Zmiany w uprawnieniach pracowników wychowujących małe dzieci
W 2023 r. mają wejść w życie zmiany dotyczące uprawnień pracowników wychowujących małe dzieci. Projektowane przepisy mają na celu dostosowanie polskiego prawa do dyrektywy UE 2019/1158, znanej jako dyrektywa work-life balance. Jedną z kluczowych zmian jest wydłużenie wieku dziecka, do którego przysługują specjalne uprawnienia, z 4. do 8. roku życia.
Tematyka: Zmiany w uprawnieniach pracowników, praca a rodzicielstwo, dyrektywa work-life balance, kodeks pracy, równość szans, prawa pracownicze
W 2023 r. mają wejść w życie zmiany dotyczące uprawnień pracowników wychowujących małe dzieci. Projektowane przepisy mają na celu dostosowanie polskiego prawa do dyrektywy UE 2019/1158, znanej jako dyrektywa work-life balance. Jedną z kluczowych zmian jest wydłużenie wieku dziecka, do którego przysługują specjalne uprawnienia, z 4. do 8. roku życia.
W 2023 r. ma nastąpić wydłużenie okresu, w którym pracownik wychowujący dziecko będzie mógł wyrazić zgodę na pracę w godzinach nadliczbowych czy pracę w porze nocnej. Zwiększenie uprawnień pracujących rodziców Przedstawiony przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk UC118) ma na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego, w tym do ustawy z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; dalej: KP) postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20.6.2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 188, s. 79). Termin wdrożenia dyrektywy 2019/1158/UE upłynął 1.8.2022 r., jednak do tej pory zmiana przepisów nie weszła w życie. Nowe przepisy zaczną prawdopodobnie obowiązywać w 2023 r. Obecnie projekt opóźniają wewnętrzne konsultacje. Dyrektywa 2019/1158/UE, zwana również dyrektywą work-life balance, ustanawia minimalne wymagania mające na celu osiągnięcie równości kobiet i mężczyzn pod względem szans na rynku pracy i traktowania w miejscu pracy przez ułatwienie pracownikom będącym rodzicami lub opiekunami godzenia życia zawodowego z rodzinnym. Dyrektywa 2019/1158/UE ma zastosowanie do wszystkich pracowników, kobiet i mężczyzn, związanych umową o pracę lub pozostających w innym stosunku pracy określonym przez prawo, układy zbiorowe pracy lub praktykę, obowiązujące w poszczególnych państwach członkowskich. Wydłużenie czasu na skorzystanie z uprawnień do 8. roku życia dziecka Jedną ze zmian, będącą konsekwencją implementacji dyrektywy 2019/1158/UE, jest modyfikacja uprawnień przysługujących pracownikom z tytułu wychowywania małoletnich dzieci. Zgodnie z projektem nowe brzmienie uzyska art. 178 § 2 KP, w myśl którego pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 8. roku życia nie wolno będzie bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139 KP, a także delegować poza stałe miejsce pracy. Obecnie art. 178 § 2 KP brzmi następująco: „Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139 KP, jak również delegować poza stałe miejsce pracy”. Zmiana w art. 178 § 2 KP będzie polegała na tym, że wyrazy „opiekującego się dzieckiem” zastąpione zostanę wyrazami „wychowującego dziecko”, a wyrazy „4. roku życia” zastąpiony zostanie wyrazami „8. roku życia”. W obecnym stanie prawnym pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia nie wolno bez jego zgody: • Zatrudniać w godzinach nadliczbowych; • Zatrudniać w porze nocnej; • Zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy (art. 139 KP); • Delegować poza stałe miejsce pracy. Projektowana zmiana ma na celu wydłużenie wieku dziecka z 4. do 8. roku życia i tym samym wydłużenie okresu, w którym pracownik nie musi np. pracować po godzinach, w nocy czy poza stałym miejscem pracy, jeśli tego nie chce. Co ważne projekt nie przewiduje potrzeby wprowadzenia przepisu przejściowego w związku ze zmianą art. 178 § 2 KP. Rodzice mający dzieci do 8. roku życia od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy będą korzystali z nowych przepisów. Co się nie zmieni w zakazie pracy w nadgodzinach pracownika-rodzica Zgodnie z art. 1891 KP, jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z uprawnień określonych w art. 178 § 2 KP może korzystać jedno z nich. Wdrożenie dyrektywy nic nie zmieni w tym zakresie, co oznacza, że tylko jedno z rodziców lub opiekunów dziecka do 8. roku życia będzie mogło odmówić pracy np. w nadgodzinach. Utrzymany zostanie zakaz kumulacji uprawnień związanych z rodzicielstwem. W aktach osobowych zamieszczane będzie, jak dotychczas, oświadczenie pracownika będącego rodzicem lub opiekunem dziecka o zamiarze korzystania z uprawnień lub o jego braku. Zmianie nie ulegnie też względny charakter zakazu wynikającego z art. 178 § 2 KP. Zakazy pracy w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w przerywanym systemie czasu pracy, delegowania poza stałe miejsce pracy będą mogły zostać uchylone za zgodą pracownika. Bezwzględny zakaz obowiązuje i będzie nadal obowiązywał jedynie w przypadku pracownic w ciąży, których nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Pracownice w ciąży mogą jedynie wyrazić zgodę na delegowanie ich poza stałe miejsce pracy lub pracę w przerywanym systemie czasu pracy.
Zmiany w ustawie o Kodeksie pracy mają na celu ułatwienie godzenia życia zawodowego z rodzinnym dla pracowników będących rodzicami. Projektowane przepisy nie wprowadzają przepisu przejściowego, więc rodzice dzieci do 8. roku życia od razu skorzystają z nowych regulacji.