Wypadek przy pracy a zwolnienie lekarskie
Publikacja omawia sprawę śmiertelnego wypadku komunikacyjnego, który miał miejsce podczas prowadzenia działalności gospodarczej w okresie zwolnienia lekarskiego. Istota sporu dotyczyła kwalifikacji zdarzenia jako wypadku przy pracy oraz wpływu zwolnienia lekarskiego na roszczenia. Sądy uznały, że śmierć męża wnioskodawczyni podczas wykonywania czynności związanych z działalnością gospodarczą spełniała kryteria wypadku przy pracy, co uprawniało do świadczenia wypadkowego dla żony poszkodowanego.
Tematyka: wypadek przy pracy, zwolnienie lekarskie, śmiertelny wypadek komunikacyjny, działalność gospodarcza, odszkodowanie, Sąd Najwyższy, decyzja sądu
Publikacja omawia sprawę śmiertelnego wypadku komunikacyjnego, który miał miejsce podczas prowadzenia działalności gospodarczej w okresie zwolnienia lekarskiego. Istota sporu dotyczyła kwalifikacji zdarzenia jako wypadku przy pracy oraz wpływu zwolnienia lekarskiego na roszczenia. Sądy uznały, że śmierć męża wnioskodawczyni podczas wykonywania czynności związanych z działalnością gospodarczą spełniała kryteria wypadku przy pracy, co uprawniało do świadczenia wypadkowego dla żony poszkodowanego.
Śmiertelny wypadek komunikacyjny w trakcie wykonywania działalności gospodarczej polegającej na odśnieżaniu drogi, w okresie zaświadczenia lekarskiego o czasowej niezdolności do pracy, jest wypadkiem przy pracy objętym ochroną wypadkową. Stan faktyczny sprawy SR ustalił, że E.K. (dalej: Mąż Wnioskodawczyni) wraz z nią prowadził działalność gospodarczą pod firmą U. w C. 30.10.2020 r. zawarł umowę z S. spółką z o.o. w W., której przedmiot obejmował wykonanie zimowego utrzymania dróg. 15.2.2021 r. Mąż Wnioskodawczyni otrzymał w godzinach wieczornych informację o konieczności podjęcia prac i sam podjął się wykonania ww. zadania. W godzinach porannych 16.2.2021 r. uległ wypadkowi drogowemu, w wyniku którego poniósł śmierć na miejscu. Zjechał na przeciwny pas ruchu, powodując nieumyślnie wypadek, polegający na zderzeniu z prawidłowo jadącym ciągnikiem. W dacie ww. zdarzenia Mąż Wnioskodawczyni miał orzeczoną czasową niezdolność do pracy z powodu choroby. 25.1.2021 r. wykorzystał 182 dni zasiłku chorobowego i nie miał prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Organ rentowy (dalej: Skarżący) sporządził kartę wypadku przy pracy, w której stwierdził, że ww. zdarzenie nie jest wypadkiem przy pracy, ponieważ Mąż Wnioskodawczyni przebywał na zwolnieniu lekarskim na okres od 14.1.2021 r. do 31.3.2021 r. i w tym czasie nie mógł wykonywać żadnych prac związanych z prowadzoną pozarolniczą działalnością gospodarczą. Istota sporu Istota rozpatrywanego sporu sprowadzała się więc do ustalenia, czy: • ww. zdarzenie spełnia kryteria wypadku przy pracy, w rozumieniu ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2189; dalej: WypadkiU); • przebywanie przez Męża Wnioskodawczyni na zwolnieniu lekarskim ma wpływ na zasadność zgłoszonego przez Wnioskodawczynię roszczenia. Stanowisko Sądów obu instancji Sądy obu instancji uznały, że w ustalonym stanie faktycznym zostały spełnione przesłanki pozwalające na przyznanie Wnioskodawczyni świadczenia wypadkowego, wobec wykazania przez nią, że sporne zdarzenie było wypadkiem przy wykonywaniu działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt 8 WypadkiU za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej. Niewątpliwie śmierć Męża Wnioskodawczyni pozostaje w związku czasowym, miejscowym i funkcjonalnym z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Uległ on śmiertelnemu wypadkowi podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, a więc zachodziły przesłanki do przyznania świadczenia wypadkowego z ubezpieczenia społecznego jego żonie - Wnioskodawczyni, w oparciu art. 13 ust. 1 i 2 oraz art. 14 WypadkiU. Wypadek przy pracy SN w pierwszej kolejności przypomniał, że definicja wypadku chronionego ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej została zawarta w przywołanym wyżej art. 3 ust. 3 pkt 8 WypadkiU. W ww. artykule nie przewiduje się konieczności wykazania związku funkcjonalnego wypadku z wykonywaniem zwykłych czynności, lecz tylko zaistnienie wypadku podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej. Pojęcie „zwykłe czynności związane z prowadzeniem działalności pozarolniczej” nie zostało ustawowo zdefiniowane. W orzecznictwie przyjmuje się, że są to czynności wykonywane w ramach działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej, usługowej lub poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania kopalin ze złóż wykonywanej w sposób zorganizowany i ciągły. Tym samym chodzi o czynności wynikające ze specyfiki i sposobu wykonywania konkretnej działalności gospodarczej (wyrok SN z 23.1.2018 r., III UK 21/17, ). Następnie SN wskazał, że dla Skarżącego - przy negowaniu stanowiska Sądów obu instancji, że zdarzenie z 16.2.2021 r. jest wypadkiem, o którym mowa w art. 3 ust. 3 pkt 8 WypadkiU - istotne było jedynie to, że Mąż Wnioskodawczyni w dniu zdarzenia, wykonywał czynności podczas zwolnienia lekarskiego, stwierdzającego jego czasową niezdolność do pracy do 31.3.2021 r. W tym kontekście SN wskazał, że art. 3 ust. 3 pkt 8 WypadkiU nie ogranicza ochrony wypadkowej z tego względu, że podczas wykonywania zwykłych czynności przy prowadzeniu działalności pozarolniczej ubezpieczony posiadał zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy i czynności te wykonywał po upływie okresu zasiłkowego. Skarżący nie dostrzega bowiem, że ustawodawca przewidział w prawie ubezpieczeń społecznych wykonywanie pracy przez ubezpieczonych w okresach orzeczonej niezdolności do pracy. Zasadą z art. 17 ust. 1 ustawy z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2780) jest to, że wykonywanie pracy lub działalności zarobkowej stanowi negatywną przesłankę przysługiwania prawa do zasiłku chorobowego lub prowadzi do jego utraty (wyrok SN z 16.2.2022 r., III USKP 111/21, ). Nie można nie zauważyć, że w wyroku z 20.8.2019 r., II UK 77/18, ), SN przyjął, iż wypadek doznany przez ubezpieczonego przy wykonywaniu zwykłych czynności związanych z prowadzoną pozarolniczą działalnością w okresie zasiłkowym podlega ochronie z ubezpieczenia wypadkowego. Nie ma zatem racji Skarżący zarzucając, że nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, mające miejsce w okresie ubezpieczenia wypadkowego, podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej, wskutek którego śmierć poniosła osoba niezdolna do pracy, lecz wykonująca pracę, nie może być wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 3 ust. 3 pkt 8 WypadkiU. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą nie ma obowiązku posiadania zaświadczenia lekarskiego, o którym mowa w art. 229 § 2 KP, warunkującego dopuszczenie pracownika do pracy po okresie choroby przekraczającym 30 dni, a judykatura za przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy uznaje np. dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy bez przeprowadzenia badań kontrolnych (wyrok SN z 5.9.1996 r., II PRN 9/96, ) lub bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonych stanowiskach (wyrok SN z 17.11.2000 r., II UKN 49/00, ). SN nie uzależnia oceny zdarzenia jako wypadku od posiadanej przez pracownika zdolności do pracy. Tym samym Skarżący nieprawidłowo odmówił Wnioskodawczyni prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmiertelnego wypadku jej Męża przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej z tego względu, że w karcie wypadku przyjęto, iż zdarzenie to nie jest wypadkiem, o którym mowa w art. 3 ust. 3 pkt 8 WypadkiU, ponieważ w dacie zdarzenia Mąż Wnioskodawczyni miał wystawione zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy (art. 22 ust. 1 pkt 2 WypadkiU). Zdarzenie uznane przez Sądy obu instancji za wpadek przy pracy - o którym mowa w art. 3 ust. 3 pkt 8 WypadkiU - było niewątpliwie wypadkiem komunikacyjnym. Mąż Wnioskodawczyni z nieustalonych przyczyn zjechał bowiem na przeciwny pas ruchu, powodując nieumyślnie wypadek, polegający na zderzeniu z prawidłowo jadącym ciągnikiem, wskutek którego poniósł śmierć na miejscu. Skoro zgon Męża Wnioskodawczyni był wynikiem wypadku komunikacyjnego, to istnieje związek między śmiercią Męża Wnioskodawczyni, a zaistniałym wypadkiem przy pracy. Ponadto SN wyjaśnił, że uszkodzenie ciała - w sytuacji, gdy nastąpiło na tle stwierdzonych u pracownika schorzeń samoistnych - nie wyłącza samo przez się możliwości uznania zdarzenia za wypadek przy pracy, jeżeli w stanie faktycznym ujawniłyby się przyczyny o charakterze zewnętrznym, z którymi określony skutek pozostaje w związku, np. potknięcie się chorego pracownika o nierówności chodnika (wyrok z 24.10.1978 r., III URN 26/78, ). Do uznania zdarzenia za wypadek przy pracy w razie zbiegu przyczyny zewnętrznej z przyczyną wewnętrzną wystarczy więc wykluczenie, że bez tego czynnika zewnętrznego nie doszłoby do skutku w postaci uszczerbku na zdrowiu (wyrok SN z 4.5.1984 r., II PRN 6/84, Służba Pracownicza 1985 nr 1). Z przedstawionych przyczyn SN - działając podstawie art. 39814 KPC oraz art. 108 § 1 KPC w związku z art. 39821 KPC oddalił skargę kasacyjną od wyroku od wyroku SO w Zielonej Górze z 2.2.2022 r., IV Ua 2/22, utrzymującego w mocy wyrok SR w Zielonej Górze z 9.11.2021 r., zmieniający decyzję Organu rentowego i przyznający Wnioskodawczyni jednorazowe odszkodowanie w związku ze śmiertelnym wypadkiem przy pracy, któremu uległ Mąż Wnioskodawczyni 16.2.2021 r. Komentarz Na tle stanu faktycznego ustalonego w rozpatrywanej sprawie SN wypowiedział się na temat ustawowej definicji wypadku przy pracy i możliwości uznania za taki wypadek zdarzenia (tu: śmiertelnego wypadku komunikacyjnego podczas odśnieżania drogi publicznej), do jakiego doszło w okresie, w którym poszkodowany (na skutek ww. wypadku) przebywał na zwolnieniu lekarskim, jednak - z uwagi na wyczerpanie 182 dniowego okresu zasiłkowego - nie pobierał zasiłku chorobowego. Zdaniem SN przedmiotowe zdarzenie jest wypadkiem przy pracy, w szczególności ze względu na brak zależności pomiędzy taką kwalifikacją zdarzenia, a okolicznością przebywania przez osobę wykonującą działalność gospodarczą na zwolnieniu lekarskim. Tym samym, żonie poszkodowanego - Wnioskodawczyni przysługuje z tego tytułu odszkodowanie. Wyrok SN z 8.5.2024 r., II USKP 91/23,
Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną i potwierdził decyzję przyznającą jednorazowe odszkodowanie wnioskodawczyni. SN uznał, że zdarzenie było wypadkiem przy pracy, pomimo obecności zaświadczenia lekarskiego o czasowej niezdolności do pracy poszkodowanego. W ten sposób potwierdzono prawo do odszkodowania dla żony poszkodowanego męża.