Jak pracodawcy sprawdzą trzeźwość pracowników?
Na etapie konsultacji społecznych znalazł się projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika, który wprowadza nowe możliwości prewencyjnej kontroli pracowników. Zmiany w Kodeksie pracy umożliwią pracodawcom wprowadzenie kontroli trzeźwości pracowników w celu zapewnienia bezpieczeństwa. Projekt przewiduje badania wydychanego powietrza oraz krwi, określając szczegółowe zasady przeprowadzania badań i dokumentowania wyników.
Tematyka: kontrola trzeźwości pracowników, badania na obecność alkoholu, Minister Zdrowia, Kodeks pracy, prewencyjna kontrola, metody badań, dokumentowanie wyników
Na etapie konsultacji społecznych znalazł się projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika, który wprowadza nowe możliwości prewencyjnej kontroli pracowników. Zmiany w Kodeksie pracy umożliwią pracodawcom wprowadzenie kontroli trzeźwości pracowników w celu zapewnienia bezpieczeństwa. Projekt przewiduje badania wydychanego powietrza oraz krwi, określając szczegółowe zasady przeprowadzania badań i dokumentowania wyników.
Na etapie konsultacji społecznych znalazł się projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań na
obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika (MZ 1444),
w którym określono m.in. warunki i metody przeprowadzania badań oraz sposób ich dokumentowania.
Kodeksowe założenia kontroli pracowników
Prezydent RP podpisał 27.1.2023 r. ustawę o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk nr
2335), która daje podstawy prawne do wprowadzania i przeprowadzania przez pracodawców prewencyjnej kontroli
pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu.
Zgodnie z dodanym art. 221c § 1 KP, jeżeli będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników
lub innych osób lub ochrony mienia, pracodawcy będą mogli wprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników.
Dotychczas badanie trzeźwości pracownika regulował art. 17 ustawy z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 165; dalej: AlkU). Przepis ten jednak nie umożliwiał
przeprowadzania prewencyjnego skontrolowania pracownika na obecność w jego organizmie alkoholu. Kierownik
zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona miały obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli
zachodziło uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol
w czasie pracy. Na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej, a także na żądanie
pracownika, możliwe było badanie stanu trzeźwości pracownika, które mógł przeprowadzić uprawniony organ
powołany do ochrony porządku publicznego.
Po zmianach w KP zaczną obowiązywać dwa tryby prowadzące do niedopuszczenia do pracy pracownika
znajdującego się w stanie po użyciu alkoholu:
1. W wyniku przeprowadzenia prewencyjnej kontroli trzeźwości i uzyskania wyniku wskazującego na
znajdowanie się przez pracownika w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości. W układzie
zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem
zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, będzie ustalane: wprowadzenie
prewencyjnej kontroli trzeźwości, grupę lub grupy pracowników objętych kontrolą trzeźwości i sposób
przeprowadzania kontroli trzeźwości, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli, czas
i częstotliwość jej przeprowadzania;
2. Na podstawie uzasadnionego podejrzenia pracodawcy. Jest to przeniesienie na grunt przepisów KP regulacji
analogicznej do przyjętej art. 17 AlkU. Pracodawca nie będzie mógł dopuścić pracownika do pracy, jeżeli
kontrola trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika, wskazującą na stan po użyciu alkoholu
albo stan nietrzeźwości, lub zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po
użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości, lub spożywał alkohol w czasie pracy.
Wejście w życie ustawy o zmianie KP spowoduje, że będzie możliwe skontrolowanie trzeźwości nie tylko
pracowników, lecz także osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, oraz osób
fizycznych prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą, których praca jest organizowana przez
przedsiębiorców.
Szczegółowe zasady przeprowadzania badania na trzeźwość
Mając na uwadze metodykę przeprowadzania badań na obecność alkoholu, konieczność zapewnienia ochrony życia
i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia, a także konieczność sprawnego przeprowadzenia badań
i zagwarantowania wiarygodności wyników badań, przy jednoczesnym poszanowaniu godności oraz innych dóbr
osobistych pracownika i zasad ochrony danych osobowych, Minister Zdrowia przedstawił projekt rozporządzenia
w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika,
które stanowi wykonanie upoważnienia zawartego w art. 221g KP (druk MZ 1444, dalej: projekt).
Projekt zakłada, że w rozporządzeniu określone zostaną warunki i metody przeprowadzania przez pracodawcę oraz
przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego lub zlecanych przez ten organ badań na
obecność w organizmie pracownika alkoholu oraz sposób dokumentowania badań przeprowadzanych lub zlecanych
przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego.
Zgodnie z projektem badanie na obecność alkoholu obejmować będzie:
• Badanie wydychanego powietrza lub
• Badanie krwi.
Badanie wydychanego powietrza przeprowadzać się będzie przed badaniem krwi, jeżeli stan osoby badanej na to
pozwoli.
Badanie wydychanego powietrza
Badanie wydychanego powietrza przeprowadzane będzie przy użyciu urządzenia elektronicznego dokonującego
pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu, z użyciem ustnika (zwanego analizatorem wydechu), metodą:
spektrometrii w podczerwieni lub metodą utleniania elektrochemicznego.
Badania wydechu dokonywane będzie z użyciem jednorazowego ustnika, którego opakowanie będzie otwierane
w obecności osoby badanej lub bez użycia ustnika, jeżeli producent analizatora wydechu przewiduje taki sposób jego
eksploatacji.
W odniesieniu do badań analizatorem wydechu w projekcie wskazano, że nie będzie można przeprowadzać ich
przed upływem 15 minut od chwili zakończenia spożywania alkoholu lub palenia tytoniu, elektronicznych papierosów
lub nowatorskich wyrobów tytoniowych przez osobę badaną.
Badanie wydychanego powietrza będzie mogło być przeprowadzone przy użyciu analizatora wydechu
niewyposażonego w cyfrową prezentację wyniku pomiaru, a także bez użycia ustnika, jeżeli producent analizatora
wydechu przewiduje taki sposób jego eksploatacji.
Badanie krwi
Badanie krwi na obecność alkoholu będzie polegało na przeprowadzeniu co najmniej dwóch analiz laboratoryjnych
krwi pobranej z żyły osoby badanej:
1. Metodą chromatografii gazowej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym i metodą spektrofotometryczną
z użyciem dehydrogenazy alkoholowej (metodą enzymatyczną);
2. Metodą chromatografii gazowej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym przy użyciu dwóch różnych warunków
analitycznych.
W projekcie określono także sposób pobierania krwi oraz postępowania z probówkami zawierającymi krew do
badania, w tym warunki dotyczące przechowywania oraz transportowania pobranej krwi.
Dokumentowanie badań
Projekt zawiera również zapisy dotyczące danych odnotowywanych w protokołach dokumentujących
przeprowadzenie badań na obecność w organizmie pracownika alkoholu oraz w przypadku odstąpienia od pobrania
krwi do badania w związku decyzją lekarza, w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pobranie krwi może
spowodować zagrożenie życia lub zdrowia osoby badanej.
Wejście w życie ustawy o zmianie Kodeksu pracy spowoduje możliwość skontrolowania trzeźwości pracowników oraz innych osób wykonujących pracę na innej podstawie. Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia precyzuje warunki i metody badań na obecność alkoholu lub substancji działających podobnie do alkoholu w organizmach pracowników, zapewniając jednocześnie ochronę danych osobowych i godności pracowników.