Ograniczenie adopcji z przemieszczeniem poza granice Polski i ułatwienia podczas przysposobienia dziecka - projekt zmian
W Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej trwają prace nad zmianą ustawy dotyczącej ograniczenia adopcji z przemieszczeniem poza granice Polski oraz ułatwień w procesie przysposobienia dziecka. Nowelizacja ma na celu zwiększenie liczby kandydatów do adopcji na terenie Polski oraz wprowadzenie standaryzacji procedur adopcyjnych. Projekt zakłada także dodatkowe wymogi dla osób pracujących w placówkach wsparcia dzień.
Tematyka: adopcja, przysposobienie dziecka, zmiany ustawy, ograniczenie adopcji, rodzina zastępcza, procedura adopcyjna, standaryzacja procedur, kwalifikacja dziecka, ośrodki adopcyjne
W Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej trwają prace nad zmianą ustawy dotyczącej ograniczenia adopcji z przemieszczeniem poza granice Polski oraz ułatwień w procesie przysposobienia dziecka. Nowelizacja ma na celu zwiększenie liczby kandydatów do adopcji na terenie Polski oraz wprowadzenie standaryzacji procedur adopcyjnych. Projekt zakłada także dodatkowe wymogi dla osób pracujących w placówkach wsparcia dzień.
W Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej trwają prace nad zmianą ustawy z 9.6.2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 821, dalej jako WspRodzU). Proponowane zmiany mają na celu ograniczenie adopcji z przemieszczeniem poza granice Polski. Mają także służyć pozyskiwaniu większej liczby kandydatów do przysposobienia dzieci (zwłaszcza starszych) na terenie Polski. • Adopcja zagraniczna uznana została za wyjątkowy i ostateczny środek zapewnienia dziecku rodziny adopcyjnej. • Nowelizacja zakłada też zmiany w ustawie z 26.6.1974 r. - Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm., dalej jako KP) w zakresie urlopu ojcowskiego oraz urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego dla pracowników, którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzice adopcyjni. • Nowelizacja przewiduje uzupełnienie przepisów ustawy z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111 ze zm., dalej jako ŚwRodzU) o nadanie prawa do świadczenia rodzicielskiego osobom, które przysposobiły dziecko niezależne od kryterium wieku przysposabianego dziecka. • Nowela wprowadzić ma też elementy standaryzacji prowadzenia procedur przysposobienia przez ośrodki adopcyjne, m.in. poprzez ustanowienie wzoru opinii kwalifikacyjnej. Ponadto w procedurze takiej będzie mógł uczestniczyć przedstawiciel marszałka województwa lub pracownik urzędu wojewódzkiego. • Na ośrodki adopcyjne nałożony zostanie obowiązek wydawania wstępnej oceny o kandydatach do przysposobienia dziecka oraz opinii kwalifikacyjnej pisemnie w formie papierowej lub elektronicznej. Opinia negatywna powinna zawierać szczegółowe uzasadnienie. Wybrane zmiany dotyczące ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej Ustawodawca zdecydował się na uzupełnienie przepisów WspRodzU o listę osób, które podlegają sprawdzeniu w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym z dostępem ograniczonym. Projektowany artykuł wskazuje, że sprawdzeniu podlegać będą: • rodziny wspierające, • kandydaci do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, • rodziny zastępcze, • kandydaci do prowadzenia rodzinnego domu dziecka, • osoby prowadzące rodzinny dom dziecka, • rodziny pomocowe, • kandydaci do przysposobienia dziecka, • kierownicy, dyrektorzy, osoby zatrudnione, osoby świadczące usługi, osoby podejmujące się wspierania działań wychowawczych, o której mowa w art. 96 WspRodzU, lub wolontariusze w jednostce organizacyjnej wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka. Ustawodawca chce także nałożyć na rodziny wspierające, kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz kandydatów do prowadzenia rodzinnego domu dziecka, a także na rodziny zastępcze oraz osoby prowadzące rodzinne domy dziecka wymóg bycia osobą nie skazaną prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo skarbowe. Nowelizacja złagodzić ma ponadto wymogi dotyczące wykształcenia osób pracujących w placówce wsparcia dziennego na stanowisku dyrektora, wychowawcy i opiekuna dziecięcego, umożliwiając zatrudnienie w tym charakterze również osób posiadających wykształcenie wyższe na dowolnym kierunku oraz przygotowanie pedagogiczne uprawniające do wykonywania zawodu nauczyciela. Kolejną zmianą przewidzianą przez omawiany projekt nowelizacji jest wprowadzenie zasady zgodnie z którą wynagrodzenie przysługujące rodzinie zastępczej zawodowej i prowadzącemu rodzinny dom dziecka, nie może być niższe niż kwota minimalnego wynagrodzenie za pracę. Ponadto projekt przewiduje, że w sytuacji, gdy rodzina zastępcza zawodowa będzie pełnić funkcję pogotowia rodzinnego otrzyma miesięcznie wynagrodzenie nie niższe niż 124% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Propozycje zmian dotyczące procedury adopcyjnej Omawiany projekt zawiera szereg zmian dotyczących procedury adopcyjnej. Ustawodawca chce wprowadzić m.in. zmiany w formie zlecania przez samorządy realizacji zadań dotyczących np. prowadzenia ośrodka adopcyjnego. Ma to następować w formie powierzenia zadania publicznego na czas nieokreślony i ma zostać ujednolicone we wszystkich samorządach. W planowanym art. 157 WspRodzU ustawodawca chce wprowadzić zmiany godzin pracy ośrodków adopcyjnych, tak aby dostosować je do potrzeb osób, które chciałyby skorzystać z ich pomocy. Ośrodki powinny uwzględniać konieczność świadczenia usług w godzinach popołudniowych oraz w co najmniej jedną sobotę w miesiącu. W projekcie znalazły się także zupełnie nowe propozycje, jak np. przepis art. 164 ust. 10a W spRodzU, nakładający na ośrodek adopcyjny odpowiedzialny za kwalifikację dziecka do przysposobienia krajowego obowiązek aktualizacji dokumentacji kwalifikacyjnej dziecka. Warto wspomnieć, że projekt wprowadza fakultatywny udział przedstawiciela marszałka województwa lub wyznaczonego przez wojewodę pracownika urzędu wojewódzkiego w kwalifikowaniu dziecka do przysposobienia, w dokonywaniu wstępnej oceny kandydata do przysposobienia dziecka oraz przy wydawaniu opinii kwalifikacyjnej kandydata do przysposobienia dziecka. Ustawodawca planuje także zmianę art. 167 WspRodzU, tak aby możliwe było zakwalifikowanie dziecka do przysposobienia związanego ze zmianą dotychczasowego miejsca zamieszkania dziecka na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie wówczas, tylko wówczas, gdy jest to jedyny sposób na zapewnienie mu odpowiedniego zastępczego środowiska rodzinnego. Odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne obejmuje swoim zakresem zarówno przysposobienie krajowe, jak i rodzinne formy pieczy zastępczej. Jak czytamy w uzasadnieniu projektu, „oznacza to zatem zawężenie katalogu sytuacji, kiedy to ten rodzaj przysposobienia będzie możliwy. Należy jednak zaznaczyć, że wszystkie te sprawy podmioty będą rozstrzygały indywidualnie, kierując się każdorazowo najlepszym interesem małoletniego”. Wspomniane ograniczenie nie będzie dotyczyło natomiast sytuacji, kiedy między przysposabiającym, a przysposabianym dzieckiem istnieje stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa albo gdy przysposabiający już przysposobił siostrę lub brata przysposabianego dziecka. Jest to związane z wymogiem zapewnienia dziecku ciągłości węzłów krwi, ciągłości jego tożsamości. Kolejną nowością, jaką zakłada projekt jest ustanowienie obowiązku wydawania wstępnej oceny o kandydatach do przysposobienia dziecka oraz opinii kwalifikacyjnej na piśmie w formie papierowej lub elektronicznej. W przypadku gdy są one negatywne muszą zawierać szczegółowe uzasadnienie przyczyn ich negatywnego charakteru, ewentualne wskazanie obszarów wymagających poprawy, z jednoczesnym pouczeniem o przysługującym prawie wniesienia do sądu administracyjnego skargi.
Projektowane zmiany mają kluczowe znaczenie dla regulacji adopcyjnych w Polsce, wprowadzając nowe wymogi dla kandydatów oraz ośrodków adopcyjnych. Ustawa ma na celu zwiększenie adopcji dzieci w kraju oraz zapewnienie odpowiednich warunków rodzinnych. Zmiany obejmują także sprawdzenie osób w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym oraz aktualizację procedur adopcyjnych.