Znaczenie orzeczenia lekarskiego w rozpoznaniu choroby zawodowej

Orzeczenie lekarskie w postępowaniu orzeczniczym w sprawach chorób zawodowych korzysta jako dokument urzędowy z domniemania wiarygodności i autentyczności. Pracownik prowadzący działalność gospodarczą, narażony na pokłucie przez kleszcze, został uznany za chorobę zawodową - boreliozę. Artykuł omawia konstrukcję domniemania związku przyczynowego w przypadku chorób zawodowych oraz istotę orzeczenia lekarskiego w takich sprawach.

Tematyka: orzeczenie lekarskie, choroba zawodowa, borelioza, domniemanie związku przyczynowego, postępowanie orzecznicze

Orzeczenie lekarskie w postępowaniu orzeczniczym w sprawach chorób zawodowych korzysta jako
dokument urzędowy z domniemania wiarygodności i autentyczności.
Stan faktyczny
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lublinie (dalej: Organ I instancji) 10.12.2019 r. wydał decyzję
o stwierdzeniu u P.C. (dalej: Pracownik) choroby zawodowej. Lubelski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny
decyzją z 27.3.2020 r. utrzymał w mocy ww. decyzję. Wyrokiem z 4.11.2020 r. WSA w Lublinie uchylił obie decyzje
i przekazał sprawę Organowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Decyzją z 29.11.2022 r. Organ I instancji stwierdził u Pracownika chorobę zawodową - boreliozę. Pracownik prowadzi
działalność gospodarczą, w ramach której wykonuje prace związane z przebywaniem na polach i terenach leśnych,
podczas których występuje narażenie na pokłucie przez kleszcze. W okresie od 3.6.2013 r. do 31.8.2017 r. Skarżący
był zatrudniony w P. (dalej: Skarżący, Pracodawca), a do jego czynności zawodowych należała też praca w terenie -
w środowisku żerowania kleszczy. W ocenie ryzyka zawodowego jako jedno z zagrożeń wskazano „kontakt
z owadami m.in. kleszczami”.
Podczas zatrudnienia Skarżący został ukąszony przez kleszcza. W październiku 2016 r. pojawiły się bóle stawów
obu nadgarstków, poranna sztywność z drętwieniem rąk, wypadanie przedmiotów z rąk, bóle lewego stawu
barkowego i lewego stawu kolanowego, bóle kręgosłupa i osłabienie. W styczniu 2017 r. wykonano badania
laboratoryjne w kierunku boreliozy, uzyskując dodatni wynik. Na podstawie całości dokumentacji wydano
orzeczenie lekarskie nr 78/2019 z 29.10.2019 r., w którym rozpoznano u Skarżącego chorobę zawodową pod
postacią boreliozy.
Lubelski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny decyzją z 22.3.2023 r. utrzymał w mocy decyzję Organu
I instancji. Wyrokiem z 19.9.2023 r., III SA/Lu 225/23,
, WSA w Lublinie oddalił skargę Pracodawcy.
Stanowisko Skarżącego
Skargę kasacyjną od ww. wyroku wniósł Pracodawca, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie m.in.: prawa
materialnego, tj. art. 2351 KP, poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że okoliczność ukąszenia Pracownika
przez kleszcza 6.7.2016 r., podczas wykonywania pracy zawodowej u Skarżącego oraz zdiagnozowanie boreliozy,
a także wykonywanie pracy w narażeniu zawodowym przesądzają, że do powstania choroby zawodowej doszło
w warunkach określonych w art. 2351 KP. Podczas gdy nie można mówić ani o spełnieniu przesłanki bezsporności
spowodowania choroby zawodowej, ani spowodowania choroby zawodowej z wysokim prawdopodobieństwem.
Istnienie narażenia zawodowego w środowisku pracy mające stwarzać domniemanie związku między wykonywaną
pracą, a stwierdzoną chorobą zawodową podlega obaleniu przeciwdowodem.
Domniemanie związane z chorobą zawodową
Oddalając zarzuty, NSA miał na względzie, że z definicji legalnej pojęcia choroby zawodowej (art. 235 1 KP) wynika
konstrukcja domniemania związku przyczynowego pomiędzy zaistnieniem schorzenia prawnie uznanego za chorobę
zawodową, a warunkami pracy narażającymi na jego powstanie. Jeżeli do stwierdzenia choroby zawodowej
wystarczający jest wysoki stopień prawdopodobieństwa jej powstania w następstwie działania czynników
szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania
pracy, to jest oczywiste, że nawet w sytuacji, w której istnieją inne (także konkurencyjne) czynniki
etiologiczne powstania choroby zawodowej, domniemanie przemawia za zawodową etiologią tego rodzaju
schorzenia. Jest to domniemanie wzruszalne i może być obalone dowodem przeciwnym (wyrok NSA z 8.9.2005 r., II
OSK 7/05,
), z którego będzie wynikać, że źródłem powstania schorzenia są czynniki pozazawodowe (wyrok
NSA z 16.1.2024 r., II GSK 583/23,
). Obalenie domniemania może nastąpić tylko wtedy, gdy na podstawie
orzeczeń lub opinii lekarskich organy administracji sanitarnej wykażą, że określone schorzenie zaliczone do wykazu
chorób zawodowych powstało bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem wyłącznie w wyniku działania
czynników pozazawodowych (wyrok NSA z 16.1.2024 r., II GSK 583/23,
). W takim wypadku konieczne jest
uzyskanie kwalifikowanych ustaleń z zakresu specjalistycznej wiedzy medycznej, które z co najmniej wysokim
prawdopodobieństwem wykluczą możliwość powstania spornego schorzenia w wyniku działania narażenia
zawodowego.
W świetle przedstawionego wyżej prawidłowego wzorca wykładni art. 235 1 KP WSA w Lublinie nie miał podstaw do
zakwestionowania jednoznacznej konkluzji diagnostycznej wynikającej z orzeczenia lekarskiego oraz sposobu

zastosowania przez Organy konstrukcji domniemania związku przyczynowego i zawodowej etiologii stwierdzonego
schorzenia.
W tym kontekście NSA uwzględnił również, że orzeczenie lekarskie w postępowaniu orzeczniczym w sprawach
chorób zawodowych korzysta jako dokument urzędowy z domniemania wiarygodności i autentyczności,
a zatem zakresem tego domniemania objęte są także twierdzenia i wnioski medyczne z przeprowadzonych badań
specjalistycznych.
W przedmiotowej sprawie organy, wobec braku racjonalnych wątpliwości co do wniosków wynikających z karty oceny
narażenia zawodowego oraz orzeczenia lekarskiego, trafnie uznały, że materiał dowodowy jest wystarczający do
wydania decyzji i nie zachodzi konieczność podejmowania dalszych czynności dowodowych.
Postępowanie diagnostyczno-orzecznicze
W związku z powyższym przypomnienia zdaniem NSA wymaga fakt, że w postępowaniu diagnostyczno-
orzeczniczym pozycja pracodawcy (byłego pracodawcy) jest inna niż pozycja pracownika (byłego pracownika).
Zgodnie z § 6 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 30.6.2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. z 2022 r.
poz. 1836) orzeczenie lekarskie przesyła się właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu,
zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi oraz lekarzowi kierującemu na badania, a w przypadku
gdy orzeczenie lekarskie zostało wydane przez lekarza zatrudnionego w jednostce orzeczniczej II stopnia – również
jednostce orzeczniczej I stopnia. Orzeczenie lekarskie nie jest przesyłane pracodawcy, co świadczy o tym, że
w części orzeczniczej postępowania o stwierdzenie choroby zawodowej udział pracodawcy nie jest
obligatoryjny.
Nie do przyjęcia jest zatem pogląd Skarżącego, że pomimo jednoznacznych wniosków wynikających z orzeczenia
lekarskiego stwierdzającego istnienie choroby zawodowej, wydanego przez uprawnionego lekarza na podstawie
wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika, dokumentacji
przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego, dopuszczalna jest dalsza weryfikacja etiologii
schorzenia, które odpowiada normatywnym cechom kategorii danej choroby zawodowej. Niezależnie od tego, że
decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej wydaje się na
podstawie całego zgromadzonego materiału dowodowego (w tym danych zawartych w orzeczeniu lekarskim oraz
formularzu oceny narażenia zawodowego pracownika), specjalistyczna ocena co do kompletności Zgromadzonego
materiału należy do właściwego państwowego inspektora sanitarnego, który przed wydaniem decyzji jest uprawniony
do żądania od lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie, dodatkowego uzasadnienia tego orzeczenia, wystąpienia do
jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację lub podjęcia innych czynności niezbędnych do uzupełnienia
tego materiału. Jeżeli jednak na podstawie jednoznacznego i formalnie niewadliwego orzeczenia lekarskiego,
spójnego i zupełnego formularza oceny narażenia zawodowego oraz innych zgromadzonych dowodów właściwy
organ może sformułować wniosek, że rozpoznana choroba zawodowa została spowodowana bezspornie lub
z wysokim prawdopodobieństwem działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących
w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, a więc pomiędzy powstaniem
choroby, a warunkami pracy (tzw. narażeniem zawodowym) istnieje związek przyczynowo-skutkowy, to
prowadzone postępowanie diagnostyczno-orzecznicze podlega zakończeniu. W tej fazie postępowania
przestają być uzasadnione dalsze wnioski dowodowe.
W przedmiotowej sprawie Skarżący nie wykazał, że istnieją uzasadnione podstawy do sprawdzenia uzyskanych
wyników postępowania.
Rozstrzygnięcie NSA
W tym stanie rzeczy, NSA oddalił skargę kasacyjną.

Komentarz
Na tle ustalonego w rozpatrywanej sprawie stanu faktycznego NSA wypowiedział się na temat definicji choroby
zawodowej i zasad prowadzenia postępowania diagnostyczno-orzeczniczego, mającego na celu ustalenie faktu
i okoliczności powstania takiej choroby. Z chorobą zawodową mamy do czynienia, gdy zostaną spełnione dwie
przesłanki:
1. występowanie schorzenia odpowiadającego schorzeniu zamieszczonemu w wykazie chorób zawodowych,
2. istnienie związku przyczynowego pomiędzy powstaniem tej choroby a czynnikami szkodliwymi występującymi
w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy (wyrok NSA z 12.3.2024 r., II GSK 1631/23,
).
Uwzględniając stan prawny, a także orzecznictwo, NSA wskazał, że podstawowe znaczenie dla ustaleń w ww.
zakresie ma orzeczenie lekarskie, które - jako dokument urzędowy - korzysta w przedmiotowym postępowaniu
z domniemania wiarygodności i autentyczności. Pomimo zarzutów i rozbudowanej argumentacji Skarżącego nie
doszło do obalenia ww. domniemania, a NSA podzielił pogląd o istnieniu związku przyczynowo-skutkowego

pomiędzy powstaniem choroby Pracownika (boreliozą), a warunkami jego pracy. Tak powstałą chorobę należy zatem
uznać za chorobę zawodową.

Wyrok NSA z 4.6.2024 r., II GSK 468/24,

NSA oddalił skargę kasacyjną, potwierdzając istnienie związku przyczynowo-skutkowego między chorobą boreliozą a warunkami pracy pracownika. Orzeczenie lekarskie stanowi kluczowy dokument w postępowaniu orzeczniczym dotyczącym chorób zawodowych.