Zachowanie niezgodne z celem zwolnienia lekarskiego
Udział pracownika we własnym ślubie w czasie zwolnienia lekarskiego, zawierającego adnotację „chory może chodzić”, nie pozostaje w sprzeczności z celem zwolnienia lekarskiego i nie pozbawia prawa do zasiłku chorobowego. Stanowisko ZUS oraz Ubezpieczonej w kontekście decyzji dotyczącej zwrotu zasiłku chorobowego zostają przedstawione. Istota sporu dotyczy nadużycia zwolnienia lekarskiego. Zachowanie niezgodne z celem zwolnienia jest definiowane, a orzecznictwo wskazuje na przykłady takiego zachowania.
Tematyka: zwolnienie lekarskie, ślub w czasie zwolnienia, zasiłek chorobowy, nadużycie zwolnienia, orzecznictwo sądowe
Udział pracownika we własnym ślubie w czasie zwolnienia lekarskiego, zawierającego adnotację „chory może chodzić”, nie pozostaje w sprzeczności z celem zwolnienia lekarskiego i nie pozbawia prawa do zasiłku chorobowego. Stanowisko ZUS oraz Ubezpieczonej w kontekście decyzji dotyczącej zwrotu zasiłku chorobowego zostają przedstawione. Istota sporu dotyczy nadużycia zwolnienia lekarskiego. Zachowanie niezgodne z celem zwolnienia jest definiowane, a orzecznictwo wskazuje na przykłady takiego zachowania.
Udział pracownika we własnym ślubie w czasie zwolnienia lekarskiego, zawierającego adnotację „chory może chodzić”, nie pozostaje w sprzeczności z celami zwolnienia lekarskiego i nie pozbawia prawa do zasiłku chorobowego. Stanowisko ZUS Decyzją z 22.11.2023 r. ZUS - na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2780; dalej: ZasiłkiU) i art. 66 ust. 2-3 ZasiłkiU - odmówił J.J. (dalej: Ubezpieczona) prawa do zasiłku chorobowego za okres od 28.9.2023 r. do 17.10.2023 r. oraz - na podstawie art. 84 ust. 1, ust. 2 pkt 3 i ust. 4 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 497; dalej: SysUbSpołU) zobowiązał Ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego. W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, że na podstawie zwolnienia lekarskiego wypłacono Ubezpieczonej zasiłek chorobowy za ww. okres. W trakcie trwania orzeczonej niezdolności do pracy, tj. 13.10.2023 r. Ubezpieczona przyszła (przebywała) na terenie zakładu pracy. Ponadto z posiadanych przez ZUS informacji wynika, że w tym samym dniu Ubezpieczona zawarła związek małżeński. Daje to podstawy do stwierdzenia, że wypełnione zostały przesłanki art. 17 ust. 1 ZasiłkiU, co skutkuje pozbawieniem Ubezpieczonej prawa do zasiłku chorobowego za sporny okres i zwrotu wypłaconego świadczenia. Stanowisko Ubezpieczonej W odwołaniu ubezpieczona wskazała, że przebywa na zwolnieniu lekarskim od 17.8.2023 r. z uwagi na rwę kulszową oraz chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa. Zaznaczyła, że termin ślubu został wyznaczony w lipcu 2023 r. Decyzja o ślubie miała związek ze stanem zdrowia ubezpieczonej i koniecznością zapewnienia przyszłemu mężowi dostępu do dokumentacji lekarskiej oraz podejmowania decyzji. Podjęta ona została jeszcze przed zachorowaniem na rwę kulszową. Ubezpieczona przywołała orzecznictwo sądowe, zgodnie z którym udział pracownika we własnym ślubie w czasie zwolnienia lekarskiego, zawierającego adnotację „chory może chodzić”, nie koliduje z obowiązkami pracowniczymi i nie może stanowić podstawy do rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 KP. Stan faktyczny sprawy Ubezpieczona od 10.12. 2021 r. jest pracownikiem zatrudnionym w Wydziale Obsługi Klientów jako doradca emerytalno-rentowy. Wykonuje obowiązki w sali, w której odbywa się bezpośrednia obsługa interesantów. Z uwagi na kłopoty ze zdrowiem Ubezpieczona i jej długoletni partner podjęli decyzje o zawarciu związku małżeńskiego i w lipcu 2023 r. zarezerwowali pierwszy wolny termin ślubu, tj. 13.10.2023 r. Począwszy od 28.8.2023 r. Ubezpieczona przebywała na zwolnieniu lekarskim. Następne zwolnienie otrzymała na okres od 28.9.2023 r. do 17.10.2023 r. Lekarz wskazał w nim, że „chory może chodzić”. W związku z przypadającą na okres choroby datą ślubu, Ubezpieczona rozważała, czy można pogodzić uroczystość ślubną z rygorami zwolnienia lekarskiego. Po analizie ww. orzecznictwa sądowego uznała, że jest to możliwe. W dniu ślubu Ubezpieczona udała się do zakładu pracy by podzielić się nowiną ze współpracownikami. Po wskazanych wydarzeniach Pracodawca sporządziła notatkę służbową. Na tej podstawie ZUS wydał ww. decyzję. Istota sporu i cel zwolnienia lekarskiego Zasadniczym dla sprawy zagadnieniem jest to, czy Ubezpieczona, poprzez zawarcie związku małżeńskiego 13.10.2023 r., nadużyła zwolnienia lekarskiego. ZUS w przedmiotowej sprawie dokonał oceny prawa do spornego zasiłku chorobowego na podstawie art. 17 ust. 1 ZasiłkiU. Przepis ten stanowi, że ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Podstawą odmowy prawa do zasiłku chorobowego, a w konsekwencji zwrotu wypłaconego za sporny okres świadczenia, była ta część przepisu, która dotyczy nadużycia prawa do zasiłku chorobowego w postaci wykorzystania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem. Zachowaniem niezgodnym z celem zwolnienia określić można takiego typu postępowanie, które w powszechnym odczuciu jest nieodpowiednie dla osoby chorej i może nasuwać wątpliwości co do rzeczywistego stanu zdrowia ubezpieczonego. Tę wiarygodność mogą podważyć szczególnie takie zachowania się pracownika, jak: wyjazd w celach turystycznych, podejmowanie innej pracy zarobkowej lub wykonywanie różnych robót w zakresie własnym, np. budowa domu, praca w ogródku czy w obejściu (I. Jędrasik-Jankowska, ZasiłkiU. Omówienie [w:] Prawo socjalne Komentarze, art. 17). Wykorzystywaniem zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia jest zawsze wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy, stąd w jego osiągnięciu przeszkodą mogą być wszelkie zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (wyrok SN z 14.12.2005 r., III UK 120/05, ). Za zachowania niezgodne z celem zwolnienia w orzecznictwie uznano m.in.: • nadużywanie alkoholu, podejmowanie działań, których chory powinien unikać (wyrok SA w Katowicach z 30.7.1991 r., III AUr 144/91, ), • wzięcie udziału w imprezie towarzyskiej czy rozrywkowej, • demontaż okien w budynku należącym do spółdzielni mieszkaniowej w celu wykorzystania ich dla potrzeb własnych (wyrok SN z 21.01.1999 r., I PKN 553/98, ), • udział w wycieczce zagranicznej – pielgrzymce (wyrok SN z 21.10.1999 r., I PKN 308/99, ). We wskazanym przez Ubezpieczoną wyroku z 2.4.1998 r., I PKN 14/98, , SN uznał jednak, że udział pracownika we własnym ślubie w czasie zwolnienia lekarskiego zawierającego adnotację „chory może chodzić”, nie koliduje z obowiązkami pracowniczymi i nie może być uznany za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 KP. Stanowisko SR Mając na uwadze przedstawione rozważania, w ocenie SR, zachowanie Ubezpieczonej 13.10.2023 r., nie pozostawało w sprzeczności z celem zwolnienia lekarskiego. Na rzecz tego stanowiska wskazywały następujące argumenty. Po pierwsze, w zwolnieniu lekarskim Ubezpieczonej lekarz wskazał, że ubezpieczona „może chodzić”. Po drugie, z zeznać Ubezpieczonej wynikało, że lekarz wręcz zalecił jej krótkie i częste spacery. Mając na uwadze lokalizację Urzędu Stanu Cywilnego w T., budynku (...) oraz miejsca zamieszkania Ubezpieczonej, a także fakt, że z ww. Urzędu do domu przejechała samochodem, nie można twierdzić, że Ubezpieczona nadużyła tego zalecenia. Jej postępowanie dokładnie mu odpowiadało. Po trzecie, uroczystość ślubna trwała około 30 minut, a więc nie wiązała się ze znaczącym wysiłkiem (nawet przy założeniu, że Ubezpieczona i jej przyszły mąż przez chwilę na nią oczekiwali). Po czwarte, pozostała część tej uroczystości odbyła się w mieszkaniu Ubezpieczonej i poległa na obiedzie dla najbliższej rodziny, łącznie dla około 10 osób. Co istotne, obiad przygotował mąż Ubezpieczonej, który z zawodu jest kucharzem. Spotkanie zakończyło się około 18:00-19:00, a więc trwało około 3-4 godzin. Nic nie wskazuje na to, aby w jego czasie Ubezpieczona zachowywała się w sposób, który pozostawałby w sprzeczności z celami zwolnienia lekarskiego, np. tańczyła, piła alkohol, itp. Resumując, SR uznał, że w przedmiotowej sprawie zachowanie Ubezpieczonej nie wyczerpywało dyspozycji art. 17 ust. 1 ZasiłkiU, a w konsekwencji także art. 84 ust. 2 pkt 3 SysUbSpołU, co skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że Ubezpieczonej przysługuje prawo do zasiłku chorobowego za okres od 28.9.2023 r. do 17.10.2023 r. oraz zwolnieniem jej z obowiązku zwrotu wypłaconego za ten okres świadczenia wraz z odsetkami. Komentarz Na gruncie stanu faktycznego zaistniałego w rozpatrywanej sprawie SR wypowiedział się w kwestii dopuszczalnych aktywności życiowych w czasie przebywania na zwolnieniu lekarskim, zawierającym adnotację „chory może chodzić”. Taka adnotacja umożliwia - zdaniem SA w Katowicach (wyrok z 12.11.2002 r., III AUa 3189/01, ) - wykonywanie jedynie zwykłych czynności życia codziennego, tj.: poruszania się po mieszkaniu, udania się na zabieg czy kontrolę lekarską. SR podkreślił z kolei, że wykonywanie ww. czynności nie jest zachowaniem niezgodnym z celem zwolnienia lekarskiego i tym samym nie pozbawia prawa do zasiłku chorobowego. Wśród takich aktywności SR wskazał - wbrew stanowisku ZUS - udział Ubezpieczonej w jej własnym ślubie. W stanie faktycznym rozpatrywanym przez SR odbył się jedynie ślub cywilny, a wydarzenie to uczczono podczas kameralnego obiadu rodzinnego, odbywającego się w domu Ubezpieczonej. Nie odbyło się wesele. Wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 27.2.2024 r., IV U 336/23,
Sąd Rejonowy w Toruniu uznał, że zachowanie Ubezpieczonej w dniu ślubu nie kolidowało z celem zwolnienia lekarskiego. Analizując fakt, że Ubezpieczona mogła chodzić i brać udział w zwykłych czynnościach życia codziennego, SR uznał, że nie naruszyła przepisów dotyczących zasiłku chorobowego.