ZUS stanie się instytucją naukowo-badawczą
Zgodnie z projektem zmiany ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie mógł prowadzić działalność naukowo-badawczą. Przewiduje się rozszerzenie kompetencji ZUS o możliwość prowadzenia badań naukowych dotyczących zabezpieczenia społecznego.
Tematyka: ZUS, system ubezpieczeń społecznych, działalność naukowo-badawcza, kompetencje ZUS, badań naukowych, zabezpieczenie społeczne, ekonomia społeczna, fundusze emerytalne, świadczenia socjalne
Zgodnie z projektem zmiany ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie mógł prowadzić działalność naukowo-badawczą. Przewiduje się rozszerzenie kompetencji ZUS o możliwość prowadzenia badań naukowych dotyczących zabezpieczenia społecznego.
Zgodnie z przedstawionym przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej projektem zmiany ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie mógł prowadzić działalność naukowo-badawczą. Rozszerzenie działań Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Zgodnie z art. 68 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009, dalej: SysUbSpołU) obecnie do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ZUS) należy m.in. realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności: stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych, ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych świadczeń, prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek. Ponadto do zadań ZUS należy także opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu zabezpieczenia społecznego, opracowywanie analiz i prognoz w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz popularyzacja wiedzy o ubezpieczeniach społecznych. Przedstawiony przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej projekt z 15.12.2022 r. ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (druk UD 470, dalej: projekt) przewiduje rozszerzenie zakresu działania ZUS o możliwość prowadzenia aktywności naukowej i badawczej. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu zmiany wychodzą naprzeciw oczekiwaniom ZUS, który wystąpił o rozszerzenie swoich kompetencji w zakresie możliwości prowadzenia działalności badawczej i naukowej w dziedzinie zabezpieczenia społecznego. Projektowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Projekt został przekazany 22.12.2022 r. do uzgodnienia organizacjom związków zawodowych, organizacjom pracodawców oraz Radzie Dialogu Społecznego. Badanie zabezpieczenia społecznego Po wejściu w życie przepisów, zgodnie z dodanym do art. 68 ust. 1 pkt 9 do zakresu działań ZUS będzie należeć prowadzenie działalności badawczej i naukowej w zakresie zabezpieczenia społecznego, w szczególności prowadzenie we własnym zakresie lub zamawianie przeprowadzenia przez inne podmioty badań naukowych, analiz i innych działań badawczych dotyczących problematyki zabezpieczenia społecznego, oraz udział w przedsięwzięciach związanych z prowadzeniem tych badań, analiz i działań. Projekt przewiduje, że koszty dodatkowego zadania nałożonego na ZUS, dotyczącego prowadzenia działalności naukowo-badawczej będą finansowane ze środków ZUS przeznaczonych na działalność bieżącą (art. 77 ust. 2 pkt 10 SysUbSpołU). Oznacza to, że to z przychodów ZUS pokrywać będzie wydatki związane z prowadzeniem działalności badawczej i naukowej w zakresie zabezpieczenia społecznego. Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów ZUS ma możliwość prowadzenia działalności badawczej, jednak jest ona ograniczona wyłącznie do prewencji rentowej i wypadkowej. SysUbSpołU daje ZUS prawo do prowadzenia badań i analiz we własnym zakresie oraz zamawiania przeprowadzenie badań i analiz przez inne podmioty w obszarze prewencji rentowej, czyli badania przyczyn niezdolności do pracy oraz metod i rozwiązań zapobiegających niezdolności do pracy. Natomiast w ramach prewencji wypadkowej zgodnie z ustawą z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2189) ZUS może prowadzić analizy przyczyn i skutków wypadków przy pracy, a zwłaszcza wypadków śmiertelnych i zbiorowych oraz chorób zawodowych oraz prowadzić prace naukowo-badawcze mające na celu eliminację lub ograniczenie przyczyn powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe. Zmiana jaką przewiduje projekt ma na celu nadanie ZUS uprawnień do prowadzenia działalności badawczej i naukowej w zakresie problematyki zabezpieczenia społecznego, czyli m.in.: ubezpieczeń społecznych, funduszy emerytalnych, świadczeń socjalnych, ekonomii społecznej. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu głównym celem wprowadzenia proponowanego rozwiązania jest możliwość wykorzystania badań inicjowanych i realizowanych przez ZUS do szybkiego reagowania na zachodzące zmiany społeczne, ekonomiczne i inne oraz wsparcie działań związanych z realizacją przepisów o ubezpieczeniach społecznych czy szerzej zabezpieczenia społecznego. Możliwość prowadzenia badań metodami naukowymi pozwoli ZUS na szybkie ich inicjowanie, realizację i uzyskiwanie wiarygodnych wyników, które będą mogły służyć ZUS oraz ministrowi właściwemu ds. zabezpieczenia społecznego lub innym organom na szczeblu administracji rządowej do podejmowania decyzji mających skutki krótko i długookresowe. Ponadto nadanie nowego uprawnienia ZUS odblokuje możliwość uczestnictwa i realizacji przez ZUS projektów badawczych finansowanych z grantów polskich oraz europejskich programów rozwojowych, w tym na rzecz badań i innowacji. W uzasadnieniu podano, że ZUS dysponuje odpowiednim kapitałem intelektualnym, organizacyjnym i technicznym, aby realizować nowe zadania.
Projekt zmiany ustawy ma na celu umożliwienie ZUS prowadzenia badań naukowych w obszarze zabezpieczenia społecznego, co pozwoli szybko reagować na zmiany społeczne i ekonomiczne oraz wspierać realizację przepisów o ubezpieczeniach społecznych.