Odmowa dokonania transkrypcji aktu małżeństwa

Transkrypcja aktu małżeństwa zawartego między osobami tej samej płci została uznana za niemożliwą przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Sprawa dotyczyła odmowy wpisania takiego aktu do rejestru stanu cywilnego, co spotkało się z jednomyślnym stanowiskiem Sądu, Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego i Wojewody. Decyzja oparta była na zasadach porządku prawnego RP oraz Konstytucji, która jasno definiuje małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny. Orzeczenie Sądu podkreśliło również, że transkrypcja zagranicznego aktu stanu cywilnego musi być zgodna z polskimi normami prawno-ustrojowymi, a odmowa dokonania transkrypcji może mieć charakter decyzji związanej, a nie uznaniowej.

Tematyka: transkrypcja, akt małżeństwa, zasady porządku prawnego, Rzeczpospolita Polska, Konstytucja RP, związek kobiety i mężczyzny, heteroseksualność, hierarchia źródeł prawa, odmowa transkrypcji, Wojewódzki Sąd Administracyjny, Warszawa

Transkrypcja aktu małżeństwa zawartego między osobami tej samej płci została uznana za niemożliwą przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Sprawa dotyczyła odmowy wpisania takiego aktu do rejestru stanu cywilnego, co spotkało się z jednomyślnym stanowiskiem Sądu, Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego i Wojewody. Decyzja oparta była na zasadach porządku prawnego RP oraz Konstytucji, która jasno definiuje małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny. Orzeczenie Sądu podkreśliło również, że transkrypcja zagranicznego aktu stanu cywilnego musi być zgodna z polskimi normami prawno-ustrojowymi, a odmowa dokonania transkrypcji może mieć charakter decyzji związanej, a nie uznaniowej.

Transkrypcja aktu małżeństwa zawartego między osobami tej samej płci nie jest możliwa z uwagi na
sprzeczność z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej - orzekł Wojewódzki
Sąd Administracyjny w Warszawie.
Opis stanu faktycznego
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę w przedmiocie odmowy wpisania do rejestru stanu
cywilnego aktu małżeństwa. Podobne stanowisko zaprezentowali Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego oraz
rozpoznający skargę na przedmiotową decyzję Wojewoda.
Z uzasadnienia Sądu
Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do kwestii dopuszczalności dokonania transkrypcji do polskiego
rejestru stanu cywilnego aktu małżeństwa zawartego przez skarżące w dniu (...) sierpnia 2018 r. w (...). Zdaniem
Wojewody, transkrypcja aktu małżeństwa zawartego między osobami tej samej płci nie jest możliwa z uwagi
na sprzeczność z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (art. 107 pkt 3
PrASC w zw. z art. 18 Konstytucji RP w zw. z art. 1 KRO). Sąd podziela to stanowisko Wojewody.
Na wstępie trzeba przypomnieć, że transkrypcja polega na wiernym i literalnym przeniesieniu treści
zagranicznego dokumentu stanu cywilnego zarówno językowo, jak i formalnie, bez żadnej ingerencji
w pisownię imion i nazwisk osób wskazanych w zagranicznym dokumencie stanu cywilnego (art. 104 ust. 2
PrASC). Treść zagranicznego dokumentu stanu cywilnego przenosi się do rejestru stanu cywilnego, w formie
czynności materialno-technicznej, zamieszczając w akcie stanu cywilnego adnotację o transkrypcji (art. 105 ust. 1
PrASC). Praktyczny wymiar transkrypcji przejawia się m.in. w tym, że kierownik urzędu stanu cywilnego, który
dokonał transkrypcji, zobowiązany jest wydać wnioskodawcy odpis zupełny aktu stanu cywilnego (art. 105 ust. 2
PrASC). W wyniku dokonania transkrypcji zagraniczny akt stanu cywilnego ma byt samodzielny, tak jak każdy akt
stanu cywilnego sporządzony w trybie zwykłym. Następnie należy wskazać, że zgodnie z art. 107 pkt 3 PrASC,
kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia dokonania transkrypcji, jeżeli transkrypcja byłaby sprzeczna
z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Należy zauważyć, że organ jest
bezwzględnie zobligowany do odmowy transkrypcji w omawianym przypadku (verba legis: "odmawia"). Decyzja
w tym przedmiocie ma zatem charakter decyzji związanej, a nie decyzji uznaniowej.
Zdaniem Sądu, przez podstawowe zasady porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej należy rozumieć normy
zawarte w Konstytucji RP (przede wszystkim te zawarte w jej rozdziale I zatytułowanym "Rzeczpospolita") oraz
naczelne normy w poszczególnych dziedzinach prawa, czyli normy determinujące podstawowe założenia, na których
oparta jest dana dziedzina prawa. Następnie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 8 ust. 1 Konstytucji RP,
Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. W myśl zaś art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, jej przepisy
stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. W tym aspekcie należy przywołać art. 18 Konstytucji
RP. Zgodnie tym przepisem, małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo
znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. W ustawie zasadniczej zdefiniowano zatem wprost
małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny. Trzeba przy tym podkreślić, że celem wprowadzenia takiego właśnie
brzmienia art. 18 in principio, o czym świadczą m.in. materiały z procesu legislacyjnego, było właśnie zapobieżenie
w przyszłości legalizacji w Polsce małżeństw jednopłciowych. Reasumując, w polskim porządku prawnym nie jest
w ogóle dopuszczalne uznanie za małżeństwo związku osób tej samej płci Podkreślenia raz jeszcze wymaga, że
zasada heteroseksualności małżeństwa ma charakter zasady ustrojowej wyrażonej w akcie prawnym usytuowanym
najwyżej w hierarchii źródeł prawa (art. 87 Konstytucji RP). Zasady tej nie mogą zmienić akty niższego rzędu, w tym
umowy międzynarodowe i ustawy.
Trybunał Konstytucyjny, w wydanym w pełnym składzie wyroku z 11.5.2005 r. (K 18/04, OTK ZU 2005, Nr 5, poz. 49,
pkt 16.6) stwierdził: 16.6. "Małżeństwo (jako związek kobiety i mężczyzny) uzyskało w prawie krajowym RP odrębny
status konstytucyjny zdeterminowany postanowieniami art. 18 Konstytucji RP. Zmiana tego statusu byłaby możliwa
jedynie przy zachowaniu rygorów trybu zmiany Konstytucji RP, określonych w art. 235 tego aktu. W żadnym
wypadku, także ze względów formalnoprawnych, zmiana charakteru czy statusu małżeństwa w polskim systemie
prawnokonstytucyjnym nie mogłaby przyjąć formy ratyfikowanej umowy międzynarodowej (nawet: ratyfikowanej
w sposób kwalifikowany). Taki zaś status zachowuje Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską". Należy dodać, że
zasada odmienności płci małżonków jest podstawową zasadą polskiego prawa rodzinnego i wynika wprost z art. 1 §
1 KRO Zgodnie z tym przepisem, małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą
przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Odmienność
płci stanowi bezwzględny warunek zawarcia istniejącego małżeństwa. Orzekające w sprawie organy, w świetle


zasady legalizmu (art. 7 Konstytucji RP oraz art. 6 KPA), zobowiązane były zatem zastosować klauzulę porządku
publicznego i odmówić transkrypcji przedłożonego przez skarżące aktu małżeństwa zawartego w (...) (art. 107 pkt 3
PrASC w zw. z art. 18 Konstytucji RP oraz art. 1 KRO). Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia był powołany w skardze
art. 104 ust. 5 PrASC. Zgodnie z tym przepisem, transkrypcja jest obligatoryjna, jeżeli obywatel polski, którego
dotyczy zagraniczny dokument stanu cywilnego, posiada akt stanu cywilnego potwierdzający zdarzenia wcześniejsze
sporządzony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i żąda dokonania czynności z zakresu rejestracji stanu
cywilnego lub ubiega się o polski dokument tożsamości lub nadanie numeru PESEL. Przede wszystkim, przepis ten
nie stanowi przepisu szczególnego wobec art. 107 pkt 3 PrASC, które reguluje przypadki uzasadniające odmowę
dokonania transkrypcji. Przewidziana w tym przepisie "obligatoryjność" transkrypcji jest natomiast wyjątkiem wobec
ogólnej zasady dobrowolności transkrypcji zagranicznych aktów stanu cywilnego przewidzianej w art. 104 ust. 1
PrASC w zw. z art. 1138 KPC. Innymi słowy, art. 104 ust. 5 PrASC nakłada na obywatela polskiego obowiązek
uprzedniego dokonania transkrypcji, jeżeli zachodzą wskazane tam okoliczności. Przepis ten nie reguluje natomiast
przesłanek odmowy transkrypcji. Również zatem w okolicznościach ujętych w art. 104 ust. 5 PrASC, organ jest
zobowiązany odmówić transkrypcji, jeżeli uzna, że transkrypcja byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami
porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (por. np. wyrok WSA w Warszawie z 25.1.2019 r., IV SA/Wa 2717/18,
CBOSA). Tylko ubocznie trzeba zauważyć, w aspekcie zarzutu naruszenia art. 104 ust. 5 PrASC, że skarżące
w niniejszej sprawie nie wnioskowały o transkrypcję w związku z żądaniem dokonania czynności z zakresu rejestracji
stanu cywilnego (innej niż transkrypcja), podobnie jak nie ubiegały się o polski dokument tożsamości (należy założyć,
że skarżące takowe dokumenty posiadają jako obywatelki polskie albo mogą takie dokumenty uzyskać w oparciu
o dotychczasowe dane z akt stanu cywilnego) lub nadanie numeru PESEL (skarżącym takie numery zostały
wcześniej nadane).
Bezzasadne jest również odwoływanie się przez skarżące do naruszenia art. 8 i 14 EKPCz. Zgodnie z pierwszym
z powołanych przepisów (ust. 1), każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego,
swojego mieszkania i swojej korespondencji. W myśl zaś art. 8 ust. 2 EKPCz, niedopuszczalna jest ingerencja
władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych
w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt
gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw
i wolności innych osób. Z kolei zgodnie z art. 14 EKPCz, korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej
Konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry,
język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości
narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn. Otóż z przepisów tych, podobnie jak z art. 12
EKPCz nie wynika obowiązek umożliwienia przez państwa (strony Konwencji) zawierania małżeństw przez pary
homoseksualne. Obowiązek taki nie wynika również z wyroku sprawie Orlandi i inni przeciwko Włochom
z 14.12.2017 r., skarga Nr 26431/12.
W analizowanym orzeczeniu Sąd przyjął pogląd, że transkrypcja aktu małżeństwa zawartego między osobami tej
samej płci nie jest możliwa z uwagi na sprzeczność z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej
Polskiej Słusznie Sąd zauważył, że zasada heteroseksualności małżeństwa ma charakter zasady ustrojowej
wyrażonej w akcie prawnym usytuowanym najwyżej w hierarchii źródeł prawa (art. 87 Konstytucji RP). Zasady tej nie
mogą zmienić akty niższego rzędu, w tym umowy międzynarodowe i ustawy.
Wyrok WSA w Warszawie z 18.9.2019 r., IV SA/Wa 1638/19







Decyzja Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, odmawiająca transkrypcji aktu małżeństwa między osobami tej samej płci, oparta była na zasadach porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, w tym na Konstytucji RP, która wyraźnie określa małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny. Orzeczenie to podkreśliło, że zasada heteroseksualności małżeństwa ma charakter ustrojowy i nie może być zmieniona przez akty niższego rzędu. Sprawa ta wykazała, że transkrypcja zagranicznego aktu stanu cywilnego musi być zgodna z polskimi normami prawno-ustrojowymi, a odmowa dokonania transkrypcji ma charakter obowiązkowy w przypadkach sprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP.