Wynagrodzenie godziwe – definicja pojęcia

Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji. Spór dotyczył wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne z tytułu zatrudnienia K.B. od 1.2.2021 r. Zasadność podwyższenia wynagrodzenia była analizowana w kontekście zgodności z zasadami współżycia społecznego i ekwiwalentności wynagrodzenia.

Tematyka: wynagrodzenie godziwe, podwyżka wynagrodzenia, zasady współżycia społecznego, ekwiwalentność wynagrodzenia, kwalifikacje zawodowe, obowiązki pracownicze, umowa o pracę, ubezpieczenia społeczne, sąd pracy

Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku,
a zwłaszcza: rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji.
Istota sporu
Spór dotyczył wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe,
wypadkowe, zdrowotne z tytułu zatrudnienia K.B. (dalej: Ubezpieczony) od 1.2.2021 r., kiedy to zawarto
kwestionowany przez ZUS aneks do umowy o pracę, na mocy którego podwyższono płacę zasadniczą z kwoty 4200
zł do 11 200 zł brutto miesięcznie. Zdaniem ZUS wyłącznym celem zwiększenia wynagrodzenia była chęć uzyskania
przez Ubezpieczonego świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w zwiększonej wysokości, wyższej niż w czasie
jego zatrudnienia w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. (dalej: Spółka lub Płatnik składek)
od 1.10.2018 r. do 31.1.2021 r.
W prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, jednak bezsporne
pozostaje, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo.
Należy bowiem pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie
w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie
własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny.
Kwestią sporną w sprawie pozostawało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia, że Ubezpieczony powinien
być objęty ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek, od jakiej Płatnik składek rozliczył składki, czy
też – jak chciał tego ZUS – podstawa wymiaru składek powinna zostać obniżona. Należało zatem ustalić, czy
postanowienia umowy o pracę były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym samym czy były nieważne
(art. 58 § 2 KC) – czy wysokość wynagrodzenia wypłacona Ubezpieczonemu za jego pracę była godziwa, to znaczy,
czy wynagrodzenie to stanowiło ekwiwalentne wynagrodzenie do rodzaju, ilości i jakości pracy oraz wymaganych
kwalifikacji.
Wynagrodzenie godziwe
SO stwierdził, że przewidziane w ww. aneksie do umowy o pracę wynagrodzenie za pracę przysługujące
Ubezpieczonemu było adekwatne do powierzonych mu dodatkowo od 1.2.2021 r. zadań, obowiązków, kwalifikacji
oraz wymiaru czasu pracy. Przyjęcie zatem przez ZUS, że w przypadku Ubezpieczonego podstawę wymiaru składek
od 1.2.2021 r. stanowi kwota 4200 zł, jest stanowiskiem błędnym.
Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku,
a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (wyrok SN z 16.12.1999
r., I PKN 465/99,
). Takie rozumienie godziwości wynagrodzenia odpowiada kryteriom ustalania wysokości
wynagrodzenia z art. 78 § 1 KP, który nakazuje ustalenie wynagrodzenia za pracę tak, aby odpowiadało ono
w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także
uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec,
który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym
charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (wyrok SN z 23.1.2014 r., I UK
302/13,
).
Pojęcie godziwości wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych winno być zatem interpretowane
przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych, gdyż podstawę
wymiaru składki ubezpieczonego, będącego pracownikiem, stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne,
właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy.
Stanowisko SO
Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, SO stwierdził, że ustalona wysokość
wynagrodzenia Ubezpieczonego nie może zostać uznana za wygórowaną i stanowi wynagrodzenie godziwe oraz
adekwatne do jakości i ilości pracy świadczonej przez Ubezpieczonego w zwiększonym wymiarze od 1.2.2021 r.
Z ustaleń SO wynika, że początkowo Spółka była jedynie dystrybutorem w ramach sprzedaży bielizny innej spółki,
dopiero w 2020 r. Płatnik składek podjął decyzję o rozszerzeniu działalności o sprzedaż i dystrybucję bielizny na
własny rachunek, w związku z czym zapadła decyzja o powierzeniu Ubezpieczonemu od 1.2.2021 r. nowych
obowiązków, sprowadzających się dodatkowo do nawiązania kontaktów z dostawcami zagranicznymi z Łotwy, co
w konsekwencji faktycznie umożliwiło Spółce rozpoczęcie samodzielnej sprzedaży. Warto również dodać, że taki
krok w strategii rozwoju Spółki zapoczątkowany został z inicjatywy samego Ubezpieczonego, co znalazło

potwierdzenie w zeznaniach nie tylko jego i występującej w imieniu Płatnika składek R.B., ale i powołanych
świadków. Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie wykazuje, że oprócz nawiązania kontaktów
z nowymi dostawcami zagranicznymi z Łotwy Ubezpieczony zajmował się także usługami w zakresie doboru
wzornictwa i kolorystyki oraz sprawował nadzór nad wprowadzaniem nowych modeli bielizny. Ustalenia SO
wskazują, że z firmami łotewskimi Ubezpieczony kontaktował się zarówno osobiście na spotkaniach, jak i za
pośrednictwem poczty elektronicznej, co obrazuje obszerna dokumentacja e-mail, znajdująca się w aktach sprawy,
dotycząca prowadzonych przez niego rozmów z klientami zagranicznymi. Pozyskane przez Ubezpieczonego firmy
łotewskie to: W., R., Orchidea. W ramach zakresu swoich obowiązków Ubezpieczony nadal, niezmiennie prowadził
nadzór nad przedstawicielami handlowymi zatrudnionymi u Płatnika składek. Skoro Ubezpieczonego i Spółkę łączy
kilkuletnia współpraca, a wcześniej nikt nie podejmował działań ukierunkowanych na pozyskanie dostawców
zagranicznych, to nie może dziwić fakt podniesienia wynagrodzenia Ubezpieczonego.
Z uwagi na ww. okoliczności SO nie podziela stanowiska ZUS, którego argumentacja sprowadzała się do
przedstawienia poszczególnych faktów dotyczących zatrudnienia Ubezpieczonego bez pogłębionej analizy,
uwzględniającej w szczególności jego doświadczenie zawodowe, kwalifikacje, zakres obowiązków oraz zakres ich
zmian w stosunku do okresu sprzed podpisania spornego aneksu. W ocenie SO praca, jaką realizował
Ubezpieczony, była istotna z punktu widzenia interesów, a nawet bytu Płatnika składek, który przy tym posiadał
wystarczające środki na wypłatę ustalonej kwoty wynagrodzenia. Podkreślić należy, że to na ZUS spoczywa
obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6
KC (wyrok SN z 15.2.2007 r., I UK 269/06,
). Zdaniem SO ZUS w żaden sposób nie udowodnił, że
zakwestionowany przez niego aneks do umowy o pracę był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.
Rozstrzygnięcie SO
Podsumowując, SO stwierdził, że na gruncie niniejszej sprawy nie może budzić wątpliwości fakt, iż postanowienia
umowy o pracę ustalające nową wysokość wynagrodzenia Ubezpieczonego były ważne, gdyż nie były sprzeczne
z zasadami współżycia społecznego. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, by Ubezpieczony przed
podwyżką wynagrodzenia planował swoją niezdolność do pracy, a na chorobę afektywną dwubiegunową cierpiał od
lat. Określone wynagrodzenie nie było wygórowane, wziąwszy pod uwagę dotychczasowe doświadczenie w firmie,
i stanowiło ekwiwalent wykonywanych obowiązków o zmienionym charakterze, co wynika ze zwiększonego stopnia
trudności i odpowiedzialności.
Z uwagi na powyższe SO na podstawie art. 47714 § 2 KPC zmienił decyzję ZUS, ustalając miesięczną podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia Ubezpieczonego w okresie od 1.2.2021 r. do
31.3.2022 r. na kwotę 11 200 zł miesięcznie brutto.

Komentarz
Na tle stanu faktycznego ustalonego w rozpatrywanej sprawie SO dokonał oceny okoliczności w postaci
podwyższenia wysokości wynagrodzenia Ubezpieczonego i jego nowej wysokości w kontekście cechy
wynagrodzenia, jaką jest jego godziwość, zarówno z punktu widzenia prawa pracy, jak i prawa ubezpieczeń
społecznych. SO podkreślił, że do dokonania takiej oceny uprawniony jest i ZUS, i sąd, a także wskazał, że należy jej
każdorazowo dokonywać z uwzględnieniem konkretnych okoliczności rozpatrywanej sprawy. Mając na uwadze
kryteria, takie jak rodzaj wykonywanej pracy i kwalifikacje wymagane przy jej wykonywaniu, a także ilość i jakość
świadczonej pracy, co w kontekście Ubezpieczonego oznacza m.in.: jego dotychczasowe doświadczenie w Spółce,
innowacyjność w Spółce jego obowiązków, zakres powierzonych mu zadań, samodzielność ich realizacji, zakres
odpowiedzialności, wpływ jego pracy na sytuację Spółki na rynku, a także pracę w licznych delegacjach
zagranicznych, poza dobowym wymiarem czasu pracy, SO uznał, że zarówno niespełna trzykrotna podwyżka
wynagrodzenia, jak i jego nowa wysokość były w pełni uzasadnione.

Wyrok SO w Łodzi z 30.3.2023 r., VIII U 1350/22,

SO stwierdził, że postanowienia umowy o pracę ustalające nową wysokość wynagrodzenia były ważne i nie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Podwyżka była uzasadniona, uwzględniając zmienione obowiązki i odpowiedzialność Ubezpieczonego. W efekcie SO zmienił decyzję ZUS dotyczącą podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.