Rodzinny Kapitał Opiekuńczy

Rada Ministrów przyjęła 17.8.2021 r. projekt ustawy o rodzinnym kapitale opiekuńczym, części "Polskiego Ładu", mający na celu wsparcie rodzin z dziećmi poprzez nowe świadczenie finansowe oraz zwiększenie opieki nad dziećmi do lat 3. Projekt przewiduje wsparcie dla około 615 tys. dzieci z kwotą do 12 tys. zł na drugie i kolejne dziecko. Przepisy mają wejść w życie 1.1.2022 r., a celem regulacji jest łagodzenie niekorzystnych trendów demograficznych i inwestycja w rodziny.

Tematyka: Rodzinny Kapitał Opiekuńczy, Polski Ład, wsparcie rodzin, świadczenie finansowe, opieka nad dziećmi, demografia, urodzenia, ewaluacja, integracja dofinansowania

Rada Ministrów przyjęła 17.8.2021 r. projekt ustawy z 19.7.2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym,
przedłożony przez Ministra Rodziny i Polityki Społecznej. Rodzinny Kapitał Opiekuńczy jest częścią
„Polskiego Ładu” – kompleksowej strategii Rządu przeciwdziałania skutkom pandemii COVID-19. Rodzinny
Kapitał Opiekuńczy wpisuje się w Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności.
• Projekt wprowadza nowe świadczenie finansowe dla rodzin z dziećmi, tj. maksymalnie 12 tys. zł na drugie i kolejne
dziecko.
• Ma się zwiększyć wsparcie systemu opieki nad dziećmi w wieku do lat 3.
• Szacuje się, że w 2022 r. z Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego skorzysta około 615 tys. dzieci, a dofinansowanie
do pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna obejmie około 110 tys. dzieci.
• Przepisy mają wejść w życie 1.1.2022 r. z zastrzeżeniem, że przepisy o dofinansowaniu do obniżenia opłaty za
pobyt dziecka w instytucjach opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 zaczną obowiązywać od 1.4.2022 r.
Rodzinny Kapitał Opiekuńczy
Zdaniem projektodawcy celem regulacji jest: łagodzenie niekorzystnych trendów demograficznych; redukcja
wskaźnika ubóstwa rodzin z dziećmi na utrzymaniu; inwestycja w rodzinę; wzmocnienie instrumentów
umożliwiających łączenie rodzicielstwa z zatrudnieniem; rozwój szeroko pojmowanych instytucji opieki nad dziećmi
w wieku do lat 3. Rząd już od kilku lat prowadzi aktywną politykę prorodzinną. Rodzinny Kapitał Opiekuńczy to
kolejny program po takich programach jak: „Rodzina 500+”, „Dobry Start” czy „Maluch+”. Minister Rodziny i Polityki
Społecznej Marlena Maląg wskazuje, że: „Proponowane wsparcie będzie zachętą do posiadania większej liczby
dzieci oraz stworzy lepsze warunki dla ich wychowania”.
Komu przysługują środki?
Rodzinny Kapitał Opiekuńczy będzie przysługiwać na każde drugie i kolejne dziecko w rodzinie w wieku od
ukończenia 12. do ukończenia 36. miesiąca życia, w maksymalnej wysokości 12 tys. zł na dziecko. Rodzice będą
mogli dokonać wyboru czy chcą otrzymywać po 500 zł miesięcznie przez dwa lata, czy 1000 zł miesięcznie przez rok.
Zgodnie z przepisami przejściowymi prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego będzie przysługiwać także
rodzinom/osobom uprawnionym, które już w dniu wejścia ustawy mają drugie i kolejne dzieci w wieku od 12 do 36
miesiąca życia. Osoby te będą uprawnione do otrzymywania rodzinnego kapitału opiekuńczego proporcjonalnie za
okres od dnia wejścia w życie ustawy do czasu ukończenia przez drugie lub kolejne dzieci 36 miesiąca życia.
Kapitał nie przysługuje, jeżeli: dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej; członkowi rodziny przysługuje za
granicą na dziecko świadczenie o podobnym do kapitału charakterze, chyba że przepisy o koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią
inaczej.
Przepisy przewidują, że w przypadku gdy matka albo ojciec marnotrawią wypłacany im kapitał lub wydatkują go
niezgodnie z celem, należny kapitał w całości lub w części jest im przekazywany odpowiednio przez kierownika
ośrodka pomocy społecznej albo dyrektora centrum usług społecznych w formie rzeczowej lub w formie opłacania
usług.
Brak kryterium dochodowego i pełna elektronizacja
Nie będzie obowiązywało kryterium dochodowe. Finansowanie będzie niezależne od dochodów rodziny. Co istotne
środki nie będą również opodatkowane. Postępowanie w sprawie kapitału prowadzi oraz kapitał wypłaca Zakład
Ubezpieczeń Społecznych. Świadczenie będzie zatem realizowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jednak
przewidziana jest pełna elektronizacja procesu składania wniosków oraz wypłat wyłącznie w drodze przelewów.
Wprowadzenie takiego rozwiązania będzie wymagało rozbudowy istniejących systemów IT:
1. Rejestr Żłobków;
2. Portal Informacyjno-Usługowy Emp@tia;
3. Centralny System Informatyczny Zabezpieczenia Społecznego (CSIZS);
4. Centralna Aplikacja Statystyczna (CAS);

5. System teleinformatyczny (dziedzinowy), w którym Wojewoda realizuje zadania wynikające z ustawy
o świadczeniach rodzinnych (zapewnianego przez ministra ds. rodziny) w celu zapewnienia elektronicznej
wymiany informacji dot. RKO pomiędzy Wojewodą, a ZUS w sprawach, w których mają zastosowanie przepisy
o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Opieka nad dziećmi w wieku do lat 3 – dofinansowanie
Projekt dokonuje również zmian w ustawie z 4.2.2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2021 r.
poz. 75 ze zm. zm.). Ma być wprowadzone dofinansowanie dla dziecka nieobjętego nowym świadczeniem
opiekuńczym (zatem nie objęte Rodzinnym Kapitałem Opiekuńczym) do pobytu w żłobku, klubie dziecięcym lub
u dziennego opiekuna – w wysokości 400 zł miesięcznie. Kwota 400 zł musi będzie przekazywana bezpośrednio
podmiotowi prowadzącemu żłobek, klub dziecięcy lub zatrudniającemu dziennego opiekuna. Dofinansowanie to
będzie przysługiwało – na wniosek – rodzicom, opiekunom prawnym oraz innym osobom, którym sąd powierzył
sprawowanie opieki nad dzieckiem. Przewiduje się, że wsparciem zostanie objętych około 108 tysięcy dzieci.
Ponadto ma zostać umożliwiona integracja różnych źródeł dofinansowania (środki krajowe, środki z Europejskiego
Funduszu Społecznego+ oraz Krajowego Planu Odbudowy) na tworzenie i funkcjonowanie miejsc opieki nad dziećmi
w wieku do lat 3.
Konsultacje
Projekt ustawy zostanie przesłany do opinii ZUS oraz do konsultacji z Forum Związków Zawodowych,
Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych, NSZZ,,Solidarność”; Pracodawców Rzeczypospolitej
Polskiej, Konfederacji Lewiatan, Związku Rzemiosła Polskiego, Związku Pracodawców Business Centre Club,
Związku Przedsiębiorców i Pracodawców, Federacji Przedsiębiorców Polskich.
Po roku od wejścia w życie projektowanej ustawy ma dojść do ewaluacji i analizy liczby wypłaconych świadczeń oraz
urodzeń drugich i kolejnych dzieci. Projekt jest ważny ponieważ: „Z prognoz Eurostatu wynika, że w ciągu najbliżej
dekady populacja Polski zmniejszy się o prawie milion osób, a trend ten będzie się utrzymywał w kolejnych
dekadach. Następować będzie stały wzrost liczby osób starszych (19,6% w 2015 r., 21,9% w 2019 r.), przy
niewielkim wzroście urodzeń (współczynnik dzietności wzrósł z 1,29 w 2015 r. do 1,419 w 2019 r.). Zmiany
demograficzne będą w dalszym ciągu wpływały na wiele dziedzin – finanse publiczne, rynek pracy i ubezpieczenia
społeczne, edukację, system ochrony zdrowia oraz usługi opieki długoterminowej".

Rodzinny Kapitał Opiekuńczy przewiduje świadczenie finansowe dla rodzin z dziećmi, zwiększenie opieki nad dziećmi do lat 3 oraz integrację różnych źródeł dofinansowania. Projektowane zmiany mają na celu zachęcenie do posiadania większej liczby dzieci oraz stworzenie lepszych warunków dla ich wychowania. Po roku od wejścia w życie ustawy planowana jest ewaluacja i analiza liczby wypłaconych świadczeń oraz urodzeń drugich i kolejnych dzieci.