Reforma prawa rodzinnego – rząd przyjął projekt nowelizacji KRO i niektórych innych ustaw

Nadchodzi duża reforma przepisów prawa rodzinnego, mająca na celu zwiększenie ochrony praw małoletnich dzieci. Projektowane zmiany obejmują wprowadzenie alimentów natychmiastowych, nowego typu postępowania nakazowego alimentacyjnego oraz rodzinnego postępowania informacyjnego poprzedzającego rozwód lub separację. Dodatkowo planowane są mechanizmy ochrony kontaktów z dzieckiem dla rodziców, których prawa są utrudniane lub uniemożliwiane.

Tematyka: reforma prawa rodzinnego, alimenty natychmiastowe, postępowanie nakazowe alimentacyjne, postępowanie informacyjne, ochrona kontaktów z dzieckiem

Nadchodzi duża reforma przepisów prawa rodzinnego. Projektodawca przygotował narzędzia, które w jego
ocenie przyczynić mają się do zwiększenia ochrony praw małoletnich dzieci. Projektowane zmiany pozwolą
m.in. na orzeczenie alimentów w zaledwie kilka dni, a także ochronią rodzica, któremu utrudnia się lub
uniemożliwia kontakt z dzieckiem.
• Jednym z najważniejszych z proponowanych rozwiązań jest wprowadzenie instytucji alimentów natychmiastowych,
których wysokość uzależniona będzie od kwoty minimalnego wynagrodzenia, współczynnika dzietności oraz liczby
dzieci w danej rodzinie.
• Alimenty natychmiastowe będą orzekane w nowym typie postępowania tj. w toku postępowania nakazowego
alimentacyjnego, w ramach którego zostanie wydany alimentacyjny nakaz zapłaty.
• Nowelizacja zakłada również wprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego, które poprzedzi rozwód lub
separację, a także wzmocnienie praw rodzica, którego kontakt z dzieckiem jest utrudniany lub uniemożliwiany.
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Druk sejmowy Nr
3254) to kolejna duża inicjatywa ustawodawcza Ministerstwa Sprawiedliwości w ostatnim czasie. Celem zmian
w prawie rodzinnym (obejmujących swym zasięgiem nie tylko KRO, ale również m.in. KPC, KK a także KPK) jest
wzmocnienie ochrony praw osoby, która znajduje się w centrum zainteresowania przepisów prawa rodzinnego tj.
małoletniego dziecka.
Alimenty natychmiastowe
Projektodawca zaproponował wprowadzenie do systemu polskiego prawa rodzinnego, nowego trybu uzyskania
świadczeń alimentacyjnych, a więc tzw. alimentów natychmiastowych, które orzekane będą w uproszczony
sposób tj. w alimentacyjnych postępowaniu nakazowym służyć temu ma projektowany art. 1331 KRO. Jak
argumentuje resort sprawiedliwości, projektowana instytucja skierowana jest do osób zainteresowanych szybkim
rozstrzygnięciem sądowym, skutkującym uzyskaniem świadczenia alimentacyjnego. Zaletą tej instytucji ma być
prostota jej zastosowania oraz przewidywalność, co do czasu orzeczenia i wysokości świadczenia (Uzasadnienie
projektu, s. 13).
Wysokość świadczenia uzyskanego w trybie alimentów natychmiastowych określana będzie według
algorytmu, na który będzie się składać wysokość minimalnego wynagrodzenia oraz współczynnik dzietności.
Przykładowo, gdyby omawiana instytucja obowiązywała w dniu 1.3.2019 r., wysokość świadczenia alimentacyjnego
wyniosłaby (bez względu na wiek dziecka) ok. 500 zł na jedno dziecko, 900 zł na dwoje i 1200 zł na troje dzieci.
Warto zwrócić uwagę na to, że uzyskanie alimentów natychmiastowych nie stanowi przeszkody dla przyszłych starań
o uzyskanie wyższego świadczenia alimentacyjnego w zwykłym trybie (art. 135 i art. 138 KRO).
Alimentacyjny nakaz zapłaty
Jak wspomniano powyżej, alimenty natychmiastowe będą orzekane w toku postępowania nakazowego
alimentacyjnego – nowego postępowania odrębnego, które swoją regulację znajdzie w nowo projektowanym dziale
IX (księga I, tytuł VII), a konkretnie w art. 50540 –50550 KPC. Zgodnie ze wskazanymi przepisami w toku
postępowania nakazowego alimentacyjnego zostanie wydany alimentacyjny nakaz zapłaty.
Pozew wnoszony na urzędowym formularzu, sąd będzie rozpoznawał niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie
14 dni od dnia jego wniesienia. Warto wspomnieć również o braku obowiązku określania w pozwie wartości
przedmiotu sporu – zostanie ona ustalona z urzędu. Sąd orzekał będzie o alimentach za okres od chwili
wniesienia pozwu.
Rodzinne postępowanie informacyjne
Zgodnie z projektowanym art. 4361 § 1 KPC, rozwód lub separacja poprzedzone będą rodzinnym postępowaniem
informacyjnym. Celem postępowania informacyjnego ma być pojednanie małżonków, a w braku możliwości
pojednania – zawarcie ugody regulującej:
• sposób wykonywania władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi;
• utrzymywanie kontaktów każdego z małżonków z ich wspólnymi małoletnimi dziećmi;

• alimenty między nimi a ich wspólnymi małoletnimi dziećmi;
• za zgodą stron - sporne sprawy majątkowe podlegające rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód lub
separację.
Postępowanie informacyjne będzie prowadzone przez sąd właściwy w sprawach o rozwód i o separację, tj. sąd
okręgowy, bez udziału ławników i potrwa minimalnie miesiąc. Sąd będzie posiłkował się działalnością mediatorów.
Rodzinne postępowanie informacyjne będzie całkowicie bezpłatne. Warto zauważyć, że zgodnie
z projektowanym art. 4361 § 4 KPC, obowiązek przeprowadzenia postępowania informacyjnego nie będzie
obejmował małżonków nieposiadających wspólnych małoletnich dzieci oraz prawomocnie skazanych za znęcanie się
nad rodziną.
Ochrona kontaktów z dzieckiem
Nowelizacja przepisów prawa rodzinnego zakłada również wprowadzenie mechanizmów zmierzających do ochrony
praw rodzica, którego kontakt z dzieckiem jest utrudniany lub uniemożliwiany. Projektodawca proponuje więc
nowelizację treści art. 109 § 1 KRO, uzupełnienie Kodeksu karnego o nowy typ przestępstwa (art. 209a KK) oraz
powiązaną z tym nowelizację KPK (dodanie art. 318a KPK).
Jak stanowi art. 109 § 1 w znowelizowanym brzmieniu, jeżeli dobro dziecka będzie zagrożone, w tym na skutek
niewykonania orzeczenia sądu albo ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem, w szczególności
w przedmiocie kontaktów z dzieckiem lub postanowienia o przymusowym odebraniu dziecka, sąd opiekuńczy wyda
odpowiednie zarządzenia (np. przydzieli asystenta rodziny lub ustanowi nadzór kuratora sądowego). Jeżeli
zarządzenia sądu oraz nałożenie kary pieniężnej nie przyniosą oczekiwanego rezultatu, zastosowanie znajdzie nowy
przepis KK.
Zgodnie z projektowanym art. 209a KK, osoba będąca zobowiązana do wykonania orzeczenia sądu albo ugody
zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem lub orzeczenia, w którym sąd
określił, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach, uchyla się od wykonania
tego orzeczenia albo tej ugody mimo uprzedniego prawomocnego nakazania przez sąd zapłaty sumy
pieniężnej, podlegać będzie grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Przestępstwo to będzie ścigane na
wniosek pokrzywdzonego.
Proponowany art. 318a KPK umożliwi prokuratorowi zawieszenie postępowania w sprawach o występek z art. 209a
KK, na okres nie krótszy niż 3 miesiące oraz nie dłuższy niż jeden rok, pod warunkiem, że podejrzany zobowiąże się
do wykonywania warunków orzeczenia lub ugody. Jest to więc pewnego rodzaju okres próby dla podejrzanego.
W sytuacji, gdy okaże się, że podejrzany w dalszym ciągu nie wywiązuje się z zobowiązania, prokurator podejmie
zawieszone postępowanie.
W dniu 21.2.2019 r. projekt nowelizacji został przyjęty przez Radę Ministrów, natomiast 27.2.2019 r.
przekazano go do I czytania na posiedzeniu Sejmu.

Projekt nowelizacji prawa rodzinnego wprowadza istotne zmiany, m.in. wprowadzenie alimentów natychmiastowych, postępowania nakazowego alimentacyjnego oraz rodzinnego postępowania informacyjnego. Ponadto proponowane są nowe mechanizmy ochrony kontaktów z dzieckiem dla rodziców dotkniętych problemem utrudniania lub uniemożliwiania kontaktu z dzieckiem.