Emerytury pomostowe na nowych zasadach od 2024 r.

Tematyka: emerytury pomostowe, zmiany, 2024, ustawa, rekompensata, zawieszanie prawa, praca w warunkach szczególnych, KPC, PDOFizU, MinWynagrU

W 2024 r. zaczną obowiązywać zmiany w zakresie zasad przyznawania i pobierania emerytur pomostowych,
obejmujące m.in. zmianę warunków nabycia prawa do ww. emerytury, poprzez uchylenie kryterium
wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze.
Cel i potrzeba zmian
Jak czytamy w uzasadnieniu ustawy z 28.7.2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1667), dostępnym na stronie internetowej Sejmu RP, podstawowym celem
wprowadzanych zmian jest odejście od wygaszającego charakteru emerytury pomostowej poprzez zmianę warunków
nabycia prawa do emerytury pomostowej, określonych w ustawie z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j.
Dz.U. z 2023 r. poz. 164, dalej: EmPomU).
Ponadto ww. ustawa wprowadza zmiany w:
• ustawie z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1550; dalej: KPC);
• ustawie z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2647; dalej: PDOFizU);
• ustawie z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2207; dalej: MinWynagrU).
Emerytury pomostowe – nowe zasady
Po pierwsze zmianie ulegają warunki przyznawania emerytur pomostowych. W ustawie uchyla się bowiem warunek
wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3
tej ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251), przed 1.1.1999 r.
W EmPomU, dążąc do realizacji jednego z założeń reformy ubezpieczeń społecznych, tj. stopniowej likwidacji
możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, przyjęto zasadę, że emerytury pomostowe przysługują
tylko tym osobom, które przed 1.1.1999 r. wykonywały pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze na podstawie dotychczasowych przepisów, ewentualnie pracę w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze w rozumieniu EmPomU (art. 4 pkt 5 EmPomU). Przyjęcie takiego wymogu spowodowało,
że emerytury pomostowe mają charakter wygaszający. Niemniej jednak zakładany postęp technologiczny nie
poprawił warunków pracy w stopniu upoważniającym do stwierdzenia, że warunki szkodliwe zostały w całości
wyeliminowane, o czym świadczy liczba pracowników nadal wykonujących prace w szczególnych warunkach
i o szczególnym charakterze. Dlatego też zniesienie przedmiotowego wymogu jest zasadne.
Po drugie ustawa modyfikuje pojęcie „rekompensaty” i zasady jej przyznawania, co jest konsekwencją powyżej
wskazanej zmiany. W art. 2 pkt 5 EmPomU wskazuje się, że rekompensata jest odszkodowaniem za utratę
możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze dla osób, które nie mają ustalonego prawomocną decyzją prawa do emerytury pomostowej. Zmiana
pozwoli – zdaniem ustawodawcy – na wyeliminowanie pojawiających się wątpliwości interpretacyjnych odnoszących
się do dotychczasowego brzmienia ww. definicji, z których wynika, że rekompensata nie przysługuje już w sytuacji,
kiedy ubezpieczeni spełnili tylko warunki ustawowe uzyskania prawa do emerytury pomostowej.
Po trzecie zmianie ulegają przepisy dotyczące zawieszania prawa do emerytury pomostowej. Ustawodawca
wprowadza zawieszanie prawa do emerytury pomostowej również w razie podjęcia przez uprawnionego pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze na podstawie umowy cywilnoprawnej (art. 17 ust. 4
EmPomU). Dotychczasowa regulacja pozwalała na zawieszenie prawa do emerytury pomostowej osobom
pobierającym emeryturę pomostową tylko w sytuacji świadczenia przez nie pracy w ramach stosunku pracy.
Wprowadzona zmiana ma na celu wyeliminowanie nadużyć w tym zakresie i prowadzi do tego, aby każda forma
wykonywania tego rodzaju pracy, bez względu na jej podstawę prawną, powodowała zawieszenie prawa do
emerytury pomostowej.
Inne zmiany
Zabezpieczenie w sprawach z zakresu prawa pracy
W KPC ustawa wprowadza szczególną regulację dotyczącą zabezpieczenia przez nakazanie przez sąd dalszego
zatrudnienia pracownika przez pracodawcę w sprawach z zakresu prawa pracy, w których pracownik podlegający
szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia dochodzi

roszczenia o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub o przywrócenie go do pracy, do czasu
prawomocnego zakończenia postępowania (art. 477 2 § 2 KPC i art. 7555 § 1 KPC). Ustawodawca, proponując, aby
w tego rodzaju sprawach sąd na wniosek uprawnionego na każdym etapie postępowania udzielał zabezpieczenia
przez nakazanie dalszego zatrudnienia pracownika podlegającego szczególnej ochronie przez pracodawcę do czasu
prawomocnego zakończenia postępowania, wzmocnił pozycję pracownika.
Limit odliczenia od dochodu wydatków z tytułu składek członkowskich zapłaconych na rzecz związków
zawodowych w roku podatkowym
W PDOFiZU ustawa zwiększa limit odliczeń od dochodu wydatków z tytułu składek członkowskich zapłaconych na
rzecz związków zawodowych w roku podatkowym z 500 zł do 840 zł (art. 26 ust. 1 pkt 2c PDOFiZU). Przedmiotowa
zmiana ma w ocenie ustawodawcy zwiększyć zainteresowanie obywateli działalnością społeczną na rzecz poprawy
warunków pracy poprzez członkostwo w związkach zawodowych.
Minimalne wynagrodzenie za pracę
W MinWynagrU ustawa rozszerza katalog składników wynagrodzenia, które nie są uwzględniane przy obliczaniu
wysokości wynagrodzenia pracownika, o dodatek za szczególne warunki pracy, przysługujący pracownikowi z tytułu
wykonywania pracy w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia, pracy związanej
z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym lub pracy szczególnie niebezpiecznej na zasadach określonych
w odrębnych przepisach, układzie zbiorowym pracy, innym opartym na ustawie porozumieniu zbiorowym,
regulaminie wynagradzania, statucie określającym prawa i obowiązki stron stosunku pracy, umowie o pracę lub
spółdzielczej umowie o pracę (art. 1 pkt 11 MinWynagrU). Zmiana ta i wprowadzenie ww. definicji są istotne przy
porównywaniu kwoty wynagrodzenia pracownika z obowiązującą wysokością minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Zgodnie bowiem z ustawową konstrukcją minimalne wynagrodzenie za pracę nie ma charakteru jedynie
wynagrodzenia zasadniczego. Jest to łączne wynagrodzenie pracownika za nominalny czas pracy w danym
miesiącu, a więc poza wynagrodzeniem zasadniczym obejmuje również inne składniki wynagrodzenia i świadczenia
pracownicze zaliczone do wynagrodzeń osobowych, w tym również dodatki.
Etap legislacyjny
Ustawa co do zasady wchodzi w życie 1.1.2024 r., z wyjątkiem zmian w KPC, które weszły w życie po upływie 30 dni
od dnia ogłoszenia, tj. 22.9.2023 r., oraz części przepisów przejściowych, które weszły w życie 1.9.2023 r.

Ustawa o emeryturach pomostowych wprowadza istotne zmiany od 2024 r., mające na celu odejście od charakteru wygaszającego emerytury pomostowej. Zmiany dotyczą warunków przyznawania emerytur, pojęcia rekompensaty oraz zawieszania prawa do emerytury pomostowej. Dodatkowo wprowadza się nowe zasady zabezpieczenia pracowników w sprawach z zakresu prawa pracy oraz zwiększa limit odliczeń od dochodu wydatków na rzecz związków zawodowych.