Nowelizacja art. 99 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

W dniu 15.5.2019 r. odbyło się w Sejmie II czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinnego i opiekuńczego oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego. Projekt ma na celu istotne zmiany w zakresie przepisu art. 99 KRO dotyczącego kuratora, zgodnie z postanowieniem TK z 11.2.2014 r. Projektowane zmiany mają zagwarantować odpowiednie kwalifikacje i kompetencje kuratora, wprowadzić obowiązki informacyjne oraz konsultacyjne wobec rodziców sprawujących pieczę nad dzieckiem.

Tematyka: Nowelizacja, art. 99 KRO, kurator, dziecko, reprezentacja, standardy, ochrona praw dziecka, obowiązki informacyjne, wynagrodzenie kuratora

W dniu 15.5.2019 r. odbyło się w Sejmie II czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
rodzinny i opiekuńczy oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (druk sejmowy Nr 3295).
Przedmiotowy projekt ma dokonać istotnych zmian w zakresie przepisu art. 99 KRO odnoszącego się do
kuratora.
Proponowane zmiany w art. 99 KRO wykonują postanowienie TK z 11.2.2014 r. (S 2/14). Trybunał Konstytucyjny
wskazał na konieczność wprowadzenia unormowania zapewniającego odpowiednie kwalifikacje oraz kompetencje
kuratora z art. 99 KRO oraz nałożenia na kuratora z art. 99 KRO obowiązków informacyjnych, czy wręcz obowiązku
konsultacji w stosunku do rodzica sprawującego pieczę nad dzieckiem.
Znowelizowany przepis ma przyjąć następujące brzmienie:
„Art. 99. § 1. Dla dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, którego żadne z rodziców nie może reprezentować,
sąd opiekuńczy wyznacza i ustanawia kuratora reprezentującego dziecko.
§ 2. Kurator reprezentujący dziecko jest umocowany do dokonywania wszelkich czynności łączących się ze sprawą,
również w zakresie zaskarżenia i wykonania orzeczenia. Do czynności kuratora przepisy art. 95 § 3 i 4 oraz art. 154
stosuje się odpowiednio.
§ 3. Kuratorem reprezentującym dziecko może być wyznaczony adwokat lub radca prawny, który wykazuje
szczególną znajomość spraw dotyczących dziecka, rodzajowo odpowiadających sprawie, w której wymagana jest
reprezentacja dziecka lub ukończył odpowiednie szkolenie dotyczące zasad reprezentacji dziecka, praw lub potrzeb
dziecka.
§ 4. W przypadku gdy stopień skomplikowania sprawy tego nie wymaga, w szczególności gdy sąd opiekuńczy określi
szczegółowo treść czynności, kuratorem reprezentującym dziecko może zostać ustanowiona również inna osoba
posiadająca wyższe wykształcenie prawnicze i wykazująca znajomość potrzeb dziecka. Jeżeli szczególne
okoliczności za tym przemawiają kuratorem może zostać ustanowiona także osoba nieposiadająca wyższego
wykształcenia prawniczego.
§ 5. Przepisu § 4 nie stosuje się do kuratora wyznaczonego i ustanowionego do reprezentowania dziecka
w postępowaniu karnym.
§ 6. Kurator reprezentujący dziecko w postępowaniu przed sądem lub innym organem udziela na piśmie lub za
pomocą środków komunikacji elektronicznej temu z rodziców dziecka, które nie uczestniczy w postępowaniu, na jego
wniosek, informacji niezbędnych do prawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej dotyczących przebiegu tego
postępowania i podjętych w jego toku czynnościach, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie dobro dziecka. Kurator
uzyskuje od tego rodzica, informacje o dziecku, jego stanie zdrowia, sytuacji rodzinnej i środowisku, w zakresie
niezbędnym do prawidłowej reprezentacji dziecka.
§ 7. O informacje dotyczące dziecka, o których mowa w § 6, kurator reprezentujący dziecko może zwrócić się
również do organów lub instytucji oraz stowarzyszeń i organizacji społecznych, do których należy dziecko lub które
świadczą dziecku pomoc.
§ 8. Jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwalają kurator reprezentujący
dziecko nawiązuje z dzieckiem kontakt i informuje dziecko o podejmowanych czynnościach, przebiegu postępowania
i sposobie jego zakończenia oraz konsekwencjach podjętych działań dla sytuacji prawnej dziecka, w sposób
zrozumiały i dostosowany do stopnia jego rozwoju.
§ 9. Kurator reprezentujący dziecko jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których powziął
wiadomość ze względu na wykonywane czynności, z wyjątkiem wiarygodnych informacji o przestępstwach, o których
mowa w art. 240 § 1 ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2018 r. poz. 1600 ze zm.) oraz innych
przestępstwach popełnionych na szkodę dziecka. Tajemnica ta stanowi tajemnicę zawodową w rozumieniu
odrębnych przepisów”.
Projektowany przepis art. 99 KRO ma mieć zastosowanie zarówno do kuratora ustanowionego w celu
reprezentowania dziecka w toku postępowania toczącego się przed sądem lub innym organem, jak i w odniesieniu do
dokonania czynności gdy rodzice lub jeden z rodziców nie mogą go reprezentować. „W konsekwencji proponowane
zmiany legislacyjne zmierzają do określenia standardów reprezentacji dziecka przez kuratora oraz zagwarantowania

dziecku należytej ochrony jego praw i interesów, a także wzmacniają prawną pozycję rodziców sprawujących bieżącą
pieczę nad dzieckiem”.
Z powyższego bezspornie wynika, że celem projektowanych zmian w przedmiocie kurateli jest precyzyjne określenie
standardów reprezentacji dziecka, jednoznaczne przesądzenie o zakresie uprawnień kuratora oraz wskazanie, że
czynności te kurator podejmuje zawsze w interesie dziecka.
Pozytywnie należy ocenić zmianę w zakresie obowiązków informacyjnych kuratora względem rodziców (rodzica)
i małoletniego dziecka. Jednoznacznie nałożono na kuratora obowiązek informowania rodziców (rodzica), którzy nie
biorą udziału w postępowaniu o toczącej się sprawie. Zobowiązano także kuratora do nawiązania z dzieckiem
kontaktu i przekazania mu informacji o podejmowanych czynnościach, przebiegu postępowania i sposobie jego
zakończenia oraz konsekwencjach podjętych działań dla jego sytuacji prawnej. Obowiązek przekazywania
powyższych informacji ma być spełniony przez informowanie małoletniego w sposób zrozumiały i dostosowany do
stopnia jego rozwoju. Powyższe obowiązki kurator będzie zobowiązany spełnić gdy pozwoli na to rozwój umysłowy,
stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka.
Zwrócić należy także uwagę na przepis art. 99 § 7 KRO, który rozszerza uprawnienia kuratora, w zakresie
uzyskiwania wiedzy na temat reprezentowanego dziecka przez możliwość zwrócenia się o ww. informacje także do
organów lub instytucji oraz stowarzyszeń i organizacji społecznych, do których należy dziecko lub które świadczą
dziecku pomoc. Wprowadzenie tej regulacji pozwoli kuratorowi na rzetelne i profesjonalne wykonywanie jego roli
przez jak najlepsze poznanie potrzeb i sytuacji dziecka, które reprezentuje.
Odnosząc się do kwestii wynagrodzenia kuratora w uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że: „Projektowany
art. 179 § 11 KRO przesądza, że o wynagrodzeniu kuratora orzeknie ten sąd lub organ, przed którym kurator
reprezentuje dziecko, nie zaś każdorazowo ten, który ustanowił kuratora. Odesłanie do właściwej danemu sądowi lub
organowi procedury umożliwi rozliczenie wynagrodzenia i wydatków poniesionych przez kuratora jako kosztów
danego postępowania. Jednak tylko przepisy stosowane w postępowaniu cywilnym określają stawki tego
wynagrodzenia. Mając tę okoliczność na względzie, projekt przewiduje, że sąd lub organ rozstrzygając
o wynagrodzeniu kuratora i poniesionych przez niego wydatkach w oparciu o przepisy proceduralne właściwe dla
danego postępowania, ustali wysokość tego wynagrodzenia na podstawie przepisów stosowanych w postępowaniu
cywilnym, czyli na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 9.3.2018 r. w sprawie określenia wysokości
wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U.
z 2018 r. poz. 536)”.

Projektowane zmiany w art. 99 KRO mają na celu określenie standardów reprezentacji dziecka przez kuratora, zapewnienie ochrony praw i interesów dziecka oraz wzmocnienie pozycji rodziców. Zmiany wprowadzają także obowiązki informacyjne kuratora względem rodziców i dziecka oraz poszerzają jego uprawnienia w uzyskiwaniu informacji o dziecku. Dodatkowo projekt precyzuje kwestie wynagrodzenia kuratora.