wychowawczego oraz korzystania
z obniżonego wymiaru czasu pracy przez pracownika, któremu przysługuje urlop wychowawczy. Ministerstwo
Rodziny i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych
ustaw (druk nr UC118, dalej: projekt), który ma na celu implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady
(UE) 2019/1158 z 20.6.2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów
oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 188, s. 79, dalej dyrektywa 2019/1158/UE).
Korzystanie z urlopu wychowawczego i obniżonego wymiaru etatu
Prawo do urlopu wychowawczego jest jednym z uprawnień pracowniczych wynikających ze sprawowania przez
pracowników funkcji rodzicielskich. Po okresie urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego pracownik, który chce
nadal opiekować się dzieckiem, może skorzystać z urlopu wychowawczego. Zgodnie z art. 186 § 1 KP pracownik
zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad
dzieckiem. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Wymiar urlopu
wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Urlop udzielany jest na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku
kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
Projekt zakłada doprecyzowanie przepisu dotyczącego korzystania z obniżonego wymiaru etatu. Obecnie zgodnie
z art. 1867 KP pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek
o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie,
w którym mógłby korzystać z urlopu wychowawczego. Co istotne pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek
pracownika. Wniosek o obniżony wymiar etatu pracownik składa na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy
w obniżonym wymiarze czasu pracy. Taka możliwość jest dla pracownika bardzo korzystna, pracodawca bowiem nie
może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do
urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy - do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru
czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.
Zgodnie z projektem do art. 1867 KP dodano zostaną § 3 i 4. Na ich podstawie, w przypadku skorzystania przez
pracownika z części urlopu wychowawczego pracownik będzie mógł korzystać z obniżonego wymiaru czasu pracy
przez okres odpowiadający pozostałemu do wykorzystania wymiarowi urlopu wychowawczego. Co oznacza, że
w przypadku skorzystania najpierw z urlopu wychowawczego, pracownik będzie uprawniony do obniżenia etatu przez
okres odpowiadający pozostałemu do wykorzystania wymiarowi urlopu wychowawczego. Celem tego przepisu jest
umożliwienie pracownikowi korzystania z obniżonego wymiaru czasu pracy przez okres, w którym mógłby korzystać
z urlopu wychowawczego. Ponadto zgodnie z założeniami projektu korzystanie z obniżonego wymiaru czasu pracy
nie będzie obniżać wymiaru urlopu wychowawczego. Pracownik, który najpierw skorzysta z obniżenia wymiaru czasu
pracy będzie mógł również skorzystać z pełnego wymiaru urlopu wychowawczego. Jak wskazano w uzasadnieniu do
projektu, proponowane zmiany są związane z pojawiającymi się licznymi wątpliwościami dotyczącymi okresu,
w którym pracownik może korzystać z urlopu wychowawczego, jeżeli okres ten był poprzedzony korzystaniem
z prawa do wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu. Wprowadzona zmiana przepisu ma charakter
doprecyzowujący.
Zmiana formy składania wniosków związanych z urlopem wychowawczym
Modyfikacji ulegnie również forma w jakiej pracownik będzie mógł składać wnioski związane z urlopem
wychowawczym. Po pierwsze urlop wychowawczy będzie udzielany na wniosek pracownika składany w postaci
papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.
W obecnym stanie prawnym wniosek może być złożony wyłącznie pisemnie. Po drugie pracownik będzie mógł
wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu,
składając pracodawcy, w postaci papierowej lub elektronicznej, oświadczenie w tej sprawie. W chwili obecnej
możliwe jest jedynie złożenie pisemnego oświadczenia. Po trzecie w projekcie zaproponowano zmianę polegającą na
tym, że pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego będzie mógł złożyć pracodawcy wniosek o obniżenie jego
wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby

korzystać z takiego urlopu ‒ w postaci papierowej lub elektronicznej. Obecnie może być złożony tylko pisemny
wniosek.
Wszystkie ww. zmiany dotyczące formy składania wniosku mają na celu zmniejszenie obciążania biurokratycznego
i jak wskazano w uzasadnieniu do projektu wykraczają poza wdrożenie dyrektywy 2019/1158/UE. Po zmianie obok
formy papierowej dla wniosków związanych z urlopem wychowawczym będzie obowiązywała również forma
elektroniczna.

Projekt zakłada doprecyzowanie przepisów dotyczących korzystania z urlopu wychowawczego oraz obniżonego wymiaru etatu. Zmiany wprowadzają także nowe formy składania wniosków związanych z urlopem wychowawczym, mające na celu zmniejszenie obciążania biurokratycznego. Propozycje zmian są odpowiedzią na liczne wątpliwości dotyczące korzystania z urlopów oraz pracy w obniżonym wymiarze czasu.